Пәннің мақсаты мен міндеттері

қатынастардың дамуы. 
Мақсаты: Орталық Азия мемлекетінің құрылуы мен феодалдық қатынастар 
туралы білімдерін тереңдету. 
Негізгі сұрақтары: 
1.
 
Орта Азия мемлекеттерінің құрылуы. 
2.
 
Орта  Азиядағы  феодалдық  қатынастардың  даму  ерекшелігі  туралы 
мағлұматтар. 
3.
 
Орта Азияя мемлекетінің әлеуметтік экономикалық жағдайы. 
Тапсырма: Студент тақырып бойынша конспект әзірлейді. 
Әдістемелік  нұсқау:  Орта  Азияда  мемлекеттердің  құрылуы  және  ондағы 
феодалдық  қатынастардың  қалыптасун  анықтау.
 
Орта  Азияда  тұрып  жатқан 
қырғыздардың  ата-бабалары  IV—V  ғасырларға  қарай  құл  иеленушіліктен 
феодалдық  қоғамға  аяқ  басуын  бяндау.  Соғды,  Бактрия,  Иран,  Хорезм,  т,б 
Орта  Азия  мемлекеттеріндегі  феодалдық  қатынастардың  қалыптасуы  мен 
даму  ерекшеліктерін  анықтау.  IV—V  ғасырларда  Орта  Азиядағы 
мемлекеттердің феодалдық қатынастары жайында мәліметтер келтіру.
 
 
Есеп беру түрі: Студент тапсырманы жазбаша  түрде тапсырады. 
№2 тақырып Құл иеленушіліктен орта ғасырларға өту дәуіріндегі Иран. 
Мақсаты:  Иранның  құл  иеленушіліктен  орта  ғасырларға  өту  дәуіріндегі 
жағдайы туралы білімдерін толықтыру. 
Негізгі сұрақтары: 
1.
 
Сасанилер билігінің орнауы 
2.
 
Мемлекеттің этникалық құрамы, территориясы. 
3.
 
IV-VII ғғ Иранның сыртқы саясаты, III-Vғғ. Иран мәдениеті. 
Тапсырма: Студент тақырып бойынша коолоквиумға дайындалады. 
Әдістемелік  нұсқау:  Иранда  226жылы  Парфияндар  әулетін    құлатып, 
билікке  келген  сасанилер  әулеті  туралы  деректер  келтіру.  Сасанилер  әулеті 
кезінде  аты  шыққан  Иранның  сол  кездегі  саяси  жағдайын  көрсету.    ІV 
ғасырға  қарай  қоғам  мүшелері  төрт  топқа:  абыздар,  жауынгерлер,  есеп-
қисапшылар  (писцы),  шаруалар  (податное  население)  болып  бөлінгендігі, 
этникалық  құрамы  туралы  баяндау.  ІІІ—VІІ  ғасырлардағы  Иранның 
территориялық жағдайы туралы айту. IV-VII ғғ Иранның сыртқы саясаты, III-
Vғғ.  Иранның  мәдениеті  туралы  баянау.  Ктесифон  мен  Сервистанда  зәулім 
сарайлар салынуы, мүсін өнері де елеулі табыстарға жетуі, оған дәлел Накш-
и-Рустам  мен  Би-Шапурдағы  І-Шапур  патшаның  Рим  императоры 
Валерианды жеңгендігін бейнелейтін мүсіндері туралы баяндау. 
Есеп беру түрі: Студент тапсырмаға ауызша жауап береді.
 
№3 тақырып Солтүстік Африка мемлекеттері монғол шапқыншылығы 
дәуірінде.  
Мақсаты:  Солтүстік  Африка  мемлекеттерінің  монғол  шапқыншылығы 
дәуіріндегі жағдайы туралы білімдерін толықтыру. 
Негізгі сұрақтары: 

1.
 
Мамлюктердің монғолдармен күресі. 
2.
 
Мамлюк мемлекетінің XVғ екінші жартысында әлсіреуі. 
3.
 
Монғол шапқыншылығы және оның салдары. 
Тапсырма: Студент тақырыпқа конспект әзірлейді. 
Әдістемелік 
нұсқау: 
Солтүстік 
Африка 
мемлекеттерінің 
монғол 
шапқыншылығы  кезіндегі  саяси  экономиалық  жағдайын  анықтау.  Мамлюк 
мемлекетінің  монғолдармен  жүргізген  күрестеріне  сипаттама  беру.  Мамлюк 
мемлекетінің  XVғ екінші жартысында әлсіреуіне себеп болған жағдайларды 
баяндау.  Монғол  шапқыншылықтарының  Солтүстік  Африка  мемлекеттеріне 
бағыттарын  анықтау,  оларға  сипаттама  беру.  Солтүстік  Африка 
мемлекеттерінің  монғол  шапқыншылығы  кезіндегі  территорясын  анықтау. 
Монғол  шапқыншылығы  және  оның  Солтүстік  Африка  мемлекеттеріндегі 
салдарын анықтау. 
Есеп беру түрі: Студент тапсырманы жазбаша тапсырады.
 
№4 тақырып  Ерте ортағасыр кезеңіндегі әдебиеттің, өнердің дамуы. 
Мақсаты:  Ерте  ортағасырдағы  әдебиет  пен  өнердің  дамуы  жайындағы 
білімдерін тереңдету. 
Негізгі сұрақтары: 
1.
 
Ерте ортағасырдағы әдебиет. 
2.
 
Ерте ортағасырдағы өнердің дамуы. 
3.
 
Ерте ортағасыр кезеңіндегі әдебиеттің, өнердің дамуы туралы түсінік. 
Тапсырма: Студент тақырыпқа слайд презентация әзірлейді. 
Әдістемелік  нұсқау:  Ерте  ортағасырдағы  мемлекеттерде  әдебиет  пен 
мәдениеттің  дамуына  сипаттама  беру.  Ерте  ортағасырдағы  әдебиеттің 
дамуына  үлес  қосқан  тұлғалар,  әдебиет  өкілдері  туралы  мәліметтер  келтіру. 
Ерте  ортағасырдағы  өнердің  дамуы,  соның  ішінде  сәулет  өнері,  мүсін 
өнерінің  дамуын  көрсету.  Азия  және  Африкадағы  ерте  ортағасырдағы 
мемлекеттерде әдебиет пен өнердің дамуын салыстырмалы түрде  көрсету. 
Есеп беру түрі: Студент слайд презентацияны ауызша қорғайды.
 
№5 тақырып Ерте ортағасырдағы Индияның мәдениеті.  
Мақсаты:  Ерте  ортағасырдағы  Индияның  мәденииеті  туралы  білімдерін 
тереңдету. 
Негізгі сұрақтары: 
1.
 
Діні. 
2.
 
Өнері, әдебиеті. 
3.
 
Сәулет өнері, салт дәстүрі. 
Тапсырма: Студент тақырыпқа слайд презентация әзірлейді 
Әдістемелік  нұсқау:  Ерте  ортағасырдағы  Индияның  мәдениетінің  дамуы 
туралы  баяндау.  Индиядағы  Конкан  жағалауындағы  Барангал,  Танджер, 
Пайтхан және басқа қалаларда өнердің қай саласының жақсы дамығандығын 
көрсету.  Индиядағы  қолөнерде,  сәулет  өнеріндегі,  мүсін  өнеріндегі 
жетістіктері мен ерекшеліктерін көрсету. Ерте ортағасырлық Индиядағы діни 
түсініктер  туралы  мәліметтер  келтіру.  Ерте  ортағасырлық  Индияның  бір 
ерекшелігі  —  халықтың  толып  жатқан  касталарға  бөлінуі  туралы  баяндау. 
II—V  ғасырларда  үнді  философиясы  дамуы,  оның  көрнекті  өкілдері  II 

ғасырдағы  Нагарджуна,  III  ғасырдағы  Джаймини,  V  ғасырдағы  Васабандху 
т.б.,осы  ғасырларда  брахман  заңдарының  жинақтары  өмірге  келуі  туралы 
слайд презентацияда көрсету. 
Есеп беру түрі: Студент слайд презентацияны ауызша қорғайды.
 
№6 тақырып X-XII ғғ. Жапониядағы қолөнері мен сауданың дамуы. 
Мақсаты:  X-XII  ғғ.  Жапониядағы  қолөнері  мен  сауданың  дамуы  туралы 
білімдерін толықтыру. 
Негізгі сұрақтары: 
1.
 
Қолөнері. 
2.
 
Сауда қатынастары. 
3.
 
Сәулет өнері. 
Тапсырма: Студент тақырыпқа слайд презентация әзірлейді. 
Әдістемелік  нұсқау:  Xғ  Жапониядағы  қолөнері  мен  сәулет  өнерінің, 
сауданың  дами  бастап,  XII  ғасырдың  басында  Хэйан  /  Киото/  және  Нара 
сияқты ірі қалаларда құрылған қолөнершілер ұйымының пайда болуы туралы 
баяндау.
 
Құқысыз  халықтың  құрамына  шаруалармен  қатар,  қолөнершілер 
мен  саудагерлер, өсімқорлардың да кіруі, бірте-бірте қолөнершілердің “дза” 
деп аталған бірлестіктер құруы жайында қарастыру. 
Есеп беру түрі: Студент слайд презентацияны ауызша қорғайды.
 
№7 тақырып Мамлюк мемлекеттері. 
Мақсаты: Мамлюк мемлекеттері туралы білімдерін тереңдету. 
Негізгі сұрақтары: 
1.
 
Мамлюктердің моңғолдармен күресі. 
2.
 
Мамлюк мемлекетінің  XVғ екінші жартысындағы әлсіреуі. 
3.
 
Мамлюк мемлекеттері. 
Тапсырма: Студент тақырып бойынша коолоквиумға дайындалады. 
Әдістемелік  нұсқау:  Мамлюктердің  моңғолдармен  күресін  қарастыру. 
Мамлюктердің  XVғ  деінгі  жағдайын,    XVғ  екінші  жартысынан  кейінгі 
әлсіреуі  және  оның  сеептерін  анықтау.  Мамлюк  мемлекеттері  туралы 
мағлұмат  беру.  Мамлюк  мемлекеттерінің  қандай  деректерде  кездесетіндігі 
туралы тоқталу. 
Есеп беру түрі: Студент тапсырмаға ауызша жауап береді.
 
№8 тақырып X-XVғғ. Иран мәдениеті. 
Мақсаты: X-XVғғ. Иран мәдениеті туралы білімдерін толықтыру. 
Негізгі сұрақтары: 
1.
 
Әдебиеті. 
2.
 
Өнері, тілі, діні. 
3.
 
Сәулет өнері. 
Тапсырма: Студент тақырыпқа слайд презентация әзірлейді. 
Әдістемелік  нұсқау:  X-XVғғ.  Иранның  әдебиетіне  тоқталу.
 
XI—ХІІ 
ғасырларда  Ирандағы  феодал  ақсүйектер  сунниттердің,  қала  мен  деревня 
кедейлері-шииттердің  идеологтары  болып  бөліну  себептерін  көрсету.  XI 
ғасырдағы  Иранның  көрнекті  ақындары  Миничихри  Гургани,  дүние  жүзіне 
әйгілі Омар Хайям (1048—1122) ақын, философ, сондай-ақ Анвар мен Аттар 
да  ірі  ақын,  философтар  туралы,  т,б  әдебиеттің  көрнекті  өкілдеріне  және 

олардың  еңбектеріне  тоқталу.
 
Мешіттер  мен  медреселерді  сәулет  өнерінің 
көрсеткіштері ретінде көрсету.
 
ХІ ғасырда Кабус кесенесі, Дарғандағы Тарик 
ханэ мен Наиндегі мешіт сол кездегі сәулет өнерінің ең жоғарғы жетістіктері 
ретінде сипаттама беру.  
Есеп беру түрі: Студент слайд презентацияны ауызша қорғайды.
 
№9 тақырып XIV-XVIғғ Түркия. 
Мақсаты: XIV-XVIғғ Түркия туралы білімдерін тереңдету. 
Негізгі сұрақтары: 
1.
 
Түркиядағы феодалдық қатынастар. 
2.
 
Түріктердің Византияны, Альбанияны жаулап алуы. 
3.
 
Ішкі және сыртқы саясаты, мәдениеті мен өркениеті. 
Тапсырма: Студент тақырыпқа конспект әзірлейді. 
Әдістемелік  нұсқау:  Түркиядағы  феодалдық  қатынастарға  тоқталу. 
Түріктердің  Византияны,  Альбанияны  жаулап  алуы  туралы  мағлұматтар 
беру.
 
1422  жылы  түріктер  Константинопольді  қоршап  алуы,  жаулап  алу 
соғыстарының  немен  аяқталғандығын  анықтау.  XIV-XVIғғ  Түркияның  ішкі 
және сыртқы саясатын қарастыру. Түркияның көрші мемлекеттермен қарым 
қатынасына  тоқталу.  Дамыған  ортағасырдағы  Түркияның  мәдениеті  мен 
өркениетіне түсінік беру. Оның ерекшеліктерін ашып көрсету. 
Есеп беру түрі: Студент тапсырманы жазбаша тапсырады.
 
№10 тақырып Селжүк сұлтанатындағы мәдениеті.  
Мақсаты: Селжүк сұлтанатындағы мәдениет туралы білімдерін толықтыру. 
Негізгі сұрақтары: 
1.
 
Діні. 
2.
 
Қолөнері. 
3.
 
Сәулет өнері. 
Тапсырма: Студент тақырыпқа слайд презентация әзірлейді. 
Әдістемелік  нұсқау:  Селжүк  сұлтанатының  мәдениетімен  толық  танысу. 
Селжүктердің діни наным сенімдері туралы мағлұмат беру. Қолөнерінің даму 
деңгейін  көрсету.  Қолөнершілердің  шоғырланған  орталықтарын,  олардың 
өзара қарым қатынастарына түсінік беру. Селжүктердің сәулет өнері туралы 
ақпарат беру. Селжүк сұлтанатының мәдениетін кесте, сызбанұсқа, суреттер, 
т.б тәсілдерді қолдана отырып түсіндіру. 
Есеп беру түрі: Студент слайд презентацияны ауызша қорғайды.
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 

 
Қазақ инновациялық гуманитарлық-заң университеті 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
Азия және Африка елдерінің орта ғасырлар тарихы пәні бойынша студенттің өздік 
жұмысы сабақтарын өткізу үшін әдістемелік нұсқау 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
                                              
 
 
 
 
 
                                              Семей  2015жж. 
 
 
 
 
 
 

 
№1 тақырып X-XIIIғғ Орталық Азия мемлекеттері. 
Мақсаты:  X-XIIIғғ  Орталық  Азия  мемлекеттері  туралы  білімдерін 
тереңдету. 
Негізгі сұрақтары: 
1.
 
Тахаридтттер, Сафаридттер, Саманидтер мемлекеті. 
2.
 
Саманидтер мемлекетіндегі дағдарыс. 
3.
 
X-XIIIғғ Орталық Азия мемлекеттері 
Тапсырма: Студент тақырып бойынша коолоквиумға дайындалады. 
Әдістемелік  нұсқау:    X-XIIIғғ  Орталық  Азияд  өмір  сүрген  Тахаридтер, 
Саффаридтер, Саманидтерге тоқталу. Саманидтер билігі кезінде Хорезм екіге 
бөлініп кету себептерін көрсету. Саманидтер билігі кезіндегі дағдарыс және 
оның  болу  себептерін  анықтау.  Xғасырдан    XIIIғасыр  аралығында  өмір 
сүрген    Орталық  Азия  мемлекеттері  Кликия,  Ширвандар  мемлекеті, 
Атабектер мемлекеті, т.б мемлкеттерге тоқталу. 
Есеп беру түрі: Студент тапсырмағы ауызша жауап береді.
 
№2 тақырып Газневиттер құрамындағы Шығыс Иран. 
Мақсаты:  Шығыс Иран мемлекеті туралы білімдерін толықтыру.   
Негізгі сұрақтары: 
1.
 
Шығыс Иранның Газневиттер мемлекетіне бағынуы. 
2.
 
Махмуд Газневидтің ішкі саясаты. 
3.
 
Шығыс Иранның әлеуметтік экономикалық жағдайы. 
Тапсырма:  Студент тақырып бойынша конспект әзірлейді. 
Әдістемелік нұсқау: Амудария өзенінің батысы мен оңтүстігіндегі Хорасан, 
Систан  жерлері  және  Ауғанстан  977  жылдан  1187  жылға  дейін  өмір  сүрген 
Газневидтер  мемлекетінің  қол  астына  көшуі  туралы  баяндау.  Шығыс 
Иранның  Газневидтер  мемлекетіне  бағынуын  ашып  көрсету.  Махмуд 
Газневидтің  ішкі  саясаты  туралы  мағлұматтар  алу.  Шығыс  Иранның 
Газневидтер  кезіндегі  әлеуметтік  экономикалық  жағдайы,  мәдениеті  мен 
дініне тоқталу. Махмуд Газневидтің жүргізген саясаты туралы толық қамту. 
Махмуд  пұтка  табынушы  индустарға  қарсы  Солтүстік  Индияға  “Қасиетті 
соғыс” жариялауы туралы баяндау. 
Есеп беру түрі: Студент тапсырманы жазбаша орындайды.
 
№3 тақырып Орталық Азиядағы Моңғолдардың жаулап алушылығы. 
Мақсаты:  Орталық  Азиядағы  Моңғолдардың  жаулап  алушылығы  туралы 
білімдерін тереңдету. 
Негізгі сұрақтары: 
1.
 
Көрші халықтарының жаулап алуы. 
2.
 
Махмуд Табаридтің көтерілісі. 
3.
 
Самарқандтағы  сербедарлар  көтерілісі,  Моңғолдардың  Закавказьені 
басып алуы. 
Тапсырма: Студент тақырып бойынша коолоквиумға дайындалады. 
Әдістемелік  нұсқау:  Моңғолдардың  көрші  халықтарын  жаулап  алу 
соғыстарына  тоқталу.  Моңғолдардың  жүргізген  жаулап  алу  саясаты,  оған 
қарсы  тұрған  мемлекеттер  туралы  баяндау.  Махмуд  Табаридтің  көтерілісіне 

тоқталу. Сонымен қатар Самарқандтағы сербедарлардың моңғолдарға қарсы 
көтерілісін  қамту.  Моңғодардың  Орта  Азияны,  одан  әрі  Закавказье 
мемлекеттеріне  басып  алу  соғыстары,  оның  бағыттары  мен  нәтижелеріне 
тоқталу.  
Есеп беру түрі: Студент тапсырмаға ауызша жауап береді.
 
№4 тақырып XI-XVғғ. Индия мәдениеті. 
Мақсаты:  XI-XVғғ. Индия мәдениеті туралы білімдерін толықтыру.   
Негізгі сұрақтары: 
1.
 
Діні. 
2.
 
Өнері. 
3.
 
Әдебиеті, салт дәстүрі. 
Тапсырма: Студент тақырып бойынша слайд перзентация әзірлейді. 
Әдістемелік нұсқау: XI-XVғғ. Индия мәдениетіне анықтама беру. Олардың 
діні,  діни  ағымдары,  наным  сенімдері  туралы  мәліметтер  келтіру.  Индия 
халқының  өнеріне,музыка  өнері,  театр,  ән,  би  өнеріне  жекелей  тоқталу. 
Олардың  салт  дәстүрлерінің  ерекшеліктерін  көрсету.  Әдебиеттегі 
жетістіктерін атап өту. Әдебиет саласының көрнекті өкілдерін анықтау.  
Есеп беру түрі: Студент слайд презентацияны ауызша қорғайды.
 
№5  тақырып  XVI-XVIIғғ.  Араб  мемлекеттеріндегі  діни  ағымдағы 
мәдениет. 
Мақсаты: XVI-XVIIғғ. Араб мемлекеттеріндегі мәдениет туралы білімдерін 
толықтыру. 
Негізгі сұрақтары: 
1.
 
Діни ғибадатханалар құрылысы. 
2.
 
Діни мектептер. 
3.
 
Діни құрылыстағы сәулет өнері. 
Тапсырма: Студент тақырып бойынша коолоквиумға дайындалады. 
Әдістемелік  нұсқау:
 
Ислам  дінінің  абыздары  Африка  елдеріндегі 
мәдениеттің дамуына елеулі үлес қосуы, солардың бірі аш-Шаранидің (1565 
ж.  өлген)  басты  еңбегі  «Шашыранды  маржан-  дар  кітабы»  туралы  баяндау. 
Араб  мемлекетіндегі  діни  ғибадатханалардың  құрылысы  жайында,  олардың 
ерекшелігі  туралы  мәліметтер  келтіру.  Діни  мектептердің  салынуына 
тоқталу.  ХVІ ғасырда араб елдерінде кітап  басу ісі қолға алына бастауы, ең 
алғашқы  1519  ж.  Алеппо  қаласында  еврейлер  ашқан  баспахана  туралы 
баяндау.  Сәулет  өнерінің  ескерткіштерінің  қатарына  Дамаскі-  дегі  Теккис, 
Дервишие,  Синание  мешіттерін  туралы,  олар  фаянспен  өте  әсем 
безендірілгендігі,  сондай-ақ  Фахр-ад-диннің  тұсында  зәулім  құрылыстар 
Бейрутте де салынғандығы туралы баяндау. 
Есеп беру түрі: Студент тапсырмаға ауызша жауап береді.
 
 
 
«Азия және Африка елдерінің ортағасыр тарихы» пәнінен оқу әдістемелік камсыздандыру 
картасы 
 
№ 
Оқу пәні  
Пәнді оқу 
студенттерінің 
Оқулық (автор, атауы шыққан жылы) 

саны 
1 
«Азия және Африка 
елдерінің ортағасыр 
тарихы» 
6 
Васильев Л.С. История Востока. М.,В 2-х т.-М, 1998.т.1 
2 
 
 
История Востока. В 6-т. –М., 1995. 
3 
 
 
Истрия Азии и Африки в средние века. В 2 ч. Ред. Кол. Ф.М.Ацамба. и др. М., 1987. 
4 
 
 
История стрна зарубежной Азии в средние века. –М., 1970. 
5 
 
 
История Японии. М,1990. 
6 
 
 
Всемирная исторя. В 12-т. –М.,1957. 
7 
 
 
Всемирная мстория. В 24-т. Минск, 20000. 
8 
 
 
Тортаев С.А. Орта ғасырлардағы шығыс елдерінің тарихы.-Алматы, 1998. 
9 
 
 
История Китая. –М., 1998. 
10 
 
 
Хрестоматия по истрии средних веков. Под.ред. Сказкина.М 1978.