Пікір беруші, филология ғылымдарының докторы, С

48 
өткен 
ер Әбіш» 
3. «Тұла
бойың 
ұят, ар 
едің» 
Әбішті үлгі ету 
Әбіш 
бойындағы 
адамгершілік 
қасиеттерін 
дәрәптеу. 
көңілі 
зерек, 
өнерлі 
«Жасқа 
жас, ойға 
кәрі едің» 
Ұлы өкініш, бітпес 
арман, заманаға 
деген өкпе 
Дескриптор: 
•
Өлең мәтінінен маңызды үзінділерді табады;
•
Ақын көңіл-күйін анықтайды;
•
Бүгінгі күнмен байланыстырып, салыстыру
арқылы көзқарасын білдіреді.
Құнанбайұл
ы. 
Шығармала
рының 
толық 
жинағы. 
Алматы: 
жазушы, 
2004 
(109 бет) 
Сабақтың соңы 
5 минут 
Рефлексия: 
«
5 жолды өлең» әдісі 
1 зат есім- Әбдірахман 
2 сын есім- білімді, шыншыл 
3 етістік- оқыды, үйренді, 
4 сөз « сезімнен шыққан сөйлем )-әке сенімін 
ақтайтын ұл. 
1 сөз ( 1- сөзге синоним )- перзент 
ҚОСЫМША 
«
Талаптың мініп тұлпарын
...» - 
Абайдың 1895 ж. жазған өлеңі. Әрқайсысы 
4 тармақты 5 шумақтан тұрады. Өлең ақынның сүйікті ұлы Әбдірахман өліміне 
арнап шығарған жан тебіреністі жырларының бірі. Ақын өнегелі іспен енер еріне 
құлаш ұрған жанның өжеттікпен алған биігін мақтан тұту арқылы сүйікті ұлының 
жарқын бейнесін жасайды. Петербургте білім алған баласының халық игілігі үшін 
қызмет ете алмағандығына құса болады. Дүние жалғанның опасыздығынан, құр 
сүлбісін сүйретіп шығып, өлексе өмір сүруге де болатындығын көкіректің 
пәлсапалық күңіренісімен дәлелдеді. Жалпы адамгершілік жолындағы небір қиян 
асулардың оңай еместігін және оған жалындаған жігер, топшысы берік төзім, 
ерінбей істер еңбек қажет екенін өлең жолдары арқылы өзгелерге өнеге ретінде 
ұсынады. 
«Талаптың мініп тұлпарын, 
Тас қияға өрледің, 
Бір ғылым еді іңкәрің, 
Әр қиынға сермедің...»- 
деген жолдардан Әбіштің бойындағы өжеттік көрінсе, екінші жағынан білімге, 
ғылымға деген құштарлық айқын аңғарылады. Өлең тұжырымынан қанша жерден 
қайғырғанмен тағдыр жазмышына еш қауқар жасай алмайтынын түсінген өкініш 
сезіледі. Өлең 6-8 буынды шапыс ұйқас үлгісімен жазылған. Алғаш ақынның
1933 
ж. жарық көрген толық жинағында жарияланды. Басылымдарында текстол. 
өзгерістер кездеспейді. Туынды қарақалпақ, қырғыз, орыс, өзбек, ұйғыр т. б. 

49 
тілдерге аударылған. 
Талаптың мiнiп тұлпарын. 
Тас қияға өрледiң. 
Бiр ғылым едi iңкәрiң, 
Әр қиынға сермедiң. 
Көзiңдi салдың, тұрғыға, 
Бейнетiн көрмедiң. 
Бiрге оқыған құрбыға 
Бас бәйгенi бермедiң. 
Бала болдың жас болдың, - 
Жалғандыққа ермедiң. 
Төре болдың, бас болдың- 
Көкiрегiңдi кермедiң. 
Ел iшiне сау келсең, 
Тағлым айтпас ер ме едiң? 
Жол көрсетiп сонда өлсең, 
Арманым бар дер ме едiм? 
I
здеп табар жалғаннан 
Бала берген бенде едiм 
Бенде өлмейдi арманнан, 
Мiнеки, мен де өлмедiм. 
Абай. Энциклопедия. – Алматы: «Қазақ энциклопедиясының» 
Бас редакциясы, «Атамұра» баспасы, 
ISBN 5-7667-2949-9

жүктеу/скачать 8,8 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: