Pisa оқу сауаттылығы дегеніміз не? (Шолу)

2018 жылы тестке 15 жастағы 600 мыңға жуық білім алушы қатысып, 79 елдегі 32 млн мектеп оқушысының білім сапасына қатысты болжам жасауға мүмкіндік берді. Зерттеуге бірнеше мемлекет өкілдері бірінші рет қатысты. Атап айтсақ, Беларусь, Босния-Герцеговина, Бруней-Даруссалам, Марокко, Сауд Арабиясы, Украина және Филиппиндер. Ал PISA рейтингінің көш басында 2000 жылдан 2018 жылдар аралығында тұрақты түрде үздіктердің үздігі болып тұрған мемлекеттер: Финляндия, Корея, Жапония, Қытай, Сингапур. Өкінішке орай, Қазақстан тізімнің басындағы алғашқы 20 мемлекет қатарына кіре алмады.

2018 жылы Қазақстан атынан PISA зерттеуіне 5 мыңнан астам білім алушы қатысты. Оқушылардың кейбіреуі 1-сыныпқа 6 және 7 жастарында барғандықтан, 9 бен 10-сынып оқушылары тестіленді. Олардың арасында үздік нәтиже көрсеткен Назарбаев Зияткерлік мектептерінің оқушылары болды. Бұл НЗМ білім беру бағдарламасының тиімділігін көрсетті. Зияткерлік мектеп оқушылары оқу сауаттылығы бойынша 511 балл жинады, ол алдыңғы орындарда тұрған елдердің көрсеткішіне сәйкес келеді. Дегенмен қалған білім алушылардың нәтижесі жоғары емес. Оған себеп болған бірнеше фактор бар.

Біріншіден, тест Қазақстан үшін алғаш рет компьютерлік форматта өтті. Оқушылар үшін бұл жаңа тәжірибе болғандықтан, біраз қиындықтар туындады. Тест барысында өткен сұрақтарға кері қайту мүмкіндігі болмағанын да ескерген жөн. Қағаз форматта білім алушылар қиын сұрақтарға қайта оралуға немесе өз жауаптарын қайта қарап үйренген, ал компьютерлік тестілеу кезінде олай жасау мүмкін емес. Мұндай жағдай PISA-2015 зерттеуінде басқа елдерде де орын алған, яғни аталған жылы 57 қатысушы ел алғаш рет компьютерде тест тапсырып, нәтижесінде көптеген елдің балы төмендеген. Мысалы, PISA зерттеуі бойынша көшбасшы елдердің бірі – Корея мемлекетінің нәтижесі математикалық сауаттылық бойынша – 30, жаратылыстанушылық-ғылыми сауаттылық бойынша – 22 және оқу сауаттылығы бойынша 18 балға дейін төмендеген.

Екіншіден, 15 жастағы білім алушылар PISA нәтижелерін жақсартуға үлес қосатын жаңаша оқыту жүйесіне, яғни жаңартылған білім беру мазмұнына көшіп үлгермеген болатын. Жаңартылған бағдарламаның тиімділігіне PISA-2022 немесе PISA-2025 зерттеуінде көз жеткізе аламыз, себебі бұл уақыт аралығында білім алушылар жаңартылған білім мазмұны бойынша 7-8 жыл оқып үлгереді.

Үшіншіден, зерттеуге қатысқан қазақстандықтардың негізгі бөлігін 9-шы (44%) және 10-сынып (53,4%) оқушылары құрады. Басқа елдерде мектепке қабылдау жасы нақты бекітілгендіктен, ол елдерден PISA зерттеуіне қатысушылардың көпшілігі бір параллельден болады. Мысалы, Жапония мен Сингапур елдерінің қатысушылары сәйкесінше 100% және 90%-ке 10-сынып оқушыларынан тұрады.

1. 
   Муканова С.Д. Программа международной оценки достижений учащихся PISA: вопросы и ответы. – Қарағанды: «Өрлеу» БАҰО АҚ филиалы Қарағанды облысы бойынша ПҚ БАИ, 2014. – 67 б.
   
2. 
   PISA-2018: казахстанские школьники впервые за 10 лет показали снижение уровня грамотности // https://informburo.kz/stati/pisa-2018-kazahstanskie-shkolniki-vpervye-za-10-let-pokazali-snizhenie-urovnya-gramotnosti.html
   
3. 
   Бүгін PISA-2018 нәтижелері ресми түрде жарияланды // https://www.facebook.com/askhat.aimagambetov/posts/10214946364388851