Техник-бағдарламашының дипломалды тәжірибесі

 Түсіндіру ұғымы логика үшін ең үлкен маңызға ие, өйткені ол осы 
ғылымның екі орталық ұғымын — логикалық заң және логикалық нәтиже 
ұғымдарын анықтайды.
Логикалық семантика логиканың мағыналы бөлігі болып табылады және 
оның концептуалды аппараты белгілі бір синтаксистік, таза формалды 
конструкцияларды теориялық негіздеу үшін кеңінен қолданылады. Оның себебі, 
ойдың жалпы мазмұны логикалық (логикалық терминдермен өрнектеледі) және 
нақты (сипаттаумен айтылады) болып бөлінеді, демек, өрнектердің логикалық 
формасын бөліп көрсету арқылы біз, жалпы айтқанда, бұл тұжырымнан 
алшақтамаймыз. кез келген мазмұн. Мұндай абстракциялау, яғни ойдың 
формальды жағын қарастыру олардың логикалық мазмұнын логикада 
зерттелетін таза формада оқшаулаудың бір жолы ғана. Бұл жағдай
И.Канттан келетін логиканы таза формалды пән ретінде түсінуді қолайсыз 
етеді. Керісінше, логика әрбір логикалық процедура өзінің теориялық 
негіздемесін мағыналы пайымдаулар арқылы алатын терең мағыналы ғылым. 
Осыған байланысты «формальды логика» термині оның қазіргі логикаға 
қолданылуында дәл емес. Сөздің шын мағынасында зерттеудің тек формалды 
аспектісі туралы айтуға болады, бірақ формальды логика туралы емес.
Белгілі бір логикалық есептерді қарастырғанда, көп жағдайда тілдік 
өрнектерді қолданатын аудармашының да ниетін ескеру қажет. Мысалы, 
дәлелдеу, дау-дамай, талқылау теориясы сияқты логикалық теорияны қарастыру 
дауға қатысушылардың мақсаттары мен ниеттерін есепке алмай мүмкін емес. 
Көптеген жағдайларда бұл жерде қолданылатын полемика әдістері дауласушы 
тараптардың бірінің өз қарсыласын ыңғайсыз жағдайға қоюға, оны шатастырып 
алуға, талқыланатын мәселеге белгілі бір көзқарасты таңуға ұмтылуына 
байланысты. Осы сұрақтардың барлығын қарастыру тілді талдаудың ерекше 
тәсілі – «логикалық прагматиканың» мазмұнын құрайды.
Логиканың ең іргелі саласы – дедуктивті пайымдау теориясы. Қазіргі 
уақытта бұл бөлім өзінің аппараттық (синтаксистік, формалды) бөлігінде әртүрлі 
дедуктивті теориялар – есептеулер түрінде берілген. Мұндай аппараттың 
құрылысы екі жақты мағынаға ие: біріншіден, теориялық, өйткені ол логика 
заңдарының белгілі бір минимумын және дұрыс пайымдау формаларын бөліп 
көрсетуге мүмкіндік береді, соның негізінде дұрыс пайымдаудың басқа барлық 
мүмкін болатын заңдары мен формалары. берілген логикалық теорияда 
негізделуі мүмкін; екіншіден, таза практикалық (прагматикалық), өйткені 
әзірленген аппарат нақты теорияларды нақты құру үшін, сондай-ақ 
философиялық және жалпы ғылыми ұғымдарды, таным әдістерін талдау үшін 
ғылыми танымның қазіргі тәжірибесінде пайдаланылуы мүмкін және 
пайдаланылады. және тағы басқа.
 
 
 
 
 
 
ҚР ИТК 1305023 КТ Есеп 
 
Бет
 
 
 
 
 
8 
Өзг
ш 
Бет 
Құжат № 
Қолы 
Қүні 

Пікірлерді талдаудың тереңдігіне байланысты болжамдық есептеулер 
және кванторлық теориялар–предикаттық есептер–ажыратылады. Біріншісінде, 
жай сөйлемдерді таңдауға дейін пайымдауды талдау жүргізіледі. Басқаша 
айтқанда, пропозициялық есепте бізді жай сөйлемдердің ішкі құрылымы 
қызықтырмайды. Предикаттық есепте пайымдауды талдау жай сөйлемдердің 
ішкі құрылымын ескере отырып жүргізіледі. Сандық анықталатын 
айнымалылардың түрлеріне байланысты әртүрлі ретті предикаттық есептеулер 
бөлінеді. Осылайша, бірінші ретті предикаттар есептерінде сандық мәнді 
анықтауға болатын жалғыз айнымалылар жеке айнымалылар болып табылады. 
Екінші ретті предикаттар есебінде айнымалылар енгізіледі және әртүрлі 
локализациялардың қасиеттері, қатынастары және мақсаттық функциялары үшін 
сандық түрде анықтала бастайды. Тиісінше, үшінші және одан жоғары ретті 
предикаттық есептер құрастырылады.
Логикалық теориялардың тағы бір маңызды бөлімі логикалық білімді 
көрсету үшін әртүрлі категориялық торлары бар тілдерді қолданумен 
байланысты. Осыған байланысты біз Фреге-Рассел типіндегі, силлогистикалық 
немесе алгебралық тілдерде құрылған теориялар туралы айтуға болады. Әртүрлі 
категориялық торлары бар тілдерде құрылған көптеген теориялар үшін олардың 
өзара аударылуы көрсетілген. Соңғы кездері жаңа математикалық аппаратқа, 
категориялар теориясына негізделген категориялық-теориялық тіл логикалық 
зерттеулерде белсенді түрде қолданыла бастады.
Логикалық теорияларда қолданылатын тұжырымдар мен дәлелдемелерді 
құру әдісіне қарай соңғылары аксиоматикалық есептеу, табиғи туынды есептеу 
және ретті есептеу болып бөлінеді. Аксиоматикалық жүйелерде дедукция 
принциптері бір дәлелденген мәлімдемеден екінші дәлелденген тұжырымға 
өтуге мүмкіндік беретін аксиомалардың тізімі мен қорытынды жасау 
ережелерімен беріледі. Табиғи қорытындылау жүйелерінде дедукция 
принциптері кейбір гипотетикалық қабылданған мәлімдемелерден басқа 
мәлімдемелерге өтуге мүмкіндік беретін ережелер тізімімен беріледі. Ақырында, 
дәйекті есептеулерде шегерім принциптері шығарылатындық туралы белгілі бір 
бекітулерден шығарылуға қатысты басқа бекітулерге өтуге мүмкіндік беретін 
ережелермен беріледі.
Логикада сол немесе басқа есептеулерді құрастыру логикалық зерттеудің 
формалды жағын құрайды, оны әрқашан мазмұнды ойлармен толықтырған жөн, 
яғни оған сәйкес семантиканы құрастыру. Көптеген логикалық есептер үшін 
мұндай семантика бар. Олар әртүрлі типтегі семантикамен ұсынылған. Бұл 
ақиқат кестелері, аналитикалық кестелер, бета кестелері, алгебраның әртүрлі 
түрлері, семантиканың мүмкін әлемдері, күйлердің сипаттамасы және т.б. болуы 
мүмкін.

жүктеу/скачать 0,81 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: