4 (30) 2015 (шілде-тамыз) 4

20

ҰЛТТЫҚ ТӘРБИЕ

23  Туебакова  Н.А.  Наследие  М.  Габдуллина  и  основы  формирования  у  школьников 

казахстанского патриотизма. – Алматы, 2001. - 40 с.

24 Ғазалиев А.М., т.б. Патриоттық тәрбие беру моделі. – Қарағанды: ҚарМТУ, 2009. - 55 б.; 

ҚарМТУ-да студенттерді патриоттық тәрбиелеу моделінің шеңберінде ендірілген куратор 

сағаттарын өткізу бойынша әдістемелік нұсқаулар. – Қарағанды: ҚарМТУ, 2009. - 72 б.

25 Ғазалиев А.М., Есім Ғ., Бұрханов К.Н., т.б. Қазақстандық патриотизмді қалыптастыру: 

теория мен практика. – Қарағанды: ҚарМТУ, 2009. - 122 б.

26  Джилкишиева  М.С.  Гражданско-патриотическое  воспитание  студенческой  молодежи 

Казахстана. – Тараз: ЖГТУ, 2010. - 424 с.

27 Кабульдинов З.Е. Патриотическое воспитание молодежи. Опыт молодежных организаций. 

– Астана: Шанырақ-Медиа, 2011. - 172 с.

28 Ізтөлей С.Д. Патриоттық тәрбие беру. – Қарағанды, 2010. - 76 б.

ӘОЖ 51-7

Біргебаев Ахтай

(Абай атындағы Қазақ Ұлттық педагогикалық Университетінің профессоры)

МАТЕМАТИКАЛЫҚ БІЛІМ БЕРУ ЖӘНЕ ОНЫҢ ГУМАНИТАРЛЫҚ 

ПОТЕНЦИЯЛЫНЫҢ МАҢЫЗЫ

Мақалада  математиканы  оқытудың  жүйесі  және  жоғары  математикалық  білім  беруді 

гуманитарландыру мәселелесі қарастырылады. Білім жүйесіндегі және қазіргі қоғамдағы 

адам мәдениетіндегі математиканың ролі мен орны, білім берудің жәй күйі талданады.

Түйін сөздер: оқыту жүйесі, математика, білім, адам, мәдениет.

В  работе  рассматривается  система  обучения  математике  и  вопросы  гуманитаризации 

высшего  математического  образования.  Обсуждается  роль  и  место  математики  в 

образовательной системе и в общчеловеческой культуре в современного общества, а также 

состояние математического обучения в целом.

Ключевые слова: система обучения, математика, образование, человек, культура.

We  consider  the  system  of  teaching  mathematics  and  mathematical  issues  of  humanization 

of  higher  education.  The  role  and  the  place  of  mathematics  in  the  educational  system  and 

obschelovecheskoy culture in modern society, and the state of mathematics education in general.

Keywords: fraining system, mathematics, education, man, culture.

Қазақстандағы ең алғаш жоғары матема-

тиканы оқыту ең бірінші 1928 жылы ашыл-

ған оқу орны Абай атындағы Қазақ педаго-

гикалық  институтымен  байланысты.  Таш-

кенттегі Орта Азия университетінің жанынан 

жаңа ашылған, ол Қазақ университеті деген 

атпен Алматы қаласына көшіп келді. Мұнда 

әуел  баста  үш  бөлім  ғана  болды,  бұлар: 

жаратылыстану,  физика-математика  және 

тіл-мәдениет бөлімдері деп аталды.

Физика-математика  бөлімінің  оқу  үде-

рі сін  жүргізу  ең  алдымен  қазақ  халқының 

қа дірлісі,  озық  ойлы,  өз  дәуірінің  зиялысы 

Ә.Ә.  Ермеков  (1891-1970ж.ж)  атымен  ты-

ғыз  байланысты.  Тұңғыш  профессор  «Ұлы 

математика»  курсы  оқулығын  бас ты рып 

21

ҰЛТТЫҚ БІЛІМ

шығарды. Қазіргі аналитикалық гео ме трия-

ның,  сызықтық  алгебраның  жоғары  оқу 

орын дарына арналған тарауларының негізін 

қа лады.

Педагог-математиктер  дайындау  жұ мыс-

тарын алғаш ұйымдастырушы, сол заманда-

ғы Қазақ ұлтынан шыққан математик ғалым-

педагог  екі  адамды  ерекше  атауға  болады. 

Біріншісі,  С.Б.  Бакаев  (1907-1942ж.ж)  1932 

жы лы  Москва  мемлекеттік  университетін 

ма тематика  мамандығы  бойынша  бітірген. 

Фи зика-математика  факультетінде  ма те ма-

ти каның әр түрлі тарауларынан сабақ берді, 

фа культеттің алғашқы деканы болды.

1933 жылы терминология комиссиясы құ-

рылғаны белгілі. 1934 жылы математикадан 

тер минологиялық  сөздік  жасауға,  С.Ә. 

Әубәкіров,  М.Ермеков,  В.Маскеевтермен 

бір ге С.Б. Бакаев қатысып сөздіктің маңызды 

бо лып  шығуына  айтарлықтай  үлес  қосты. 

Сөз дік екі тілде жасалды. Онда алгебра, гео-

метрия, тригонометрия математикалық тал-

дау  бастамаларының  терминдері  тіркелді. 

Ол  сонымен  қатар  «Сырттан  оқитын  пе да-

гогикалық техникумға математиканы оқыту» 

де ген атпен оқу құралын жазды.

Екіншісі, И.Ақбергенов 1934 жылы Орта 

Азия  университетін  бітіріп,  Петербург 

уни верситетінде  аспирантурада  оқыған. 

Нобельдік  және  Лениндік  сыйлықтардың 

ие гері болған Л.В. Канторовичтің же тек ші-

лі гімен  интегралдық  теңдеулер  саласында 

зерт теу жұмыстарын жүргізген.

Оның  еңбектері  Волгоград  су  элек-

тр станциясын,  Волга  өзенінің  бөгеу  құ-

рылыстарын  жүргізуде  кеңінен  пай да-

ланылды.  1934  жылы  15  қаңтарда  құ рыл-

ған  әл-Фараби  атындағы  ҚазҰлттық  уни-

верситетінде  математикалық  анализ  ка-

федрасының  меңгерушісі  болды.  ҚазПИ-де 

сабақ  беріп,  математик  мамандар  да йын-

дау да зор үлес қосты. 1937 жылдан бастап, 

Ре сейдің  орталық  оқу  орындарында  білім 

ал ған  жастар  легі  келе  бастады,  олардың 

ішін де  Б.М.  Оразбаев,  А.Закарин,  М.К. 

Сатпаев  және  С.Аяпбергеновтар  болды. 

Б.М  Оразбаев  (1912-1982  ж.ж)  алгебра 

және  сандар  теориясының  маманы,  Қа зақ 

ССР  Ғылым  академиясының  корр.-мү шесі, 

физика-математика  ғылымының  док то ры, 

профессор.  1937  жылдан  өмірінің  со ңына 

дейін  КазПИ-де  қызмет  істеді.  «Эле мен-

тарлық математика», «Сандар теориясы» ка-

фе драларының меңгерушісі бола жүріп, 10-

нан аса ғалым - педагогтар дайындады.

М.Қ.  Сатбаев  (1908-1985)  Механика  са-

ласында Қазақстанда Тұңғыш ғылым кан ди-

даты. Москва университетін 1939 жылы бі-

тіріп, КазПИ-де физика-математика фа куль-

тетінде істеді. 1944 жылдан 25 жыл бойы осы 

факультеттің деканы болды. 1969 жылдан он 

жыл бойы «математиканы оқыту әдістемесі» 

кафедрасының  меңгерушісі  болды.  ҚазПИ-

дің  физика-математика  факультетінің  қа зақ 

бөлімі  1946  жылы  ашылды.  Мұнда  М.Қ. 

Сатбаевтың  атқарған  ролі  мол  болды.  Ма-

тематика  мамандықтары  бойынша  оқыту-

шы лар құрамын қалыптастыруда өте зор ең-

бек етті.

