Ең бастысы – тәуелсіздік. Одан кейін келісім, достық және адал еңбек. Сонда ғана Ұлы Даланы мекендеген Мәңгілік Еліміз мәңгіліктерге қадам баса беретін болады

10

//   «Жамбыл - Тараз»  //  №47 (1335), 23 қараша  2016 Жыл  //

ДеНсАуЛЫҚ

Бала ДЕНСаулығы – 

МаңызДы МәСЕлЕ

нұржан СЕРІКХАнҰЛы

Біз бұл мәселенің ортопедиялық 

қырына  тоқталсақ,  қазір  шыр  етіп 

дүние есігін ашқан сәбилерге «ортан 

жіліктің ұршық басы дисплазиясы» 

деген диагноз көп қойылатын бол-

ды.  Негізі  дисплазияның  түрлері 

өте  көп.  Мамандардың  айтуынша, 

ұршық  басы  дисплазиясы  нәресте 

ананың жатырында жатқан кезінде 

сүйектері  мен  жіліктерінің  дұрыс 

дамымауынан пайда болады. Бұған 

тұқымқуалаушылық, анасының жүкті 

кезінде  түрлі  сырқаттармен  ауы-

руы, сәбидің ірі болуы, экологиялық 

жағдай, дұрыс тамақтанбау -  осының 

бәрі (құрсақта 400-ден аса фактор) 

әсер етеді. Дертті дер кезінде емде-

месе, бала аяғының кемістігіне, бір 

аяғының екіншісінен қысқа болуына 

әкеліп  соғады.  Мұны  емдеу  үшін 

ортопед дәрігерлер нәрестенің буын-

дарын  сылап-сипап,  физиотерапия 

жасап,  емдік  үзеңгі  кигізеді.  Бұл 

жерде ата-аналар да нәресте дүниеге 

келген  соң,  оның  буындарына  ар-

найы  массаж  жасап,  қимылдатып 

отыруы керек. Бұрын ақ жаулықты 

әжелеріміз нәресте дүниеге келген-

нен бастап, бесікте ұйықтап тұрған 

сайын «сәбидің жауырыны жабысып 

қалмасын, қозғалыста болсын» деп 

үнемі аяқ-қолдарын тартып, сылап-си-

пап отыратын. Қазіргі ата-аналар бұған 

аса мән  бермейді. Ал балалардың туа 

біткен және жүре келе пайда болған 

ауруларының  5\7  пайызын  тірек-

қозғалыс аппараттарының бұзылулары 

құрайды. Тірек-қозғалыс аппаратының 

бұзылу функциясы туылғанда және 

жүре пайда болуы мүмкін. Осы ретте 

біз Жамбыл облыстық балалар ауру-

ханасы бас дәрігерінің хирургиялық 

жұмыстар бойынша орынбасары Азат 

Сатжановтың пікірін білген едік.           

–  Республикамызда  педиатрия 

факультеттерінің  жабылуы  сал-

дарынан  балалар  травматологы, 

ортопедтердің жетіспеушілігі қатты 

байқалды.  Мәселен,  біздің  өңірде 

бұл  қызметтерді  балалар  хирургі, 

отбасылық  дәрігерлер  атқаруда. 

Министрлік алдағы уақытта педиа-

трияны қайта ашуды жоспарлап отыр. 

Ал енді басты мәселеге тоқталсам, жас 

балалардың сүйегінде органикалық 

заттар, ересек адамда минерал зат-

тары  көбірек  болады.  Ата-ана  1 

айлық баласын ортопедке көрсетіп, 

денесіндегі дисплазиялық жағдайды 

тексертуі қажет. Егер бала денесінің 

симметрияларында өзгерістер болса, 

дереу  ультрасонографияға  (УЗИ) 

түсіріледі. Ескерте кетерлік жайт, бала 

4 айдан асқанда ғана рентген арқылы 

қаралады. 3 айда бала мойнын ұстай 

алады.  Бұл  кезде  баланың  мойын 

омыртқалары, бұлшық еттерінің ги-

пертонусы бақыланады. Ал 6 айында 

бала өздігімен отыра алады. Ол кезде 

бел, арқа омыртқалары тексеріледі. 

