Перицентрикалық инверция - хромосоманың екі иінін қамтып, центромера арқылы жүреді.
Парацентрикалық инверция – центромераға тиіспей , хромосоманың бір иінінде жүреді.
Робертсондық қайта құрылымдар -екі акроцентрикалық хромосомалардың ұзын иіндерінің
транслокациясы (өзара қосылуы) нәтижесінде бір метацентрикалық не субметацентрикалық хромосоманың
түзілуі – центрикалық қосылу (4-сурет).
Мұндай
ағзаларда
патологиялық
әсерлер
байқалмайды.
Себебі
екі
акроцентрикалық
хромосомалардың қысқа иіндерінің жойылуы ,яғни сол жерлердегі гендердің жойылуы, қалған 8
акроцентрикалық хромосомалардың қысқа иіндеріндегі гендердің экспрессиялануы нәтижесінде
компенсациялануы (орны толтырылады) мүмкін.
A B C D E F G N
A
4 – сурет Робертсондық қайта құрылымдар Кейде бір хомосома центромера арқылы екі иінге (қысқа иініне – Р және ұзын иініне - q) ажырап кетуі
мүмкін центрикалық ажырасу. Әрбір иінде (р,q) екі хроматида болады, олар центромера арқылы жалғанған.
Кейінірек бір иіннің хроматидалары бір – бірінен ажырап хромасоманың екі иінін пайда етеді. Келесі
митоздан бастап осы хромосома жасушаның басқа хромосомалары сияқты дербес репликацияланып
жасушадан жасушаға беріліп отырады. Мұндай хромосомаларды изохромосомалар деп атайды. Олардың
қалыпты хромосомалардан айыпмашылығы екі иіні бірдей болып, бірдей гендер жиынтығына ие болуы (5-
сурет)
X I( xq)
p i(xp)
q q
q q
q 62-сурет. Х-хромосоманың изохромосомалары Х і(Хq) і (Хр) Х-хромосома
і(Хq)-Х хромосоманың ұзын иіні бойынша изохромосомасы і(Хq)-Х хромосоманың қысқа иіні бойынша
изохромосомасы
Изохромосомалар хромосомалық патологияларға алып келеді, себебі олар бір мезгілде ішінара
моносомия (жетіспейтін иіні бойынша) , ішінара трисомия (сақталған иіні бойынша) болып саналады.
Соңғы кездері адамдарда бір аналық дисомия деген құбылыс анықталған. Мұндай адамдарда
хромосома саны қалыпты 46 болады, бірақ олардың бір жұбы ата – аналарының тек біреуінен ғана алынған,
не әкесінен не анасынан. Бұл құбылыстың механизмдері (тетіктері) төмендегідей болуы мүмкін.
A
B
C
D
E
F
G
M
N
O
P
Q
R
R
R
