Кентау қаласы,
№15 «Төрткүл-төбе» жалпы орта мектебі
10-сынып оқушысы Утегенова Аяулым
М.Жұмабаевтың «Батыр Баян» поэмасындағы фольклорлық дәстүр
Кіріспе
- Зерттеу жұмысымның мақсаты мен міндеттері
Негізгі
- «Батыр Баян» поэмасының жазылу тарихы
- «Батыр Баян» поэмасындағы фольклорлық дәстүр
Қорытынды
Зерттеу жұмысымның мақсаттары:
- «Батыр Баян» поэмасының фольклорлық сарынмен жазылғандығын дәлелдеу;
- Ауыз әдебиеті мен жазба әдебиеті арасындағы тамаша үйлесімділікті ашып көрсету.
Зерттеу тақырыбымның өзектілігі
Қазіргі таңда «Батыр Баян» поэмасы жан-жақты зерттелу үстінде. Дегенмен оның халық ауыз әдебиетімен байланысы жеткілікті қарастырылмауда. Сондықтан мұны өзімнің ғылыми жұмысыма арқау етіп алдым
Исторические предания о батырах ХVIII века
«Батыр Баян» поэмасының жазылу тарихы негіздері
М.Жұмабаев
/1893-1938/
Баян батыр Қасаболатұлы
/1714-1757/
Қазақтың біртуар ұлдары
«Батыр Баян» поэмасындағы
фольклорлық дәстүр
- Бас кейіпкердің ерекше мінезделуі;
- Соңынан ерген бауырларының болуы;
- Тарихи жер атаулары шығармаға арқау болған;
- Ата-ана алдынан өту және сый-құрмет;
- Эллегиялық жырлау;
- Шығыс әдебиеті үлгілерімен ұқсастығы;
- Ауыз әдебиетіндегі көркемдік ерекшеліктер;
- Достыққа берік болуы;
- Қаза болуы жайында.
Қайбір шығарманы алмаңыз, бәрінде бас кейіпкер көрсетіледі және ерекше мінезделеді.
Соңынан ерген бауырларының, болмаса ағаларының болуы
- Баян – Ноян
- Қобыланды – Қарлығаш
- Алпамыс – Қарлығаш
- Ер Төстік - ағалары
УАҚ
Шоға
Шәйгөз
Баржақсы
Жансары
Мұрат
Бәйімбет
Қозымерік
Қырғызәлі
Қасаболат
Баян
Тарихи жер атаулары шығармаға арқау болған.
Уақыт пен кеңістік әр шығармада болары анық. Ақын оқиға барысына орай жер атауларын нақты беріп отырған.
- Алпамыс батыр жырында:
- Жиделі Байсын жерінде,
- Қоңырат деген елінде...
- Қобыланды батыр жырында:
- Жаз жайлауы – Көздікөл,
- Қыс қыстауы – Қараспан...
- «Батыр Баян» жырында:
- Арқада жер жетпейді Бурабайға,
- Бұлт құшқан мәңгі мең-зең Көкшетауға...
Ата-анаға деген ерекше сый-құрмет
- Ата-ананы сыйлау қазақтың салтында бар дүние. Өзін өмірге әкелген әке-шешесін әр қазақ баласы сыйлай білген
Ашуға берілген батырдың інісі мен қалмақ қызын өлтіріп қойғаннан кейінгі өкінген сөздері ауыз әдебиетіндегі жырлаудың бір түрі – эллегия болып табылады.
Обаған
Жолдыөзек
Қазіргі Аққайың ауданы
Күй жүрек, көл бол жасым, өртен ішім,
Алдымда айнам жатыр бөбек пішін.
Тартқанда сынбадың-ау сұм садағым,
Қайтейін, арымадың, арда күшім...
Шығыс әдебиеті
үлгілерімен ұқсастығы
Шығыс әдебиеті үлгілерімен ұқсастығы
Шығыс әдебиет шайырларына ұқсас тұсы арманына жетпеген қос ғашықтың соңында бірін-бірі құша құлап өлуі
- Ауыз әдебиетіндегі тұрақты
теңеулер
- Жырдың көркемдік ерекшелігі
Достыққа
берік болуы
Қаза болуы тұрғысында
- Автор батыр қазасын жай өлімге қия алмаған. Батыр өлімі жырдағыдай емес екендігіне Ш.Уәлихановтың аталмыш мақаласы дәлел. Бұл да фольклорлық дәстүр
Достарыңызбен бөлісу: |