1 жаста, яғни бала жүре бастағанда, 

ортопед мамандар оның аяғына мән 

береді. Яғни майтабан (плоскостопие) 

белгілері осы сәттен бастап байқала 

бастайды. Ата-аналар, ұстаздар бала 

мектепке  барған  кезде  де  оларды 

бақылап  отыруы  керек.  Мектеп 

жасындағы  балалардың  екі  иығы 

мен белінің ортасы симметрияға сай 

ма, иықтары, қолдары тең қалыпта 

ма, соны бақылаған жөн. Мәселен, 

мектеп жасында ұстаздар «түзу отыр, 

әйтпесе бүкір боласың» деп ұрысатын 

еді  ғой.  Ол  мәселе  ескертумен 

шектелмейді. Себебі мектеп партасын-

 

„

Біздің өңірде ғана емес, жалпы қазақстан бойынша басты 

кезекте отандық медицинаны, ата-ана мен баланы алаңдатып, 

өршіп тұрған өзекті мәселе - бүлдіршіндердің церебральды сал 

ауруы (ДЦп). ал біздегі жергілікті ортопед мамандар балалар 

дертінің арасында көш бастап тұрған бұл індетке шалдыққан 

қаракөздеріміздің  80 пайызын тірек-қимыл аппаратының 

бұзылуымен байланыстырып отыр.

 

„

XVIII ғасырдың орта тұсында пайда болған Даун синдромы бүгінде әлемдік проблемаға айналды.  

туа біткен гендік аурумен ауыратын бүлдіршіндердің ата-аналары нені білуі керек? 

 

„

Бүгінге дейін еліміздің 

денсаулық сақтау саласында 

түрлі бағдарламалар қолға 

алынып, мемлекет тарапынан 

жыл сайын миллиондаған 

қаржы бөлінуде.  Солардың 

бірі – осы  жылдан бастап 

2016-2020 жылдарға арналған 

«Денсаулық» бағдарламасы 

аясында енгізіліп отырған 

міндетті медициналық 

сақтандыру  жүйесі.

үмітін үзбегендер ұтады

Міндетті сақтандыру – 

жаңа жүйе

Арайлым ШАБдЕновА

Соңғы  рет  бұл  аурудың  адам  ағзасындағы 

хромосомалардың  артықтығынан  туындайтынын 

1959-60  жылдары  шетел  генетиктері  дәлелдеген 

болатын. Қазіргі таңда медицина саласы қарыштап 

дамып жатса да, кейбір ауру түрін емдеудің мүмкін 

болмай тұрғанын байқаймыз. Бұл  Даун синдромына 

да тікелей қатысты. Еліміздің медико-генетика саласы 

қазіргі кезде гендік аурулармен қоса, хромосомалық 

ауруларды да емдейді.  Сондай-ақ еліміздің генетик 

ғалымдары Даун синдромымен ауыратын балалардың 

санын азайту үшін профилактикалық емнің жаса-

лынуы керектігін, яғни лабораториялардың санын 

көбейтуді жолға қоюды ұсынып отыр. Даун синдромы 

радиацияның  әсерінен,  экологияның  бұзылуынан, 

адам ағзасындағы иммунитеттің нашарлауынан пайда 

болады. Бұл синдроммен дүниеге келген нәрестені 

мамандар тек симптомдық ем беру арқылы айықтыруға 

болатынын, яғни баланың ақыл-ойын алғашқы сатыда 

қалпына келтіру мүмкіндігін айтады. Хромосоманың 

артық  болуы  ақыл-ойдың  кемдігімен  қатар,  дене 

мүшелерінің жетілуіне де кері әсерін тигізеді.  «Үміт 

үзген жан — ешқашан үміттеніп көрмеген жан» деп 

Бауыржан Момышұлы атамыз айтқандай, осы аталған 

аурумен  ауырған  балалар  ешқашан  өз  рухтарын 

түсірмегені абзал дейді мамандар. Бүгінде «Каритас 

Алматы» қоғамдық қорының демеушілігімен аталмыш 

синдроммен ауыратын балалардың ата-аналарының 

басын қосқан италиялық дәрігер Луиджи Сангалли 

Тараз  қаласына  ат  басын  бұрды.  Өзінің  семинар-

тренингін Қазақстан халқы Ассамблеясының мәжіліс 

залында өткізген шетелдік маман бұл дертті зерттеуге 

20 жылын сарп етіпті. Семинар барысында баламен 

жұмыс жасаудың, науқас бүлдіршіндермен алғашқы 

күннен бастап аурудың алдын алуға байланысты пай-

далы кеңестерімен бөлісті. Бүгінде Алматы қаласының 

тұрғыны болған дәрігер алдағы уақытта осындай семи-

нарларды еліміздің ірі қалаларында өткізуді жоспарлап 

отыр екен. Семинарға барлығы 40-тан астам ата-ана 

балаларымен келіп, маманның берген кеңестерін мұқият 

саналарына тоқып отырды. Сондай жанның бірі –                                                                                                                    

Алена. Аленаның қызы 3 жаста. Туа біткен гендік 

аурудың салдарынан жүруден қалған бүлдіршіннің 

бүгінде халі әлдеқайда жақсарған. «Қызымның туа 

біткен синдромға шалдыққанын білдім. Бірақ оның 

еңбектеп қана жүретіндігіне қарап отыру мүмкін болма-

ды. Алматыда өткен дәрігер Луиджи Сангаллидің семи-

нарын тыңдап, сол кісіге жазылуды жөн санадым. Соңғы 

алты айда қызым алға қадам басып, жұмысымыздың 

нәтижесін көргенде, менен бақытты жан болмады. Енді 

тек дәрігердің нұсқауы бойынша қызымды дамытып 

жатырмын» – дейді Алена Алескерова.

– Шыны керек, біз барлығымыз белгілі бір нәрседен 

шектеуліміз. Барлық адамды Құдай дарынды етіп жарат-

пайды. Кез келген адам тек қолынан келгенін жасайды. 

Мүмкіндігі шектеулі жандар да сол қатарда. Біздер олар-

ды шеттетпей, керісінше, қарапайым дүниелер арқылы 

алға ұмтылдыруымыз керек. Бүгінгі семинарда ата-

аналар ешқашан жазылмайтын синдромға шалдыққан 

балаларымен үй жағдайында оларды дамыту арқылы, 

үлкен прогрестің болатындығына көз жеткізеді. Біз 

барлығымыз бірдей екенімізді ешқашан ұмытпауымыз 

керек, – дейді италиялық дәрігер Луиджи Сангалли.

Аурудың  түрін  алғаш  зерттеп  тапқан  батыс 

мемлекеттерінің өзінде қазіргі таңда шамамен 800 

нәрестенің бірі Даун синдромымен туатыны белгілі. 

Даун синдромымен дүниеге келген балалардың да 

әке немесе ана атанулары мүмкін екендіктерін жоққа 

шығаруға болмайды. Сондай-ақ бұл синдроммен ауы-

ратын балалар медицинаның дамуына байланысты 

қазіргі күнде ұзақ өмір сүре алатынын айта кеткен 

жөн. «Өмір дегеніміз — ұнамсыз алғышарттардан 

ұнамды нәтижелер шығара білу өнері» деген ағылшын 

жазушысы Сэмюэл Батлердің осы тағылымында түпсіз 

терең ой жатыр. Сондықтан да өмірдің ащы-тұщысына 

мойымай, ұрпағымыздың дені сау болып дүниеге келуі 

үшін саламатты өмірді ұстанғанымыз абзал. 

Медициналық  сақтандыру  жүйесі  бізге  дейін 

әлем елдерінің тәжірибесінде болғаны белгілі. Ал 

Қазақстанның  денсаулық  сақтау  жүйесіне  енген 

кезекті өзгеріс мамандарды да, қарапайым халықты 

да ұзақ ойландырды. 

Елімізде  алдағы уақытта  жаңа жүйені жүзеге 

асыру мақсатында арнайы әлеуметтік медициналық 

сақтандыру  қоры  құрылмақ.  Қазақстандықтар 

осы қорға ай сайын міндетті жарналарын аударып 

отырады. Ал қорда сақталған қаржы науқастанған 

жандардың  емделуі  үшін  емханаларға  беріліп 

отырады. Жаңа қабылданған құжаттың ережесіне 

сай,  қазақстандықтарға  медициналық  қызметтің 

екі  пакеті  ұсынылатын  болады:    алғашқысы  – 

республикалық  бюджеттен  қаржыландырылатын 

медициналық  көмектің  мемлекет  кепілдендірген 

көлемін ұсынатын базалық пакет, түсінікті  тілмен 

айтқанда, мемлекеттің есебінен медициналық көмек 

алу.  Мұнда  жедел  жәрдем  қызметі,  санитарлық 

авиация,  әлеуметтік  ауруларға,  сонымен  қатар, 

төтенше жағдайларда, профилактикалық екпе кезінде 

көрсетілетін медициналық көмек түрлері енеді.  Бұл 

қызмет барлық азаматтар үшін қолжетімді. Екіншісі– 

жаңадан  құрылатын  медициналық  сақтандыру 

қоры  ұсынатын  сақтандыру  пакеті.    Яғни,  оған 

енетін  қызмет  түрлері  азаматтардың  әлеуметтік-

медициналық сақтандыру қорына аударған жарнасы 

арқылы  жүзеге  асады.  Екінші  қызмет  түрлеріне 

амбулаторлық-емханалық  көмек,  стационарлық 

көмек, қалпына келтіру емдік шаралары, медициналық 

реабилитация, паллиативтік көмек, мейірбикелік 

қарау және жоғары технологиялық көмек кіреді. 

Сонымен қатар, экономикалық белсенділігі төмен 

халық үшін төлемақы мемлекет есебінен жүргізіледі. 

Жұмыс берушілер жалдамалы жұмысшылар үшін, ал 

қызметкерлер мен салық органдарында тіркелген өзін-

өзі қамтыған азаматтар өздері үшін төлейтін болады. 

– Мемлекет заңға сәйкес халықтың бірнеше топ-

тары үшін үлкен жеңілдіктер жасауда. Әлеуметтік 

медициналық сақтандыру қоры жарнасын төлеуден 

азаматтардың 15 санаты босатылады, оның ішінде 

12-сі – халықтың әлеуметтік тұрғыдан осал тобы. 

Яғни, қорға салатын қаражаты жоқ жандарға мем-

лекет ақша төлейді. Мысалы, «Алтын алқа», «Күміс 

алқа»  иегерлері,  «Батыр  Ана»  атағын  алғандар, 

сонымен  қатар  I  және  II  дәрежелі  «Ана  даңқы» 

орденімен марапатталған көп балалы аналар мен 

ҰОС ардагерлері және мүгедектерге мемлекет тара-

пынан төлемдер жасалады. Сонымен қатар, жұмыссыз 

жүкті әйелдер мен зейнеткерлер және жұмыссыз 

ретінде тіркелген, т.б. азаматтарға да жеңілдіктер 

қарастырылған. Айта кету керек, МӘМС аясында 

көрсетілетін медициналық көмектің көлемі қорға 

төленетін жарна көлеміне тәуелді емес. Ең бастысы, 

жарна уақытылы әрі үнемі төленіп тұрса болғаны. 

Ерекше  санаттағы,  яғни  әлеуметтік  жағынан  аз 

қамтылған азаматтар үшін мемлекет орташа айлық 

көлемінің  7  пайызы  мөлшерінде  төлемақы  ауда-

рады. Ал Денсаулық сақтау және әлеуметтік даму 

министрлігінің деректеріне сүйенсек, бұл мөлшерлеме 

көлемі 2017  жылы - 4 пайыз, 2018 жылдан  - 5, 

2023 жылдан - 6, 2024 жылдан 7 пайызға сатылай 

көтерілмек.  Жұмыс берушілердің жұмысшылары 

үшін төлейтін жарнасы кірістің 5 пайызын құрайды. 

Мұндай  аударымдар  да  2017  жылы  2  пайыздан 

бастап, жыл сайын 1 пайызға арттыру арқылы 2024 

жылы 5 пайызға жеткізу көзделген. Қызметкерлер 

жарнасының көлемі 2 пайызға тең, 2019 жылы 1 пай-

ыз, ал 2020 жылдан бастап 2 пайызға теңестірілмек. 

Өзін-өзі жұмыспен қамтамасыз етіп отырған азамат-

тар (жеке кәсіпкерлер, жеке нотариустар, жеке сот      

орындаушылары, адвокаттар, кәсіби медиаторлар, 

азаматтық-құқықтық негіздегі келісім бойынша кіріс 

табатын жеке тұлғалар) жарнасы кірістерінің 7 пайы-

зына тең. Ал аударым 2017 жылы - 2, 2018 жылы - 3, 

2019 жылы 5, 2020 жылдан бастап 7 пайыз болады.

Әлеуметтік медициналық сақтандыру қорындағы 

жиналған қаражат азаматтардың тегін медициналық 

көмек алуы үшін жұмсалады. Жаңа жүйенің басты 

ерекшелігі осында. Яғни, бұрын мемлекет есебінен 

жүзеге асырылған тегін медициналық қызмет түрлері 

аталмыш сақтандыру жүйесі арқылы орындалмақ. 

Әрине, жоғарыда аталған кейбір медициналық қызмет 

түрлері бұрынғыдай мемлекет есебінен жүзеге асады. 

Зейнеткерлердің ем-домы да Үкіметтің мойнында.

Медициналық сақтандыру, ең алдымен, адамның өз 

денсаулығына жауапкершілігін арттырады.

Сақтандыру қорына жарна төлеу арқылы азаматтар 

қалаған дәрігеріне барып емделуге мүмкіндік алады. 

Марат жҰМАнҚҰЛов,

облыс әкімдігі денсаулық сақтау 

басқармасы басшысының м.а.

да қисайып отырып, ұстазынан ескерту 

алған  баланың  ағзасы  сол  уақытта 

патологияға бейім болып тұрады. Неге 

бала өздігінен тік отырмайды? Өйткені 

омыртқасындағы  бұлшық  еттер  тез 

шаршайды. Ауыр сөмке көтереді. Ал 

3  келіден  асқан  салмақ  омыртқаға 

зиян. Және бала физикалық тұрғыда да 

шаршайды. Осыдан келе, індет жүре 

пайда болады. Жалпы ортопедиялық 

аурулардың ең қауіптісі сколиоз деп 

аталады. Оны медицинада «ортопедия 

обыры» деп те жүр. Сколиозбен көбіне 

(80 пайыз) қыз балалар ауырады. Ал 

бұл дерттің науқасқа психологиялық, 

косметикалық тұрғыда ғана зардабын 

тигізіп қоймай, өмірлік маңызы бар 

басқа  ағза  мүшелерінің  жұмысын 

бұзады. Уақытылы емделіп, арнайы 

жаттығулар,  скринингтер  жасалса, 

дертті ауыздықтауға  болады. Мұндай 

жағдайда  кейбір  ортопед  мамандар 

науқасқа корсет киюге кеңес береді. 

Бірақ  кәдімгі  корсеттер  сколиозды 

емдемейді. Ол  тек омыртқаға түскен 

жүкті жеңілдетеді. Және оны 1 жарым, 

2  сағаттан  артық  тағуға  болмайды. 

Себебі  ондай  корсетті  киген  кезде 

омыртқа бұлшық еттері мен буындары 

жұмыс жасамайды. Бұл ретте мен XX 

ғасырдың  70-жылдары  француздық 

әскери дәрігер Жан Жак Шено ойлап 

тапқан «Шено» корсетін тағуға кеңес 

беремін. Мұның емдік нәтижесі әлемге 

мойындалған. Омыртқаның жұмысын 

жақсартады.  Бұдан  бөлек,  аурудың 

түріне  қарай  хирургиялық  жолдар 

даму үстінде. Мәселен, жеңіл ота жасау 

арқылы орнатылған құрылғы бала өскен 

сайын ағзамен бірге өсіп отырады. Ал 

амортизациялық жүйенің бұзылуына 

байланысты майтабан (плоскостопие) 

дертінің  хирургиялық  жолдары  да 

шешілуде. Негізінен аталған індеттің 

бұл түрі 5-6 жаста белсенді бола бастай-

ды, - дейді Азат Бекенұлы. Сондай-ақ  

білікті маманның айтуынша, қазіргі 

таңда ультрадыбыстық скринингтер 

арқылы аталған дертті құрсақта жатқан 

шақалақтан да анықтауға болады екен.  

–  Республика  бойынша  шетелдік 

мамандарды жиі шақыртып, жас ма-

мандарымыз тәжірибе алмасып отыра-

ды. Көрсеткіштеріміз, нәтижелеріміз 

жақсы.  Бұрын  Астана  мен  Алма-

тыда  жасалатын  емдік  ота  түрлері 

биылдан  бастап  өзімізде  жасалуда.                                           

Бұл - үлкен жетістік. Жыл басынан бері 

торакопластика бойынша 12, сколиоз 

бойынша 2 ота жасалды. Келесі жылы 

бұл жоспарлардың санын да, сапасын 

да ұлғайтамыз. Тек қаражат  мәселесі 

шешілсе болды. Ортопедтердің басты 

кредосы - балаға зиян тигізбеу. Өсіп 

келе жатқан ағза өте нәзік, - дейді Азат 

Бекенұлы.                                                                                                                                      

Облыстық балалар ауруханасында 

бүгінде ортопедиялық аурулар бойынша 

бірқатар маңызды жобалар жоспарла-

нуда. Мәселен, өңірде есепте тұрған 3 

«шыны баланың» біреуіне биыл ота жа-

салып, сүйектің ішіне темір қондырғы 

орнатылған  болатын.  Енді  қалған 

екеуін бифосфонатты терапия арқылы 

емдеу жоспарланып отыр екен. Яғни 

жергілікті мамандар  жылына 100-150 

рет сынатын баланың дене сүйектерін 

қажетті дәрілер арқылы емдеп, сүйектің 

беріктігін арттырмақ. 

//   «Жамбыл - Тараз»  //  №47 (1335), 23 қараша  2016 Жыл  //

әЛеуМеТ

11

жүктеу/скачать 4,05 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: