Паскаль тілінде программалау

Паскаль тілінде программалау

• Тақырып 3. Күрделі шарттар

• Күрделі шарттар

• Есеп. Фирма 25 пен 40 жас арасындағы қызметкерлерді жұмысқа алуда. Адамның жасын енгізіп, оны фирмаға алуға болатындығы немесе болмайтындығы туралы мәлімет шығару («болады» немесе «болмайды» деген жауап шығару).
• Ерекшелігі: екі шарттың бір мезгілде орындалатынын немесе орындалмайтынын тексеру.

• Белгілі әдістермен шешуге бола ма?

• ?

• Нұсқа 1. Алгоритм

• басы

• енгізу x

• ‘болады'

• жоқ

• иә

• жоқ

• x >= 25?

• иә

• жоқ

• x <= 40?

• 'болмайды'

• ‘болмайды'

• Нұсқа 1. Программа

• program qq;
• var x: integer;
• begin
• writeln(‘Жасты енгіз');
• read ( x );
• if x >= 25 then
• if x <= 40 then
• writeln (‘Болады')
• else writeln (‘Болмайды')
• else
• writeln (‘Болмайды');
• end.

• Нұсқа 2. Алгоритм

• басы

• енгізу x

• ‘болады'

• иә

• жоқ

• x >= 25 және
• x <= 40?

• 'болмайды'

• соңы

• Вариант 2. Программа

• күрделі шарт

• program qq;
• var x: integer;
• begin
• writeln(‘Жасты енгіз');
• read ( x );
• if (x >= 25) and (x <= 40) then
• writeln ('Болады')
• else writeln ('Болмайды')
• end.

• Күрделі шарттар

• Күрделі шарт – бір-бірімен логикалық операциялардың көмегімен байланысатын бірнеше қарапайым шарттардан (қатынастардан) тұрады:
• not – ЕМЕС (терістеу, инверсия)
• and – ЖӘНЕ (логикалық көбейту, конъюнкция, шарттардың бір мезгілде орындалуы)
• or – НЕМЕСЕ (логикалық қосу, дизъюнкция, ең болмағанда бір шарттың орындалуы)
• xor – арифметикалық НЕМЕСЕ (екі шарттың екеуін емес, біреуін ғана орындау)
• Қарапайым шарттар (қатынастар)
• < <= > >= = <>

• тең

• тең емес

• Күрделі шарттар

• Орындау тәртібі
• жақша ішіндегі өрнектер
• not
• and
• or, xor
• <, <=, >, >=, =, <>
• Ерекшелігі – қарапайым шарттардың әрқайсысын жақшамен жабу.
• Мысал:

• 4 1 6 2 5 3

• if not (a > b) or (c <> d) and (b <> a)
• then begin
• ...
• end

• a := 2; b := 3; c := 4; болған жағдайда ақиқат немесе жалған:
• not (a > b)
• (a < b) and (b < c)
• not (a >= b) or (c = d)
• (a < c) or (b < c) and (b < a)
• (a < b) xor not (b > c)
• x-тің қандай мәндерінде шарт ақиқат болады:
• (x < 6) and (x < 10)
• (x < 6) and (x > 10)
• (x > 6) and (x < 10)
• (x > 6) and (x > 10)
• (x < 6) or (x < 10)
• (x < 6) or (x > 10)
• (x > 6) or (x < 10)
• (x > 6) or (x > 10)

• Күрделі шарттар

• True

• True

• FALSE

• (-, 6)

• 

• (6, 10)

• (10, )

• (-, 10)

• (-, 6)  (10,)

• (-, )

• (6, )

• x < 6

• x > 10

• x < 10

• x > 6

• True

• True

• Тапсырмалар

• "4": Айдың нөмірін енгізу арқылы, жыл мезгілінің атауын шығару.
• Мысал:
• Ай нөмірін енгіз:
• 4
• көктем

Паскаль тілінде программалау

• Тақырып 4. Циклдер

• Циклдер

• Цикл – белгілі бір әрекеттер тізбегінің бірнеше рет қайталанып орындалуы.
• қадамдар саны белгілі цикл
• қадамдар саны белгісіз цикл (шартты цикл)
• Есеп. 1-ден 8-ге дейінгі бүтін сандардың квадраттары мен кубтарын есептеп шығару (a-дан b-ға дейін).
• Ерекшелігі: бірдей амалдар 8 рет орындалады.

• Белгілі әдістермен шешуге бола ма?

• ?

• Алгоритм

• басы

• i, i2, i3

• соңы

• жоқ

• иә

• i <= 8?

• i := 1;

• i := i + 1;

• i2 := i * i;
• i3 := i2 * i;

• цикл айнымалысының бастапқы мәнін көрсету

• барлығы да атқарылды ма? соны тексеру

• квадрат пен куб-ты есептейміз

• нәтижесін шығару

• келесі i-ге өту

• Алгоритм ("цикл" блогімен)

• басы

• i, i2, i3

• соңы

• i2 := i * i;
• i3 := i2 * i;

• i := 1,8

• «цикл»блогі

• цикл денесі

• Программа

• program qq;
• var i, i2, i3: integer;
• begin
• for i:=1 to 8 do begin
• i2 := i*i;
• i3 := i2*i;
• writeln(i:4, i2:4, i3:4);
• end;
• end.

• цикл айнымалысы

• бастапқы мән

• ең соңғы мән

• Айнымалысы кеміп отыратын цикл

• Есеп. 8-ден 1-ге дейінгі бүтін сандардың квадраттары мен кубтарын есептеп шығару (кері қарай есептеу).
• Ерекшелігі: цикл айнымалысы кеміп отыруы керек.
• Шығарылуы:

• for i:=8 1 do begin
• i2 := i*i;
• i3 := i2*i;
• writeln(i:4, i2:4, i3:4);
• end;

• downto

• Айнымалысы бар цикл

• for <айнымалы> := <алғашқы мән> to
• <ең соңғы мән> do begin
• {цикл денесі}
• end;

• Айнымалының 1-ге артуы:

• for <айнымалы> := <алғашқы мән> downto
• <ең соңғы мән> do begin
• {цикл денесі}
• end;

• Айнымалының 1-ге кемуі:

• Айнымалысы бар цикл

• Ерекшеліктері:
• цикл айнымалысының мәні бүтін болуы керек (integer)
• цикл айнымалысының өзгеру қадамы қашанда 1-ге (to) немесе -1-ге (downto) тең
• егер цикл денесінде бір ғана оператор болса, begin мен end сөздерін жазбай кетуге болады:
• егер соңғы мән алғашқы мәннен кіші болса, (to) циклы бірде бір рет орындалмайды (шартты циклдың басында тексеру, шартты алдын ала тексеретін цикл)

• for i:=1 to 8 do
• writeln('Привет');

• Айнымалысы бар цикл

• Ерекшеліктері:
• Цикл денесінде цикл айнымалысын өзгертуге рұқсат етілмейді (неліктен?)
• Алғашқы және соңғы мәндер өзгертілгенімен цикл ішіндегі қадамдар саны өзгермейді:

• n := 8;
• for i:=1 to n do begin
• writeln('Салем');
• n := n + 1;
• end;

• мүдіріп қалу жоқ

• Цикл неше рет орындалған?

• a := 1;
• for i:=1 to 3 do a := a+1;

• a = 4

• a := 1;
• for i:=3 to 1 do a := a+1;

• a = 1

• a := 1;
• for i:=1 downto 3 do a := a+1;

• a = 1

• a := 1;
• for i:=3 downto 1 do a := a+1;

• a = 4

• for i:=1 to 9 do begin
• if ??? then begin
• i2 := i*i;
• i3 := i2*i;
• writeln(i:4, i2:4, i3:4);
• end;
• end;

• Қадамдарды қалай өзгертуге болады?

• Есеп. Экранға 1-ден 9-ға дейінгі тақ сандардың квадраттары мен кубтарын есептеп шығару.
• Ерекшелігі: цикл айнымалысы 2-ге артып отыру керек.
• Мәселе: Паскальде қадамдар саны 1 немесе -1 болуы мүмкін.
• Шығарылуы:

• i mod 2 = 1

• i2 := i*i;
• i3 := i2*i;
• writeln(i:4, i2:4, i3:4);

• Тек қана тақ i-лермен орындалады

• Қадамдарды қалай өзгертуге болады? – II

• Идея: Тек 5 санды ғана шығару керек, k айнымалысы 1-ден 5-ке дейін өзгереді. i-дің бастапқы мәні 1-ге тең, циклдың әр қадамы сайын i 2-ге артып отырады.
• Шығарылуы:

• ???
• for k:=1 to 5 do begin
• i2 := i*i;
• i3 := i2*i;
• writeln(i:4, i2:4, i3:4);
• ???
• end;

• i := i + 2;

• i := 1;

• Қадамдарды қалай өзгертуге болады? – III

• Идея: Тек 5 санды ғана шығару керек, k айнымылысы 1-ден 5-ке дейін өзгереді. k-ны біле отырып, i-ді есептеу қажет.
• Шығарылуы:

• i = 2k-1

• for k:=1 to 5 do begin
• ???
• i2 := i*i;
• i3 := i2*i;
• writeln(i:4, i2:4, i3:4);
• end;

• i := 2*k – 1;

• Тапсырмалар

• "4": a мен b-ны енгізіп, осы екеуінің арасындағы сандардың квадраттары мен кубтарын есептеп шығару.
• Мысал:
• Интервал шекараларын енгіз:
• 4 6
• 4 16 64
• 5 25 125
• 6 36 216
• "5": 1, 2, 4, 7, 11, 16, … тәртібімен орналасқан 10 санның квадраттары мен кубтарын есептеп шығару
• Мысал:
• 1 1 1
• 2 4 8
• 4 16 64
• ...
• 46 2116 97336

Паскаль тілінде программалау

• Тақырып 5. Шартты циклдер

• Қадамдар саны белгісіз цикл

• Мысал: Бөренеден ағаштың бұтағын кесіп алу керек. Қолараны әрі-бері неше рет қозғалтуымыз керек,. ?
• Есеп: (<2000000) бүтін сан енгізіп, ондағы цифрлардың санын анықтау.
• Шығару амалы: Ең соңғы орналасқан цифрларды кезекпен алып тастай отырып, санаушыны арттырамыз.
• Мәселе: неше қадам жасау керектігі белгісіз.
• Шығарылуы: n = 0 болғанда тоқтау керек, яғни "n <> 0" болғанша орындай беру керек.

• Алгоритм

• басы

• count

• соңы

• жоқ

• иә

• n <> 0?

• count := 0;

• count := count + 1;
• n := n div 10;

• цифрлардың санаушысын нөлге теңестіру

• енгізу n

• “n <> 0“ болғанша орындай беру

• Программа

• program qq;
• var n, count: integer;
• begin
• writeln(’Бүтін сан енгіз’);
• read(n);
• count := 0;
• while n <> 0 do begin
• count := count + 1;
• n := n div 10;
• end;
• writeln( ’cанында’,count, ’цифр табылды’);
• end.

• while n <> 0 do begin
• count := count + 1;
• n := n div 10;
• end;

• , n1: integer;

• n1 := n;

• n1,

• "n <> 0“ болғанша орындай беру

• Шартты цикл

• while <шарт> do begin
• {цикл денесі}
• end;

• Ерекшеліктері:
• күрделі шарттарды қолдануға болады:
• егер цикл денесінде бір ғана оператор болса, begin мен end сөздерін жазбай кетуге болады:

• while (a
• {цикл денесі}
• end;

• while a < b do
• a := a + 1;

• Шартты цикл

• Ерекшеліктері:
• циклге кірген сайын шарт есептеліп отырады
• егер шарт циклге кіруде жалған болса, цикл бірде-бір рет орындалмайды
• егер шарт түбінде жалған болмайтын болса, программаның жұмысы дағдарысқа ұшырайды (тоқтаусыз орындала береді)

• a := 4; b := 6;
• while a > b do
• a := a – b;

• a := 4; b := 6;
• while a < b do
• d := a + b;

• Цикл неше рет орындалған?

• a := 4; b := 6;
• while a < b do a := a + 1;

• 2 рет
• a = 6

• a := 4; b := 6;
• while a < b do a := a + b;

• 1 рет
• a = 10

• a := 4; b := 6;
• while a > b do a := a + 1;

• 0 рет
• a = 4

• a := 4; b := 6;
• while a < b do b := a - b;

• 1 рет b = -2

• a := 4; b := 6;
• while a < b do a := a - 1;

• дағдарысқа ұшырау

• For-ны while-ға ауыстыру және керісінше

• for i:=1 to 10 do begin
• {цикл денесі}
• end;

• i := 1;
• while i <= 10 do begin
• {цикл денесі}
• i := i + 1;
• end;

• for i:=a downto b do
• begin
• {цикл денесі}
• end;

• i := a;
• while i >= b do begin
• {цикл денесі}
• i := i - 1;
• end;

• while-ды for-ға , циклдегі қадамдар саны алдын ала белгілі болған жағдайда ғана ауыстыруға болады.

• for-ны while –ауыстыруға қашанда болады.

• Тапсырмалар

• "4": Бүтін сан енгізіп, ондағы цифрлардың қосындысын табу.
• Мысал:
• Бүтін сан енгіз:
• 1234
• 1234 санындағы цифрлардың қосындысы 10-ға тең.
• "5": Бүтін сан енгізіп, оның жазылуында бірдей цифрларлардың бар-жоғын анықтау.
• Мысал:
• Бүтін сан енгіз: Бүтін сан енгіз:
• 1234 1224
• Жоқ. Бар.

• Тізбектер

• Мысалдар:
• 1, 2, 3, 4, 5, …
• 1, 2, 4, 7, 11, 16, …
• 1, 2, 4, 8, 16, 32, …

• an = n

• a1 = 1, an+1 = an+1

• a1 = 1, an+1 = an + n

• an = 2n-1

• a1 = 1, an+1 = 2an

• b1 = 1, bn+1 = bn+1

• c1 = 2, cn+1 = 2cn

• Тізбектер

• Есеп: модулі бойынша 0,001-ден асып түсетін
• тізбектегі барлық элементтердің қосындысын табу:

• Тізбек элементтері (№2-ден бастап ):

n	1	2	3	4	5	...
b	1	2	3	4	5	...
c	2	4	8	16	32	...
z	-1	1	-1	1	-1	...

• b := b+1;

• c := 2*c;

• z := -z;

• Алгоритм

• басы

• S

• соңы

• жоқ

• иә

• |a| > 0.001?

• S := S + a;

• S := 0; b := 1; c := 2; z := -1; a := 1;

• бастапқы мәндер

• a := z*b/c;
• b := b + 1; c := 2*c; z := -z;

• бірінші элемент

• a := 1;

• S := 0;

• жаңа элемент

• өзгеріс

• Қайта қою керек пе?

• ?

• Программа

• program qq;
• var b, c, z: integer;
• S, a: real;
• begin
• S := 0; z := -1;
• b := 1; c := 2; a := 1;
• while abs(a) > 0.001 do begin
• S := S + a;
• a := z * b / c;
• z := - z;
• b := b + 1;
• c := c * 2;
• end;
• writeln('S =', S:10:3);
• end.

• z := - z;
• b := b + 1;
• c := c * 2;

• келесі қосылғышқа өту

• S := 0; z := -1;
• b := 1; c := 2; a := 1;

• бастапқы мәндер

• қосындының артуы

• тізбек элементін есепке алу

• Тапсырмалар

• "4": Тізбектегі элементтердің қосындысын 0,001 дәлдікпен табу :
• Жауап:
• S = 1.157
• "5": Тізбектегі элементтердің қосындысын 0,001 дәлдікпен табу :
• Жауап:
• S = 1.220

• Соңғышартты цикл

• Есеп: Бүтін оң сан енгізіп(<2000000), ондағы цифрлардың санын анықтау.
• Мәселе: Теріс санның немесе нөлдің енгізілмеуін қалай қадағалауға болады?
• Шығарылуы: Егер бұрыс сан енгізілсе,берілгендерді енгізу үшін кері оралу (цикл!).
• Ерекшелігі: Цикл денесі кемінде бір рет орындалады. => шартын тексеруді циклдың соңында орындау керек. (соңғышартты цикл).

• Соңғышартты цикл – шарттың тексерілуі циклдың соңында орындалатын цикл түрін айтады.

• Соңғышартты цикл: алгоритм

• басы

• соңы

• иә

• жоқ

• n > 0?

• цикл денесі

• ШЫҒУДЫҢ шарты

• «типтік процесс» блогі

• енгізу n

• негізгі алгоритм

• Программа

• program qq;
• var n: integer;
• begin
• repeat
• writeln('Введите положительное число');
• read(n);
• until n > 0;
• ... { негізгі алгоритм }
• end.

• repeat
• writeln(‘Оң сан енгіз');
• read(n);
• until n > 0;

• until n > 0;

• ШЫҒУДЫҢ шарты

• Ерекшеліктері:
• цикл денесі кемінде бір рет орындалады
• until ("…болмайынша") сөзінен кейін циклдан ШЫҒУДЫҢ шарты қойылады

• Цикл неше рет орындалған?

• a := 4; b := 6;
• repeat a := a + 1; until a > b;

• 3 рет
• a = 7

• a := 4; b := 6;
• repeat a := a + b; until a > b;

• 1 рет
• a = 10

• a := 4; b := 6;
• repeat a := a + b; until a < b;

• Мүдіріп қалу

• a := 4; b := 6;
• repeat b := a - b; until a < b;

• 2 рет
• b = 6

• a := 4; b := 6;
• repeat a := a + 2; until a < b;

• Мүдіріп қалу

• Тапсырмалар (бұрыс енгізуден қорғау)

• "4": Натурал сан енгізіп, сол сандағы цифрлардың қосындысы 10-ға тең екендігінің дұрыстығын анықтау.
• Мысал:
• >= 0 сан енгіз: >= 0 сан енгіз:
• -234 1233
• Оң сан енгізу керек. Жоқ
• >= 0 сан енгіз:
• 1234
• Иә
• "5": Натурал сан енгізіп,қандай цифрлардың бірнеше рет кездесетіндігін анықтау.
• Мысал:
• >= 0 сан енгіз: >= 0 сан енгіз:
• 2323 1234
• 2, 3 қайталанады Қайталану жоқ.

жүктеу/скачать 2,29 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: