Патологиялық физиология ауру ағзаның тіршілігі туралы ғылым. Ол
жүктеу/скачать 1,74 Mb. Pdf көрінісі
|
Жануарлар патологиясы Кітап-1
| Қан алмасудың бұзылуы. Қабыну реакциясының бастапқы кезінде-ақ қабыну
ошағында дистрофиялық құбылыспен қоса, қан айналысы ауытқып, терминаль тамырларды қан ағысы бұзылады. Майда тамырларда (артериолда, прекапиллярларда, венулда) аз уақыт түйілу пайда болып, содан кейін олар ұлғайып, зақымданған орынға қан келу арта түседі. Сөйтіп, артериялық гиперемия басталады да, капилляр арнасының көлемі ұлғаяды. Қанның көп келуі қабынған учаскені қызартып, оның температурасын арттырады. Қабынудың әдеттегі гиперемиядан өзгешілігі – капилляр арнасы тез ұлғаяды, жұмыс істейтін капиллярлар саны артады, әрі бұл құбылыс ұзаққа созылады. Тамыр арнасының ұлғаюы бірқатар себептердің ықпалынан пайда болады. Қабыну кезінде қан айналысының бұзылуына нерв жүйесі әсер ететіндігін бірқатар авторлар анықтады (Samuel, 1890, Krogh, 1922, әсіресе Ricker, 1910-1924). Қабыну кезінде қан айналысының бұзылуының пайда болуына қабыну қоздырғышының өзі де, қабынған тканьдерде дамитын физико-химиялық, электролиттік тепе-теңдіктің ығысуы, атап айтқанда, калий иондарының көбеюі, капиллярлардың маңайындағы дәнекер тканьдердің созымдылығының бұзылып, серпімділігінің азаюы да ықпал етеді. Активті гиперемиядан және қан ағысы күшейгеннен біраз уақыт өткеннен кейін бұл процесс бәсеңдеп, веноздық гиперемия пайда болады да, ол простатикалық күйге және стазға ауысады. Қабыну кезінде қан ағысының баяулауы бірнеше факторға байланысты: 1) биохимиялық және физико-химиялық өзгерістер жиынтығының, нерв-бұлшық ет тамырларының салдануынан (паралич) және тамыр тонусының едәуір әлсіреуінен. 2) тамырдан шыққан серозды сұйықтың ұсақ веналарды қысуынан венул сезімталдығының констрикторлық ықпалының күшеюінен және қан ағысына механикалық бөгет жасаудан; 3) майда тамырлардың кенересіне лейкоциттердің «жабысуы» нәтижесінде онда бұдырлар пайда болып қан ағысына кедергі жасаудан, сондай-ақ эндотелиалдық клеткалардың ісінуінен; 4) қан кенересі арқылы тканьге қанның көптеп шығуы салдарынан қанның қоюлануынан, сондай-ақ қанның өзіндегі биохимиялық өзгерістердің әсерінен; 5) тамырлардың қабыну ошағында тромбалардың (қан ұйындысының) пайда болуынан. Қабыну кезінде қан ағысында болатын өзгерістер лимфа ағысында да байқалады: әуелі лимфа ағысы күшейіп, содан баяулайды және стазға айналады да, қабыну ошағында алмасу өнімдерінің, улардың немесе бактериялардың сорылуы баяулайды. Қан ағысы баяулап, веноздық іркіліс күшейген кезде қабынған учаскедегі тамыр ішінде қан өзгеріске ұшырайды. Қалыпты жағдайда тамыр арқылы өтетін қаннан екі қабатты оңай ажыратуға болады: орталық, едәуір, кең, мұны осьтік қабат деп атайды, ол қозғалмалы формалық элементтерден тұрады және тар, шеттік, мұны кенерелік немесе плазматикалық қабат деп атайды, ол плазмадан және онда сирек жүретін кейбір лейкоциттерден тұрады. Қан ағысы баяулағанда қан денешіктерінің қайта орналасуы байқалады. Лейкоциттер бірте-бірте қабыну ошағы жанындағы плазматикалық кенере қабатына шоғырланады. Лейкоциттер тамыр кенересімен баяу, кейде секірмелі түрде жылжып, әуелі бірден, содан кейін көптеген қатарымен тамыр кенересінің ішіне жабысады. Мұндайда олар кейде өзінің шар тәрізді формасынан айырылып, тамыр кенересіне жайылып кетеді. Лейкоциттердің тамыр кенересінің бетіне бұлайша шоғырлануын «шетке қонуы» деп атайды. Бұл құбылыс көбінесе майда веналарда байқалады. Мұның өзі үлес 99 салмағына ғана емес, эндотелиалдық клеткаларда болатын өзгерістерге де байланысты (Marchesi, 1964). Т а м ы р л а р ө т к і з г і ш т і г і н і ң ө з г е р у і. Тамырлар өткізгіштігінің артуы қабыну кезінде байқалады. Тамырлар өткізгіштігінің артып, тамырдан тканьге сұйықтың көптеп бөлінуі зақымдану ошағындағы қан ағысы мен лимфа ағысы жылдамдығының бұзылуын, сондай-ақ капиллярларда гидростатикалық қысымның артуын коллоидтық – осмостық деп атайды. Қабыну кезінде капиллярларда гидростатикалық қысымның артуын тұңғыш рет Клеменсиевич бақады (1908). Тамырдан тканьге сұйықтың көптеп ағуына қабыну ошағындағы тканьдердің осмостық қысымының артуы ерекше әсер етеді, ал мұның өзі қабынған тканьдердегі коллоидтардың дисперстігінің (бөлшектенгіштігінің) күшеюінен пайда болады. Ақырында, сұйықтың тамырлардан тканьге ауысуына судың қабынған тканьдердегі коллоидтармен байланысуы – қабынған тканьдердегі коллоидтық-осмостық немесе онкотикалық қысымдардың артуы ықпал етеді. жүктеу/скачать 1,74 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|