Pisa-2015 халықаралық зерттеуге дайындықТЫ

1 PISA-2015 
халықаралық зерттеудің талаптарына сәйкес жаратылыстану-
ғылыми  пәндер  бойынша  дидактикалық  материалдар  мен  оқу 
тапсырмаларын әзірлеу  
 
Оқушылардың  білім  жетістіктерін  бағалау  бойынша  PISA  Халықаралық 
бағдарламасы  оқушылардың  оқу  барысында  алған  білімдері  мен  дағдыларын 
өмірлік жағдайларда қолдана білу машықтарын, нақты бір оқу пәнімен тікелей 
байланысты  емес  мәселелерді  шеше  білу  құзіреттіліктерін  бағалауға 
бағытталған.  
Мектепте  алған  білімін  күнделікті  өмірдегі  жағдайларда  қолдану, 
қойылған  мәселені  ғылыми  әдіспен  шешу,  әртүрлі  ақпарт  көздерімен  жан-
жақты жұмыс істей алу және оны сыни тұрғыдан бағалау, әр түрлі болжамдар 
көрсетіп,  оның  дұрыс  немесе  бұрыстығына  зерттеулер  жүргізу,  айтылған 
көзқарастарды дәлелдеу және негіздеу қабілеттілігі бағаланады.  
PISA 
халықаралық  зерттеуі  үшін  іріктеліп  алынған  сұрақтар  ғылыми 
жаратылыстану білімдерінің келесі мазмұндық бөліктерін бейнеледі:  
– 
физикалық  жүйелер  (заттың  құрамы  мен  қасиеті,  энергия,  күш  және 
қозғалысты беруі, физикалық және химиялық өзгерістер);  
–   
Жермен  және  Ғаламмен  байланысты  жүйелер  (Ғаламдағы  Жер, 
атмосфералық өзгерістер, географиялық өзгерістер);  
–   
тірі  табиғат  жүйелері  (физиологиялық  өзгерістер,  генетикалық 
бақылау, экожүйе);  
–   
технологиялық жүйелер.  
Жаратылыстану сауаттылығын қалыптастыратын құзыреттіліктер:  
– 
ғылыми сұрақтарды қою мен түсіну;  
– 
құбылыстарға ғылыми түсінік беру;  
– 
ғылыми дәлелдерді пайдалану [4].  
PISA 
жаратылыстану  сауаттылығын  тексеруге  арналған  тесттердің 
құрамына өлшеудің 4 аспектісі кіргізілген, олар: контекст, білім, құзіреттіліктер 
және қарым-қатынас.  
Әрбір  тапсырма  бір  мәселені  суреттеген  мәтінді  қамтиды  және  мәтінмен 
қатар  төрт  немесе  бес  нұсқада  жауабы  бар  сұрақтар,  немесе  таңдау  бойынша 
қатар  екi  жауабы  болуы  мүмкін  жорамалдар  мен  нақты  бекiтулер  түрінде 
көрсетiлген  қиындық  дәрежесі  әртүрлі  бірден  алтыға  дейінгі  сұрақтарды 
қамтиды.  
Зерттеу  тапсырмалары  мынадай  жағдаяттарға  сәйкес  болады: 
жаратылыстану  бағыттарын  тұлғалық,  әлеуметтік  және  ғаламдық  контексте 
қолдану:  
– 
«Денсаулық»;  
– 
«Табиғи ресурстар»;  
– 
«Қоршаған орта»;  
– 
«Қауіпсіздік пен қауіп-қатер ошақтары»;  
– 
«Жаратылыстану мен технология байланысы».  
5 
 

PISA 
зерттеуінде  ғылыми  жаратылыстану  сауаттылығы  ретінде  ғылыми 
жаратылыстану  білімдерін  қолдана  білу,  қоршаған  әлемді  және  оған  адамның 
іс-әрекетіне  қатысты  өзгерістерді  түсінуге  және  тиісті  шешімдер  қабылдауға 
қажетті мәселелерді анықтап, негіздемелі қорытындылар жасай білу қабілеттері 
түсіндіріледі.  
Ғылыми жаратылыстану сауаттылығын төрт аймаққа бөлуге болады:  
–  
ғылым  мен  технологияға  сүйенетін  өмірлік  жағдайларды  танып  білу 
(контекст);  
–  
қоршаған  орта  мен  ғылым  туралы  білімдерден  тұратын  ғылыми 
білімдердің негізінде техниканы және қоршаған әлемді түсінуі (білім);  
–  
ғылыми  сұрақтарды  айырып  тану,  ғылыми  жаратылыстану 
құбылыстарын  түсіндіру,  айқын  нақтылықтар  мен  дәлелдемелердің  негізінде 
қорытындылар  жасау  үшін  ғылыми  білімді  қолданудан  тұратын 
құзыреттіліктерді көрсету (құзіреттіліктер);  
–  
ғылыми жаратылыстану біліміне деген қызығушылық.  
PISA 
зерттеуінде  бағаланатын  ғылыми  жаратылыстану  білім,  білік  және 
дағдылары  ғылыми  жаратылыстану  циклы  пәндерін:  физиканы  (астрономия 
элементтерімен),  биологияны,  химияны,  географияны  оқу  барысында 
қалыптасады.  
Ғылыми  жаратылыстану  сауаттылығы  келесі  компоненттерден  тұрады: 
ғылыми  жаратылыстану  пәндері  аясында  қалыптасатын  «жалпы  пәндік» 
біліктер,  ғылыми  жаратылыстану  ұғымдары  мен  ғылыми  жаратылыстану 
білімдері  қолданылатын  жағдайлар.  Сонымен  қатар,  зерттеу  мақсатына 
белгіленген  біліктер  мен  ұғымдарды  кешенді  тексеру  кіреді.  Бұнда 
оқушылардың  біліктіліктерін  тексеруге  басты  назар  аударылады:  ұсынылған 
сұрақтардан  жаратылыстану  ғылымдары  жауап  беретін  сұрақтарды  белгілеу; 
берілген ақпараттың негізінде ғылыми негізделген қорытындылар жасау.  
PISA 
халықаралық 
зерттеуінде 
оқушылардың 
жаратылыстану 
ғылымдарындағы  танымдық  және  эмоционалдық  қабілеттері  зерттеледі. 
Танымдық  аспектілер  оқушылардың  білімдері  мен  сол  білімдерді  тиімді 
пайдалана білу қабілеттерінен тұрады.  
Ғылыми жаратылыстану сауаттылығын бағалауға арналған тапсырмаларды 
дайындауда  жаратылыстанудың  әртүрлі  бөлімдерінен  күнделікті  өмірде  талап 
етілетін білімдер іріктеліп алынып, түрлі біліктерді қолдану болжамданды.  
Тестте  дайын  жауапты  таңдау  тапсырмасы,  сонымен  қатар,  оқушы  өзі 
қысқа  және  толық  жауап  беретін  де  тапсырмалар  енгізілген.  Тапсырмалар 
өмірдегі  бір  немесе  бірнеше  жағдайға  қатысты  әртүрлі  қиындықтағыбірнеше 
сұрақтардан тұрады.  
Әр  тапсырмада  мәтін,  кесте,  диаграмма,  график,  карта,  жарнамалық 
буклет, әртүрлі нұсқаулар енгізілген.  
Сонымен қатар, тақырыптық тест тапсырмаларының әртүрлі қиындықтағы 
3-
тен  6-ға  дейін  сұрақтары  болады.  Тапсырмалар  мәтінде  қарастырылған 
жағдайдағы  проблеманы  оқушының  түсіну  қабілетін  бағалауға  бағыттап,  пән 
6 
 

бойынша  және  басқа  әртүрлі  дереккөзден  ақпаратты  қолдана  отырып 
проблеманы шешуге арналған.  
Сауалнамада  білім  беру  мекеме  ұйымының  басшысына,  мектептің 
материалдық-техникалық  жабдықталуына,  кадр  мәселесіне,  оқу  үдерісін 
ұйымдастыруға және ата-аналар жұртшылығы туралы сұрақтар болады.  
Осыған байланысты функционалдық сауаттылықты бағалау технологиясы 
15  жастағы  білім  алушылардың  біліктілік  жетістігін  бағалаудың  6  деңгейін 
қамтиды. Ең жоғары шек 5-ші және 6-шы деңгей –өздігінен ойлау, талдау және 
өз болжамын ұсыну іскерлігі, 4-3деңгей - жаңа ақпарат алу үшін бар білімі мен 
іскерлігін  қолдану  қабілеті,  2  деңгей  -  қолдану  іскерлігі,  1  деңгей  -  төмен 
деңгей, қарапайым білім мен тапсырманы орындаудың аздаған мүмкіндігі.  
Үш  бағыттың  барлығы  бойынша  зерттеуде  білімді  қолдану  дағдысы  мен 
іскерлігіне  нақты  талаптар  анықталған.  Әр  деңгейге  халықаралық  шкаланың 
белгілі  балл  саны  сәйкес  келеді.  Сонымен  қатар,  PISA  жобасы  оқушының 
біліктілік жетістігін критериалды бағалаудың бірегей үлгісін белгіледі.  
Халықаралық  PISA  зерттеулерінде  барлық  сұрақтар  мен  тапсырмалар 
жалпы  үш  топқа  бөлінеді,  олар:  «Қалай  білуге  болады?»  атты  таным  әдісін 
қолдануға  арналған  тапсырмалар.  «Түсіндіріп  көр»  –  құбылыстар  мен 
фактілерді  түсіндіруге  арналған  тапсырмалар.  «Қорытынды  жаса»  –  берілген 
деректер негізінде қорытынды құрастыруға арналған тапсырмаларды орындау. 
Оны  төменде  берілген  халықаралық  зерттеулердің  мектеп  оқушыларының 
ғылыми  жаратылыстану  сауаттылықтарын  тексеруге  арналған,  құрылымы 
жағынан бір-біріне ұқсамайтын тапсырмалардың үлгісінен көруге болады.  
 

жүктеу/скачать 4,99 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: