Пәннің атауы: Геоэкология және табиғатты қорғау Тақырыбы: Антропогенез және Қазақстанның қоршаған ортасы

Дәріс 5. Тірі заттың геохимиялық функциялары

.

Концентрациялық функция қоршаған ортада таралған химиялық элементтердің тірі организмдердің денесінде жинақталуы. Осының салдарынан кейбір элементтер клетка құрамында бірнеше жүздеген мөлшерге артуы мүмкін.

• Концентрациялық функция қоршаған ортада таралған химиялық элементтердің тірі организмдердің денесінде жинақталуы. Осының салдарынан кейбір элементтер клетка құрамында бірнеше жүздеген мөлшерге артуы мүмкін.
• Мысалы, микроорганизмдер клеткаларында темірдің мөлшері қоршаған ортамен салыстырғанда 65 000 есе, марга­нец 1 200 000 есе, ванадий 420 000 есе көп. Микроорганизмдер тіршілік әрекеті салдарынан теңіз рудасының қабаттары пайда болған, теңіз омыртқасыздарының ізбесті қаңқалары бор және әктас жыныстарын түзеді.

Концентрациялық функция-организмдердің қоршаған ортаға шашыраңқы химиялық элементтерді өз денесінде селективті түрде жинақтау қабілеті, олардың қоршаған ортамен салыстырғанда организмдегі құрамын бірнеше рет жоғарылатады. Кез-келген тірі организм өзінің өмір сүру процесінде қоршаған ортадан өзіне қажетті заттарды сіңіріп, оларды өз денесінде сақтайды. Мысалы, өсімдіктердегі көміртегі мөлшері 200 есе, ал азот жер қыртысының құрамынан 30 есе көп. Диатомдар мен шақпақ тастар кремнийді, балдырлар йодын және кейбір моллюскалардың қабығын 100% кальций фосфатына дейін сақтайды.

• Концентрациялық функция-организмдердің қоршаған ортаға шашыраңқы химиялық элементтерді өз денесінде селективті түрде жинақтау қабілеті, олардың қоршаған ортамен салыстырғанда организмдегі құрамын бірнеше рет жоғарылатады. Кез-келген тірі организм өзінің өмір сүру процесінде қоршаған ортадан өзіне қажетті заттарды сіңіріп, оларды өз денесінде сақтайды. Мысалы, өсімдіктердегі көміртегі мөлшері 200 есе, ал азот жер қыртысының құрамынан 30 есе көп. Диатомдар мен шақпақ тастар кремнийді, балдырлар йодын және кейбір моллюскалардың қабығын 100% кальций фосфатына дейін сақтайды.
• Тірі организмдердің концентрациялық функциясының арқасында күн энергиясының бір бөлігі жер қыртысында табиғи газ, мұнай, көмір, шымтезек құрамында жиналады. Бұл оттегісіз ортада күкіртсутек пен метанның түзілуі мен жиналуымен бірге жүретін тотықсыздану реакцияларының жүруіне байланысты.