А.Закарин  (1908-1981)  Ломоносов  атын-

да  ғы  Москва  университетін  геометрия  ма-

ман дығы  бойынша  оқып  бітірген.  1939 

жы лы  ҚазПИ-ге  келіп  геометрия  пән де рі-

нен  лекция  оқыған.  Ұлы  Отан  соғысына 

қа  тысқан,  офицер.  1949  жылы  геометрия 

ка  федрасын  ашуға  тірек  болып,  осы  ка фе-

дра  ның  меңгерушісі  болып  қызмет  істеген. 

Ке  йін  Оқу  министрі,  КазМУ  ректоры,  Қаз.

ССР  Министрлер  кеңесінің  төрағасының 

орын  басары  қызметін  атқарды.  Математик 

да йындауға айтарлықтай үлес қосып, көп те-

ген оқулықтар мен ғылыми мақалалар жаз-

ды.

1934 жылы КазПИ-дің физика-ма те ма ти-

ка  факультетінің  түлектерінің  ішінен  О.А. 

Жаутіков  математикаға  аса  талаптылық  та-

ныт ты.  Ол  Ленинград  университетінің  ас-

пи  рантурасында  ғылыми  жұмыстарын  бас-

та  ған. Физика-математика ғылымының док -

торы, профессор, ҚР Ұлттық ғылым ака де-

мия сының  академигі,  ҚазССР  мем ле кеттік 

сый лығының  иегері.  «Жай  диф фе рен циал-

дық теңдеулер» саласында ірі маман. Қа зақ 

ті  лінде «Математикалық анализ» оқулығын 

22

ҰЛТТЫҚ ТӘРБИЕ

жа зып, ұлттық математик кадрлар дайындау-

ға қыруар еңбек сіңірді. Көптеген талантты 

жас тарды математиканың әр түрлі салалары 

бо йынша ғылым жолына түсуіне ықпал ет-

ті,  әрі  өзі  10-нан  аса  ғалымдар  дайындап 

шы ғарды.  Ұлы  Отан  соғысы  жылдарында 

ҚазПИ-ге  орталықтан  М.Я.  Выгодский, 

С.Г.  Михлин,  Н.И.  Ахиезер  сияқты  «Дер-

бес  туындылы  дифференциялдың  тең-

деу лері»,  «Функционалдық  анализ»  са-

ла  ларының  белгілі  ғалымдары  келіп  ма-

те  матиктерге  сабақ  берді.  Осы  кезеңде, 

Алматыға  келіп  математика  салаларының 

ма  мандарын  дайындауға  еңбек  сіңірген 

дү  ние  жүзіне  танымал  ғалымдар  В.Г. 

Фесенков,  В.А.  Тихонов,  К.Н.    Персидкий, 

М.В. Пентковскийлер туралы айту орынды. 

Со  ғыстың ауыртпалық қамытынан бо са ған-

нан  кейін,  физика-математика  факультеті 

ма те матик  мамандар  дайындауға  жаңа  қар-

қынмен  жүргізеді.  Алдымен  соғыс  май-

да нынан  жаңа  ғана  келген  түлектер  И.Б. 

Мадин,  Х.К.  Қурманалин,  Т.Қ.  Құлахметов 

жұ мысқа шақырылды. Студенттер үшін ма-

те  матиканың  ауыр  саласы  Математикалық 

ана лизден  және  т.б  салалардан  оқулықтар 

жа  зып, сонымен қатар, аударма жұмыстарын 

жү р гізген. Б.Т. Толегенов, И.Еркегулов, Х.И. 

Ибрашев,  Б.С.  Жаңбырбаев,  М.Я.  Ятаев, 

М.О. Искаков сынды педагог – математиктер 

елі  міздің  мектептеріне  өте  қажет  мамандар 

да  йындауда  еңбек  етті.  Олардың  қазақ  тіл-

де рінде  жазған  «Математикалық  анализ», 

«Ана литикалық геометрия», «Ық ти мал дық-

тар  теориясы»  оқу  құралдары  ауыл  мек те-

бін  бітірген  балаларға  өте  түсінікті  әрі  жа-

тық  болатын.  Олардың  ішінен  математика 

та  рихы,  математика  әдістемесі,  математика 

фи  лологиясы  туралы  ғылыми  мақалалар 

сон  дай-ақ, «Қазақтың байырғы календары», 

«Ха  лық календары», «Математика және ма-

те матиктер  жайлы  әңгімелер»  сияқты  кі-

тап  тар  жазған,  М.О.  Искаковтың  еңбегі 

ерек  ше.  Өткенге  көз  жүгіртсек,  еліміздегі 

ма  тематиктерді  дайындаудың  қалыптасуы 

ҚазПИ-мен,  яғни  бүгінгі  ҚазҰПУ-мен  ты-

ғыз  байланысты.  Бұл  қызметті  Қазақстан 

Республикасындағы үш ұлттық Университет 

пен облыс орталықтарындағы педагогикалық 

жо ғары  оқу  орындары  педагогикалық  оқу-

шы лар  құрамы  одан  әрі  жалғастыруда.  Қа-

зір  гі таңда математика саласында мамандар 

да  йындау негізгі екі арна бойынша ғылыми 

ба  ғыттағы  математика  классикалық  уни-

вер  ситеттерде,  педагогикалық  ба ғыт та ғы 

пе  дагогикалық  оқу  орындарында  жүр гі зі-

ле  ді. Бірінші жағдайда кең көлемде ма ман-

дар  дайындау,  екіншісінде  негізінен  мек-

теп  мұғалімдерін  дайындау  мәселері  ше-

ші  леді.  Классикалық  университеттердің 

ма   тематика  факультеттерінде  білім  бе ру   дің 

мазмұны  мамандар  дайындаудың  ба ғыт-

тары  мен  құрылымын  анықтайтын  ма те-

матикалық  дамудың  негізінде  бірнеше  он-

да ған  жылдар  бойы  қалыптасты.  Жоғары 

пе дагогикалық  оқу  орындарындағы  бі лім 

берудің  мақсаттарының  бірі  орта  мектеп-

те гі  білім  деңгейін  көтеретін  болашақ  ма-

те матика  саласының  мамандарын,  яғни 

мек теп  мұғалімдерін  дайындау  және  тәр-

бие леу.  Осы  мақсатта  болашақ  педагог  ка-

др лар  дайындау  деңгейін  Еуропалық  білім 

бе ру жүйесіне жақындастыруды ескере оты-

рып  педагогикалық  университеттердің  (пе-

дагогикалық жоғары оқу орындарының) бі-

лім беру мазмұны, оқу бағдарламасы ре фор-

ма лануда.

Педагогикалық  білім  берудің  классика-

лық  университеттерден  айырмашылығы 

қан  дай?  Бір  қарағанда  педагогикалық  уни-

вер ситеттердегі оқу мазмұны оқылатын пе-

да гогикалық  және  психологиялық  білімнің 

кө леміне  байланысты  болуып  көрінуі  мүм-

кін.  Ал,  шын  мәнінде  бұл  жерде  білім  (ең 

бі рінші  пәндік,  оның  ішінде  математика  да 

бар)  бөлек  дүние  емес,  ол  адамның  же ке 

тұлғасының  белгілі  бір  қырларын  ай қын-

даудың  әрі  оны  дамытудың  құралы  деп  қа-

растырылады.  Яғни,  білім  беру  соңғы  нә-

ти жесінде  жеке  тұлғаны  қалыптастырудың 

құ ралы ретінде қызмет атқарады. Міне осы-

ны сымен, сырттай (оқылатын пәндердің ті-

зімімен  емес)  ғана  емес  шын  мәнінде  пе-

дагогикалық  білім  берудің  мазмұны  клас-

23

ҰЛТТЫҚ БІЛІМ

си  калық университетте білім беруден ер ек-

ше ленеді.  Сондықтан  классикалық  уни вер-

си теттерде  «білімге  табыну»  бар  деп  жиі 

айтса,  педагогикалық  университете  «бі лім 

бе руге табыну» бар деп айтады, яғни өзіңді 

жә не басқаларды білім арқылы қа лып тас ты-

ру деген сөз.

Педагогикалық  білім  берудің  классика-

лық  университеттерде  білім  беруден  айыр-

ма  шылығының екінші жағы, - бұл оның маз-

мұ  нының  ең  біріншіден  осы  жүйеде  білім 

алу  шыға  бет  бұруы.  Басқаша  айтқанда,  пе-

да  гогикалық  білім  берудің  мазмұны,  әрбір 

сту  денттің білімді игеру үдерісіндегі өзінің 

та  нымдық  іс-әректінде  өзін-өзі  тануы  тиіс. 

Осы  мәселе  кәсіптік-педагогикалық  өсудің 

не  гізі болып табылады. Педагогикалық білім 

бе  рудің девизі «Өзіңді өзің тану арқылы, өз-

ге ні  білімге  үйрет».  Бұл  жерде  педагог  ма-

ман  дар  дайындаудың  бастапқы  кезеңінде 

сту  денттің жеке тұлғасын қалыптастырудың 

ең  маңызды  деген  заңдылықтары  мен  ме-

ха  низмдерін,  ал  жоғары  курстарда  әр  түр лі 

пән дерді  оқып  үйрену  үдерісінде  ба ланың 

жас ерекшеліктерін ескере оты рып жеке тұл-

ға сын  қалыптастырудың  заң ды лық тарымен 

ме ханизмдерін анықтау үшін пси хо логиялық 

және  педагогикалық  білімнің  ма ңызы  зор. 

Сонымен  педагогикалық  оқу  орын да рын-

да  алатын  білімнің  мазмұнында  фун да мен-

талдылық идеясы қөрініс береді. Бірақ мұн-

да  ол  идея  жаңа  бір  қырынан  көрінеді.  Ол 

бел гілі бір пәндердің (оның ішінде ма те ма-

ти ка  да  бар)  мазмұнын  игеруде  және  оның 

іс  ке  асырылу  методалогиясын  түсінуде,  со-

ны  мен  қатар  жеке  білім  беру  іс-әрекетінде 

жал  пы білім берудің маңызды деген заң ды-

лықтарын  анықтау  болып  табылады.  Атап 

айт қанда  педагогикалық  университете  ға-

на  осындай  маман-педагогтардың  фун-

да  менталды  түрде  дайындалуына  жағдай 

жа  салуы  тиіс.  Яғни,  педагогикалық  уни-

вер  ситетте  фундаменталды  білім  беру  ас-

пек тілерінің қызметі жүзеге асады. Мате ма-

ти калық  білім  беру  педагогикалық  жо ға ры 

оқу орындарындағы студенттерді фунда мен-

тальды  дайындаудың  құрамдас  бөлігі  ға на 

емес, осы замандағы адамның жалпы мә де­

ние  тінің бөлшегі болып табылады. 

Болашақ  мамандарға  математикалық  бі-

лім  берудің  педагогикалық  үдерісін  қа рас-

тыр сақ, оның мәселелері, жоспарлануы, тех-

нологиялары  ғылыми  білімді  бүтіндей  қа-

лыптастыруға  септігін  тигізетін  білім  бе ру 

формасының, әдістердің, құралдардың жа ңа 

әрі тиімді түрлерін табу ізденістерінен туын-

дай ды. 

Осы  жерде  В.И.  Арнольдтың  сөзін  кел-

ті ре  кетейін  :  «...Математикалық  білім  бе-

ру дің негізгі мақсаты – нақты дүниенің құ-

былыстарын  математикалық  жолмен  зерт-

теуді  білуді  тәрбиелеу...  Қарапайым  ма те-

ма тикалық моделді құрып оны зерттей білу 

осы  тәрбиелеудің  маңызды  құрамдас  бөлігі 

бо лады...» [1]. 

Қазіргі  заманның  деңгейінде  ғылымның 

ин теграциялануы,  әлемнің  жалпы  су рет-

те месі  туралы  дәл  көріністі  анықтау  сипат 

алу да.  Сонымен  бірге  табиғат  туралы  жал-

пы  білім  беруде  мәні  бар  заманауи  ғы-

лымдардың  жетістіктері  тек  қана  ға лым-

дардың  жетістіктері  болып  қала  бер ме уі 

тиіс.  Осы  жетістіктердің  ішкі  мәні  прак ти-

калық рөлі педагогикалық жоғары оқу орын-

дарының  студенттерінің  деңгейінде  ашы-

луы  керек.  Осы  идея  Республика  жоғары 

оқу орындарында заманауи білім беру кон-

цеп циясында  көрініс  тапқан.  Бірақ  бұл  мә-

селені  бір  оқу  пәнінің  аясында  шешу  мү-

мкін  емес.  Сондықтан  білім  берудің  тео-

рия  сымен  практикасында  студенттерге 

пән аралық  жалпылауына  жетуге  мүмкіндік 

бе ретін  және  әлемнің  жалпы  суреттемесін 

тү сінуге  жақындататын  оқу  пәндерінің  ин-

те грациялану үрдісі етек алуда. Бұл әсіресе, 

әдіс тері білімнің көптеген салаларына жә не 

адамның  қызметіне  пайдаланатын  ма те ма-

тиканың заманауи пәндерін оқытуда өте ма-

ңыз ды.

Педагогикалық  оқу  орындарының  жан- 

жақ ты  жетілген,  ой  өрісі  кең,  терең  тео-

рия лық    білімінің  және  математикалық 

мә дениетті  иеленген  болашақ  математик 

–  мұ ғалімдер  дайындауды  іске  асыруда  ма-

ңыз ды буындарының, олардың білімнің ин-

те  гративті жүйесін игеруі.

24

ҰЛТТЫҚ ТӘРБИЕ

Білімнің  интегративтік  ұстанымы  мате-

ма тиканы оқып үйренуде пәнаралық бай ла-

нысты кеңінен қолдануды пайдаланады. Мұ-

ның  өзі  математиканың  басқа  ғылымдарды 

да мыту  үшін  ғана  емес,  сонымен  қатар, 

әлем дік  мәдениеттің  дамуы  үшін  маңызын 

аша ды. Математика пәндерін оның даму та-

ри хымен,  ғылыми  әдістерімен,  осы  салада 

жа ңалық ашқан адамдармен, кез келген ғы -

лым  саласының  математикадан  тәуелді  бо-

луын органикалық байланыста оқыту, бо ла-

шақ математика саласының мамандарын бү-

тіндей адамзат мәдениетіне қосылуына жол 

аша ды.  Сонымен,  математикалық  пәндерді 

оқы ту  жоғары  математикалық  білім  беруді 

гу манитарландыруға  белгілі  бір  дәрежеде 

үлес қосады.

Педагогикалық оқу орнында болашақ мұ-

ғалімдер математика саласында кәсіптік бі-

лім  алып,  тек  қана  математикалық  мә де ни-

етті игеріп қана қоймай, сонымен бірге гу-

манитарлық  мәдениетті,  ақпараттық  тех но-

ло гия  саласында  білімді  игереді.  Табиғатқа 

бай ланысты  бүлдіретін  іс  көрсетпей  оны 

қор ғайтын,  қоғам  мен  қоршаған  ортадағы 

қол данбалы іс-әрекетінде гуманитарлық қа-

ты насты  жауапкершілікпен  түсінетін  жас 

жет кіншек гармониялық түрде заманауи ақ-

параттық қоғамға еніп, гуманитарлық мә де-

ниет кеңістігінде өзін еркін сезініп, оның ма-

ғы насы мен құндылығын игере алады. 

Бұл мәселеде Ю.Н. Павловскидің еңбе гін-

дегі  айтылған  көзқарас  өте  орынды  деп  бі-

леміз: «...Математиктерге гуманитарлық мә-

де ниет қажет, гуманитарлар математикалық 

мә дениеттің негіздерін игеру керек. Бұл тек 

қана білім беру жүйесінде түбегейлі өз ге ріс-

тер енгізу арқылы орындалуы мүмкін...» [2].

Қазақстандық  қоғамның  қазіргі  таңдағы 

да муы  білім  беру  жүйесін  жетілдірумен 

си  пат талады.  Оның  негізінде  жалпы  мә-

де ниет  компоненттерін  дамытуға  және  бі-

лім  алу шының  жеке  тұлғалық  жетілуін  қа-

лып тас тыруға  бағытталған  ізгіліктендіру 

және  гу ма нитарландыру  үдерістері  жатыр. 

Бүгінгі  уа қыттағы  Қазақстанда  білім  беру 

жүйесін  ре  формалаудың  бағыттарының 

бірі мазмұны өт кен ғасырдың  90-шы жыл-

да рында  белсен         ді  түрде  тұжырымдала  бас-

таған  математикалық  білім  беруді  гу ма-

нитарландыру  болып  табылады.  Оның  қоз-

ғау шы  күші  «Қазақстан  Республикасында 

гу манитарлық білім беру тұжырымдамасы» 

(26  тамыз  1994  жыл)  құжатында  айтылған 

бі лім  беруді  гуманитарландырудың  мақ сат-

тары мен міндеттері болды.

Педагогикалық  оқу  орындарында  гума-

ни  тарландыру идеясы одан әрі дамуын жал-

ғастырады.  Бұл  жерде  таным  үдерісі  сту-

дент тің жеке тұлғалық дамуын анықтап, өз 

ке зегінде  алынған  білімнің  негізінде  жеке 

оқу шының дамуына пайдалану мақсатында 

анық талады.  Соңғы  нәтижесінде  қоғамдық 

мүд дені сақтайтын гуманитарландыру идея-

сы жүзеге асады.

Математикалық  білім  беруді  гумани-

тар ландыру,  математиканы  оқып  үйренуде 

бү кіл  әлемдік  мәдениет  жетістіктерінің 

мән- мәтінінде  жүргізілуі  ниетінде  жүзеге 

аса ды.  Сондықтан  ол,  сөзсіз  түрде  ру ха-

ни  биік  деңгейде  тәрбие  беруге,  пе да го ги-

калық  университеттердің  болашақ  ма те-

матика - мұғалімдерінің мәдениетін қа лып -

тастыруға  септігін  тигізеді.  Сонымен  бір ге 

математиканың  жеке  адамның  интел лек-

туалдық,  адамгершілік  бейнесінің  және  ру-

ха ни  қалыптасуындағы  мәнін  тұжырымдау 

керек. Білім беру жүйесіндегі математикалық 

мә дениетті игеру үдерісіндегі орны мен рөлі 

бел гіленіп,  математиканың  гуманитарлық 

пән дер  тобымен  байланысты  ашылуы  тиіс. 

Осы  саладағы  көптеген  ғалымдардың  зерт-

теулерінің нәтижесіне сүйене оты рып ма те-

ма тиканың  мына  төмендегі  гу ма ни тар лық 

по тенциялын бөліп қарауға болады:

-  математиканы  түсінуді  математика  мето-

да логисының құрамдас бөлігі ретінде, та би-

ғатты және қоғамды танудың бастауы ре тін-

де қарастыру;

­  математикалық  білім  мен  математикалық 

тіл дің табиғи ерекшеліктерін ескеру;

-  математиканың  басқа  ғылымдармен  және 

өн діріспен байланысын орнату;

- айналадағы дүниенің салыстырмалы сурет-

темесін жасау;

25

ҰЛТТЫҚ БІЛІМ

­ ойлауды дамыту оның ішінде әсіресе шы    -

ғармашылық  ойлауды  дамыту,  матема ти ка-

лық шығармашылық іс-әрекеттің ерек ше лік -

терін ашу;

- математиканың адамгершілік және эсте ти-

ка лық потенциялын қарастыру;

- математиканың тарихы элементтерін жал-

пы  адамзат  мәдениетінің  бөлігі  ретінде  қа-

рас тыру.

Қазіргі  таңда  Қазақстан  білім  беру  жү-

йе  сі,  ең  бірінші  объективті  талаптарға  сай 

жә не  еліміздегі  сол  сияқты  бүкіл  әлем-

де гі  саяси,  экономикалық  және  әлеу мет-

тік  жағдайлардың  түбірі  мен  өз ге руі нің 

алғы шарттарынан  туындайтын  қа жет ті-

лік терге  байланысты  маңызды  өз ге ріс тер-

ге  ұшырауда.  Қазақстанның  бо ла ша  ғы, 

оның  әлемдік  экономикалық  жүйедегі  ор -

ны  мен  рөлі  еліміздегі  кез  келген  өндіріс-

те,  ғылым  саласында  және  мемлекеттік 

ұйым дарда  қызмет  жасайтын  шәкірттерге 

бі лім беріп тәрбиелейтін педагогикалық жо-

ғары  оқу  орындарын  бітіруші  мұғалім-ма-

те матиктердің  қаншалықты  сапалы  білім 

алуы нан тәуелді. 

Еліміз  егемендік  алғаннан  кейін  білім, 

оқу  саласында  күрделі  өзгерістер  болды. 

Мем  лекеттік білім, бағдарламасында ай тыл-

ғандай:  Қазақстан  Республикасын  әлемдік 

қа уымдастық  нарықтық  экономикалық 

мем    лекет  ретінде  таныды.  Тәуелсіздігінің 

қыс  қа  тарихы  кезеңінде  еліміз  әлемдік  қо-

ғамдастыққа ықпалдаса отырып, эко но ми ка-

да айтарлықтай өсуге қол жеткізді. 

Осы  орайда  қоғамның  даму  деңгейінің, 

ел дің  экономикалық  қуаты  мен  ұлттық  қа-

уіп сіздігінің  өлшемдері  ретінде  білім  беру 

жү йесінің,  адам  ресурстарының  рөлі  мен 

ма ңызы  арта  түсті.  Қоғамдық  қатынастар 

жү йесіндегі  өзгерістер  білім  беруге,  одан 

ұтқырлықты,  жаңа  тарихи  кезеңнің  бол-

мысына  барабар  әрекет  етуді  және  эко но-

ми каның даму қажеттіліктеріне сай болуды 

та лап ете отырып, әсерін тигізді. Жедел өз ге-

ріп тұратын әлем және ақпарат легінің ұл ға-

юы жағдайында фундаменталдық білім мін-

детті, бірақ, ол білім берудің жеткілікті ны-

са ны  болып  табылмайды.  Білім  алушылар 

Қазақстандық бағыт алған білім беру жүйесі 

бі лімнің дағды, біліктілік жиынтығын (білім 

үс темдігі) меңгеріп қана қоймауы тиіс. Білім 

алу шылар өзін барынша көрсете білу және 

қо ғам  өміріне  пайдалы  түрде  қатысу  үшін 

(құ зіреттілік)  ақпаратты  өз  бетінше  табу, 

тал дау, құрылымдау және тиімді пайдалану 

дағ дысын  бойына  сіңіру  әлдеқайда  ма ңыз-

ды  да  күрделі.Ұлттық  білім  берудегі  оқу 

бағдарламаларының  халықаралық  та ны-

луын,  білім  беру  ұйымдарында  бі лім  алу-

шылар мен оқытушылардың жұ мыл ғыш ты-

ғын  қамтамасыз  ету,  сондай-ақ,  білім  беру 

са пасын арттыру және бі лім берудің барлық 

дең гейлерінің  са бақ тас ты ғын  қамтамасыз 

ету  үшін  білім  бе ру  ұйым дарында  біріңғай 

кредит тік  оқыту  технологиясы  жүзеге  асы-

рыла бас тады. Жоғары және жоғары оқу ор-

ны нан кейін білім беруде бағдарламалардың 

икемділігін,  сабақтастығын,  дипломдардың 

халықаралық танылуын және оқу процесінің 

демократияландыруды  қамтамасыз  ететін 

кре диттік технология негізінде кадрлар даяр-

лау дың  үш  сатылы  модельіне  көшу  жүзеге 

асы рылады. (бакалавр-магистр-РhD)

Кредиттік оқыту технологиясы – білім алу-

шы мен оқытушының оқу жұмысы көлемінің 

біріздендірілген  өлшем  бірлігі  ретінде  кре-

дит ті қолдану арқылы, білім алушының пән-

дерді таңдауы және реттілікпен оқуын өз бе-

тін ше жоспарлауы негізінде оқыту. 

Кредиттік  оқыту  технологиясы  кезінде 

оқу  жұмысының  еңбек  сыйымдылығының 

есе бі  оқытылатын  материалдың  көлемі  бо-

йынша, яғни кредит арқылы жүзеге асыры-

ла ды.  Сонымен  қатар,  әрбір  пән  көлемі 

мем лекеттік  жалпыға  міндетті  білім  беру 

стан дарттары және үлгі оқу жоспарлары не-

гізінде кредиттермен айқындалады.

жүктеу/скачать 6,83 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: