Республикалық қоғамдық-саяси ақпараттық газет
жүктеу/скачать 10,07 Mb. Pdf көрінісі
|
Қадырбек АХМЕТОВ, география ғылымының докторы, профессор: – Қазір шетелдік арналарды қоссаңыз, өте қызықты мәліметтер ала аласыз. Олар әлемдегі кішігірім, жабайы ұлттар мен ұл ұ ыс ы тардан баста та п, п дамыған елдерге дейін ар арал алап ап,, ба барл рлығ ығын ының ың т тұр ұрмы мыс-тіршілігінен сы сыр ше ше рт ртетіін б бағда рл рлам ам аларды қаптатып тастаған. Кейде солардың ішінде қазақтың өмірі, табиғаты, жері туралы айтатын бір арна болса ғой деп ойлайсың. Осылайша өзімізді танытуымызға болатын еді, – дейді мерзімдік басылымның б б ір
н е е берген сұхбатында. Былай алып қарасаң ң ыз ыз, ге геог
ог ра рафи фия елеусіз сала сияқты көрінетіні рас. Алайда оның да біздің өмірімізде алатын орны ерекше. Өзіміздің қоршаған ортамызды тани алмай жатып, өзгенің табиғат әлемін тәпт
пт іштеп айтып беретін қазекем бұл мә мәсе
селе леге
ге қ қаш
ашан ан к
к өң өңіл іл б бөл
өлед еді?
АЛ АШАШ
-АҚПАР А Т Қ Қызылордалық ағайын жарты- жарты дан н ем емес е , бүтін болы л п құласа да, оған м мән
ән б бер
ер ме мейт йтін н ж
ж ағ ағ да дайғ
йға а же
ж тті.
Оған осы күнге дейін орын алған талай оқиғалар дәлел болады. Осы аптаның сейсенбісінде, 5 қараша күні сағат 13:00 шамасында Қызыл орда облысы Қазалы ауданына қарасты Қожабақы ау ау ыл ылын
ын ан ан үш шақы рым дай қашық қты тықт
қта а космостық ұшу аппа ратының қал дық- тары табылған. Облыстық төтенше жағдайлар депар- таментінің хабарына сүйенсек, оқиға ор- нына облыс әкімдігі, құқық қорғау органд
д ар ары ы ма мама
ма нд ндар ары ы жә
жә не не б б ас ас қа қа да сала қызметкерлері дереу жетті. Бүгінгі таңда сол жердің ауа уа сы
н, н топырағы ме м н
атын ында
да тт иі и ст стіі зе зерт
ртте те ул ул ер ер
жүргізілді. Оның қорытындысы жақын күндерде белгілі болады. Ауызды жиып үлгергенше, Байқо ңыр- дағы ғарыш алаңынан зеңгір көкке «Союз ТМА-11М» ғарыш кемесі ертең, 8 қараша са саға
ғат т 8:
8:14 14-т
-т е е са са па пар р шегетін болады. Ал Ба Б й
йқоңыр маңындағы ауылдар көктен құлаған белгісіз заттардың зардабын тартып келеді.
өмір сүруіне жағдай жасасақ, тілін білмей- тін, шекара асып баратын өзге елден суық бол са да, әйтеуір еліміздің бір бұрышы ар ртық
қ болар еді. Жалақыларына ай й ма
қтық қ
ко коэф
эффи ф циент қосумен қатар, х хал алық
ықты тың
ң өмір сүруіне тиімді жағдай жасау халықты сол өңірге тартар еді. Негізі, әрбір елге демографиялық сая- сат керек. Елдегі демографиялық ахуалдың жақ саруын ойластырумен қатар, әрбір ай- ма ғым ымыз
ызда да қ
қаз азақ
ақта тард
рд ың ың ссан ан ын ының ың орыс-
тар да дан
н ке кем
м бо болм
лмау ауын
ын о ойл
йлас асты
тыры рып оты-
руы мыз керек. Осы орайда өз басым сол түстік өңірге халықты тарту мақсатында жала қыларына аймақтық коэффициент қосуды қолдар едім. «Ат тұяғы сүрініп, құс қанаты талып, арғы-бергі шетіне әрең жететін қазақ даласына біз қаншалықты зер салып жүрміз?» деген сауал кө кө лд лден енең еңде дей й тү түседі. Осыған қарап «осы бі біз з тұ ұмс мс а а та таби биға ғатт ттың ың қ қат атпа па р- р қа қатп тпар ар ын ын а ақт қта аратын география саласын ына а мә мән н бе бері ріп п жү жүрм рміз із б б е? е?» » деген заңды сұрақ туады. Рас, бұл сала кенжелеп қалды деп те айта алмаймыз. Бірақ, бірақ деген сұрақтардың атқарылған шаруадан әлде қайда көп екенін көпшілік іштей сезеді... География мектепте арнайы пән ретінде оқытылады. Бір сөзбен айтқанда, ол жөнінде түсінікті бала кезімізден бәріміз жатқа соғамыз. Алайда бұл жөнінде өзгенің алдына түсіп п к кет етті тік к де деп п ке ке уд уд е е со соға ға а алм лмай аймыз. Әлі де олқы соғып ж ж ат атқа қан н тұстарымыз з ж жет етер ерлі лік. к Г Гео еогр граф афия ия – – ж жер ерді дің географиялық қабығын ын, табиғи, аумақтық-өндірістік және әлеуметтік-аумақтық кешендерді және олардың құраушыларын зерттейтін жаратылыстану және қоғамдық- әлеуметтік ғылымдар жүйесі саналады. Оның басты міндеттері ретінде табиғат ресурстары мен жағдайларын жан-жақты зерттеу, оларды тиімді д пайдаланудың, өндіргіш күштерді о о рн р ал а астыру мен дамытудың, та таби биға ға тт тт ы ы қо қорғ рғаудың және қалпына кел ел ті тіру руді дің ң ғы ғылы лыми ми н нег егіз із де дері рі н н жа жа са сайд йд ы ы. Ө Ө те те е е рте заманнан бері адамза за т т ба бала ласы сыме мен н бі бі рг рге е бі бі те те қ қай айн насып келе жатқан географияға бүгінгі қазақ қоғамы қалай қарайды? Алмас БАЙЖ ЙЖІГ ІГІТ ІТОВ ОВ, , әл әл еу еу ме метт тт ан ануш ушы: ы: – Сонша ха ха лы лықт қ ы ы та та рт рт қа қанд нда а бі бі з з со со лт лтү үстіктен олардың бәрін н е е бі бірд рд ей ей ж ж ұм ұмыс ыс т тау ауып ып б бер ере е аламыз ба, осыны да ойлау керек. Жалақысына коэффициент қоспақ түгіл, көшіріп апарып алып, жұмыспен қамти алмай жатсақ, мәселені тіпті ушықтыра түсеріміз анық. Сондықтан бұл жерде нақты мәселемен күресу керек секілді. Мәселен, бар мәселе тілде болса, өңірдегі тілді дамыту үшін нақты шаралар қабылдау керек. Қазақ тіліне қатысты түрлі байқаулар ұйымдастырып, қазақтілді балабақшалардың, мектептердің санын көбейтуге тырысуымыз керек. Бе Бета а лд лды ы ха халы лық та т ртуға тырысудан гөрі н н ақ ақты ы м мәс әсел ел ег ег е е ба бағы ғытт ттал алға ға н осындай шаралардың ң б бер ерер еріі кө көп п се се кі кі лд лді. і Дайындаған н Қ Қ уа уаны ныш ш ӘБ ӘБ ІЛ ІЛДӘ ДӘҚЫ ҚЫЗЫ ЗЫ Б ЕЕЙЙ ТАРАП ПІКІР Б ЕЕЙЙ ТАРАП ПІКІР Екіншіден, басқа елдегі қандастарым мызды ы
ғатын» едік. Яғни демографиямызд ды жақ-
сар тар едік. Еліміздің бір өң ңіріндегі і халықты екінші өңіріне көшіріп п жүруден н гө гөрі рі ш
ш ет етте тегі гі о
ора ралм
лман анды
ды е елг
лге е тарттудың пай- да дас сы
ы зо зор р бо бола лар р ед
ед і і. С С он он ды дық
қтан н мен әлі де е болса солтүстік өңірді қазақыл ланды ра мыз з десек, жалақыларына үстеме е ақы қосу дан н гөрі оралмандарды көшіріп п әкелу идеясы ы көкейге қонымды дер ед едім. Тағы бір р ескеретін нәрсе, оралм лман ан да арды тек к к солтүстік аймақтарға ға ан на а ор орна
на ла ласт стыр ыру
у у қажет. Негізі, осы уақытқ тқа дей йін
і солтүстіік к к өңір ге оралмандарды ды әкелгенімізбен н олар ды тұрақтандыры ып алып қалу жұмыс- тары өте нашар жүрді. і. Не тіршілікке қолай- лы жағдай жоқ, не е тіл білмейтін жерде е оралмандар не істе ейді? Амал жоқ, көбісі і же жерс р інбей, оңт ңт үс үст стік өң
ңірге көшіп кетті. Ол Олар ар
оң оңтү түст
стік кте
тен н н ба басқ сқ а а ем еме
ес, ана тілдерін н із деп кетті. Өйтк кені күнделікті тіл білмеу у у мә се лесімен бет етпе-бет келген олар, Қазақ- т келген олар, Қазақ е е станға қазақ ттілі үсте емдік құрған жерг емес, орыстіл ілділер өлкесіне келгендей й сезі ніп, жерсі сінбеді. Біз әлі де болса сол түс- ті т к өңірді қа азақыландырамы мыз
з де десе
сек, к, ө
ө ңі ңір- р д де қазақ тіл ілінің мерейін ү ү ст стем ем е
ету туге
ге ұұмт мты
ы- луы мыз к керек. Өңірге оралмандарды ы кө ші ріп ә әкелумен бар мәселе шешілмейді. Қа ла лар рдың атауын, ресми іс-құжаттарын н қа зақ ттіліне көшіріп, сол өңірдің әкімдері- нің ң қа
қ з азақтілді, қазақ тілінің шын жанашыр- л лары
ры б бо о б бол
олуы уын қа
қада даға
ға ла лауы уымы мыз керек. б бо
б бо о Со Сонд
нд ай ай ай й а
-ақ қ со сол л өң
өңір ір ге ге к кө өшіріп әкелетін ай ай іріп әкелетін ай ай -а іріп әкелетін әрбір отбасының ның кем дегенде бір мүшесін ның кем дегенде бір мүшесін ның кем дегенде бір мүшесін жұмыспен қамтуды ды да ойластыру керек. уды да ойластыру керек. ды да ойластыру керек. Көшіп келгендер жерсініп ініп кету үшін қо мақ- сініп
сініп ты мөлшерде жәрдемақы бер беріп, бас пана- ы бер
бер мен қамту керек. Осы секіл лді ді ж
жа а ж жан а -жақты ж жа а -жақты ж жа а -жақты
ж жұ
мыстар жүргізсек қана на б
біз з ссол олтү т л олтү түст
ст і к ол олтү
тү к л олтү тү к өңір лерді қазақыландыра аламыз. алық мүмкіндігінше оңтүстік өңірге Ха тап қалғысы келеді. Сондықтан сол- тұрақта өңірдің тұрғындарының жалақыла- түстік өң ймақтық коэффициент қосқан рына ай кілді. Бұл, бір жағынан, халықты дұрыс сек е тартудың ам амал алы
ы бо болс
лса, а, е е кі кінш нші і сол өңірге суық жақт қта
а тұ тұра
раты тын
н ха халы
лыққ ққ а а жағынан, с өмек ретінде болар еді. жасалған көм да, бүгінгі күні аталмыш өңір- Расында д ың, орыстілділердің қарасы де орыстарды н жалақыларына аймақтық көп. Сондықтан осумен қатар, баспанамен ко к эффициент т қо с сол ол ө
өңі ң рдегі жоғары оқу қа қамт
мтам амас
асыз ыз е еті ті п, п, оқу ақысын арзандату орындарының оқ ды да қатар жүргізу ке- секіл ді жұмыстарды ма жасқа келген үлкен- рек. Өйткені біршам удан гөрі оқу бітірген дерді көшіріп апаруд ндырып, сол аймақта соң жастарды тұрақтан ың солтүстік өңірге қалдырсақ, жастарды й йға ғ ттүс үсер
р еді д . Жал- л- үйренісуі, жерсінуі оңай й жерс
е е сс
ол олтү
түст ст ік ік ө ө ңі ңірд
рде е пы, белгілі бір дәреже жеде де бір аршылық. Мәсе- кәсіп табу жолдары да ба жол ты өлкелер. Егер лен, бұл өңір лер – астықты н, бұл өңір лер – аст ңір л ы еселеп дамы- осы бағыт тағы жұмыстарды ы бағыт тағы жұмыст тағы тиімді жағдай тып, халық тың еңбек етуіне т қ тың
ысқан шаруа- жасасақ, егін егумен айналыс гін е тып алу, жыл ла лар
рды дың
ң өн өн д дер ер к
к ез езін нде саты ім імін ін ді еміп, күн он он е
екі кі а
а й й ша шару руал
алар арды
дың ң жерді
у халықты көруіне тиімді жағдай туындату ландырар сол өңірге тұрақтандыруға ынтала сіп іздеп, еді. Мәселен, кейбір азаматтар кәс лықтың шекара асып та жатыр ғой. Егер хал Абай ОМАОМА
РОВ (коллаж
) www.alashainasy.kz e-mail: info@alashainasy.kz y y РЕСПУБЛИКАЛЫҚ ҚОҒАМДЫҚ-САЯСИ АҚПАРАТТЫҚ ГАЗЕТ №195 (1106)
7.11.2013 жыл, бейсенбі
Абай А ОМА РОВРОВ (коллаж
) №195 (1106) 7.11.2013 жыл, бейсенбі
www.alashainasy.kz 4
РЕСПУБЛИКАЛЫҚ ҚОҒАМДЫҚ-САЯСИ АҚПАРАТТЫҚ ГАЗЕТ Made in Kazakhstan әлемді мойындатуда Бала асырап алсам деймін... Айтпақшы, «ұшақ жасаймыз» деп жал- пақ жұртқа жар салған жалғыз Қарағанды емес. 2010 жылы Оралдағы Батыс Қазақ- стан машина жасау компаниясы осындай әңгіменің шетін шығарды. Шығарып қана қоймай, Елбасының Жайық өңіріне келген кезекті бір сапарында дайын тұрған ұшақ- тың үлгісін көрсетіп те жіберді. Компания басшылығы тарапынан: «Біздің ұшақ жанармайды аз жейді. 25 литр керосинмен 100 шақырымға дейін ұша алады. Ұшу ұзақ тығы – 2 200, жылдамдығы сағатына – 600 шақырым. Қарапайым түрі 400 мың доллар, бизнес-класс 500 мың доллар тұрады. Ал бұл батыста жасалатын осы үлгі дегі ұшақтардан бірнеше есе арзан. Бұл ұшақ тар шалғайдан науқастарды тасы мал- дауға пайдаланылады. Қалталы кәсіп кер- лер аламын десе де, қолдарын қақпаймыз» делінгені тағы есімізде. Күні бүгін бұл жо- баның бар-жоғы да белгісіз. Осындайда Елбасымыздың бір жылдары айтқан: «Біз ұшақ жасаймыз деп «Боингтан» оза ал- май мыз, автокөлікті немістен артық құ- растыратын халық жоқ. Одан да өзіміздің әлеуетіміз жететін, күшіміз келетін және нарықта сұранысқа ие өндірістерді құруы- мыз керек» деген сөздерінің айна-қатесіз келгендігіне көз жеткізесің. Елбасы Үкіметтің кеңейтілген оты ры- сында қадап айтқан тағы бір кемшін тұс – өндірістердің өңірдің тұтынысын ескермей орналастырылуы. Соның салдарынан бюд- жеттің қыруар қаржысына салынған кәсіпорындар тоқтап тұр. Бірінде шикізат жоқ, екіншісінде, өнімді өткізетін нарық жоқ. Мәселен, цемент зауыттарын алайық. Кезін де кенді өлкені сапалы цементпен қам тыған Қарағанды асбест-цемент зауыты «АТФ Банктен» 2008 жылы алған 19 млн доллар несиесін өтей алмай, банкрот болудың аз-ақ алдында тұр. Ауаға зиянды қалдықты көп бөлген Жамбыл це мент
зауытының жұмысы уақытша тоқ та тыл ды. АЙМАҚТЫҚ ДАМУ жүктеу/скачать 10,07 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|