Қамшы қазақ халқының ба йырғы кездег шаруашылық, мә дени өм р нде аса кең

Бақсылық
Қамшымен байланысты әуезе мә тіннің ескіден келе жатқан бір түрі - бақсылық
ойынмен байланысты. Ш.Уәлиханов жазып алған дерекке қарағанда, «Бағаналы
Қойлыбай қара суды теріс ағызатын, қобызын атбәйгеге қосатын» атақты дәупірі
бақсы болған. Жер-жерден, ел-елден шақыру келгенде, өзі бара алмаған жерге қа
шысын беріп жібереді екен. Олай болатыны, қамшымен бірге бақсының
жамандықты қуатын жындары қоса барады. Мифологиялық санамен байланысты
осы айтылған әуезе мәтіндегі - Қойлыбайдың қамшысы деген тұрақты таңбаның
мәдени семантикасы қамшы иесінің әлеуметтік мәртебесінің ерекше екенін
көрсетеді. Байырғы кезде бақсылар сары ат мініп, сары түсті киім киініп, қолына
сарала қамшы ұстайтын болған. Ал сарала қамшы аттың тері сіңгендіктен жын-
шайтанды жолатпайды, аттың терінде ерекше қасиет бар деген түсінікті аңғартад

Аңыз
«Адам Ата мен Шайтан» туралы аңыз-өлең 
Шай танның Ханнас деген баласы болады. Адам Атамыз бір жаққа кеткенде Хауа анамызды азғыру үшін Малғұн
шайтан оның қасына баласы Ханнасты қалдырып кетеді. Адам Ата келе қалса, әлгі Ханнас Хауа анамызды
төңіректеп, хайуан кейпінде жүр екен. Адам Ата дереу қылышымен пәршектеп турап тастайды. Адам Ата тағы
да бір жаққа кеткенде Шайтан баласын тірілтіп алып, тағы да Хауа ананың жанына тастап кетеді. Мұны көрген
Адам Ата қатты ашуланып, қолына қамшы алады:
Жетіп кеп Адам Ата қатуланды,
Хауаға қаһарланып қамшы салды.
Білсеңіз, ашуланып қатын ұрмақ,
Мирас боп кейінгіге содан қалды, -
дейді Мәшһүр Жүсіп аңыз-өлеңінде.
Сонымен Адам Ата Шайтанның баласы Ханнасты қылышымен турап, қайнап тұрған қазандағы суға салып ас
қылады, Хауа екеуі етін жеп тынады. Адам Ата жоқ кезде баласын іздеп келген Малғұн шайтан: «Балам,
қайдасың?» деп шақырады. «Мен іштемін» дейді Ханнас дауыстап. Сонда Шайтан баласына: «Сен дұрыс
жайғасқан екенсің, балам, мен адамдарды сырттан азғырсам, сен іштен азғыратын бол», - дейді. Сонымен Адам
Ата мен Хауа ананы Алла Тағала жұмақтан Жерге жіберген кезден бері қамшы ең бірінші Хауа ананың жауы- 
рынына тиген екен.
М.Жүсіп 

Дәстүрлі қазақ қоғамында қамшы:
1) тіл; 2) заттық мәдениет; 3) эти калық, эстетикалық мәнділік; 4)
әлеуметтік мәртебе; 5) мифологиялық наным-сенімнің таңбалары
ретінде жұмсалған.

Назарларыңызға рақмет!