Кесте 3.9: Техникалық сумен жабдықтаудағы қажеттілік

Қызыл жоба ЭӘӘБ,  

3 тарау 

 

 

ZT52-0156/MM 

Желтоқсан 2015 

Соңғы V1.0 

 

Бет. 86 

 

3.9

 

Суды реттеу және суды тиімді пайдалану 

 

Бақыршық тау-кен қазу кәсіпорнының қалдық шаруашылығы және үйінді секілді ірі нысандары 

кәсіпорын аумағы бойынша өтетін ландшафт және ағын су қатарына әсер етеді.  Ашық және жер 

асты таулы өндірулер сутөкпені талап етеді және жер асты суларына әсер етеді. 

 

Осыған  байланысты,  кәсіпорынға  су  тәртібін  реттеу  және  су  ресурстарын  тиімді  пайдалану 

бойынша кешенді шаралар талап етіледі. 

Су бұрғыш ғимараттарын қоса су реттеу жөніндегі нысандар, арықтар және құбыр желілері 3.7 

сызбада көрсетілген. 

 

Карьерлік сулар 

 

Ашық таулы жұмыстар кезінде карьера тостағанына жауын ағындары, еріген сулар және  жер 

асты  сулары  («карьерлік  сулар»)  келіп  түсетін  болады.  Карьер  сулары  карьерлік  сутөкпенің 

тоған-тұндырмасына  қысымды  желілері  арқылы  айдап  қотарылатын  болады.  Бұл  тоған-

тұндырма қолда бар қараусыз қалған карьерге орналастырылатын болады. 

 

Тоған-тұндырма  қалқып  жүретін  сорғы  станциясымен  жабдықталатын  болады.    Сорғы 

станциясы карьерлік суларды байыту кешені ыдыстарына және өрт сөндіру жүйесі ыдыстарына 

айдап қотаратын болады, ал 2-ші кезең кезінде ол сонымен қатар суды кеннің Батыс, Орталық 

және Шығыс учаскелерінің техникалық сумен жабдықтау және өрт сөндіру жүйелеріне беретін 

болады.  Артық сулар тұнғаннан кейін Ақбастаубұлақ жылғасына ағызылатын болады.  

 

Сутөкпенің болжамды көлемдері учаскелер және өңдеу кезеңдері (ашық және жер асты өндіру) 

бойынша Кесте. 3.11-де ұсынылған.  Сутөкпе 3 ауысымда 8 сағат бойы жылына 365 күн жұмыс 

істейтін болады. 

 

Кесте. 3.11: Сутөкпенің болжалды көлемдері 

 

Қатты 

жауын 

Қар еру 

Жаз 

Қыс 

 

Шығыс учаскесі: ашық өндіру 

1608 

1152 

504  көрсетілмеген 

тәулігіне 

м3 

Батыс учаскесі: ашық өндіру 

4032 

2904 

1248  көрсетілмеген 

тәулігіне 

м3 

Шығыс учаскесі: жер асты өндіру 

4104 

2832 

1584 

1080 

тәулігіне 

м3 

Батыс учаскесі: жер асты өндіру 

11736 

7776 

4680 

3432 

тәулігіне 

м3 

 

Жыныс үйіндісінің суағары 

 

Ақбастаубұлақ  жылғасы  және  оның  Қызылту  тоған-жылғасы  жобаланған  жыныс  үйіндісінің 

алаңы арқылы оңтүстік бағытқа ағады.  Жыныс үйіндісінің мықтылығын қорғау үшін әр жылғаға 

Қызыл жоба ЭӘӘБ,  

3 тарау 

 

 

ZT52-0156/MM 

Желтоқсан 2015 

Соңғы V1.0 

 

Бет. 87 

 

арналған қорғаныш үймелері салынатын болады.  № 1 қорғаныш үйме (№1 су ұстайтын бөгет) 

Қызылту жылғасы аңғары, ал № 2 қорғаныш үйме - жыныс үйіндісін су басып кетуден қорғай 

отырып, Ақбастаубұлақ жылғасы аңғарын бұғаттайтын болады. 

 

Қызылту  және  Ақбастаубұлақ  жылғаларын  бірге  жабу  №1  және  №2  тоған  тұндырмаларын 

қалыптастырады.  Тоған-тұндырмаларда жиналған су су бұрғыш каналдары бойынша батысқа 

Холодный ключ жылғасына апарылатын болады.  Су бұрғыш канал болжалды QP=3 % =2.96м³/с 

судың келуіне есептелетін болады. 

 

Алайда,  Қызылту  және  Ақбастаубұлақ  жылғалары  жыныс  үйіндісі  айналымына  бұрылатын 

болады, жыныс үйіндісі алаңына жауын және еріген сулары түсетін болады.  Бұл сулар жыныс 

арқылы 

сүзу

  және  төменде  жиналатын  болады,  содан  кейін  №1  арық  бойынша  жыныстың 

оңтүстік бөлігі арқылы шығатын болады.  №1 су сіңгіш арық бойынша ағатын су соңында батыс 

желдетпе  оқабының  оңтүстігіне  және  Әуезов  ауылынан  солтүстігіне  орналасқан  №1  тоған-

тұндырмаға  келіп  түседі.  Тоған-тұндырма  өлшенген  қатты  бөлшектер  тұнып  үлгеруі  үшін 

арналған, ол тазарақ су төгуге мүмкіндік береді.  Осыдан кейін су сол жердің жанында ағатын 

атаусыз жылғаға төгілетін болады. 

 

Жыныс үйіндісінен су сонымен қатар оның шығыс бөлігі үйіндісі арқылы кептіретін болады. Бұл 

су №2 тоған-тұндырмаға жыныс үйіндісінің шығыс жағының солтүстік бойына бағытталатын №2 

сіңгіш арыққа жиналатын болады.  Және №2 тоған-тұндырмасынан су №1 тоған-тұндырмасына 

құйылатын болады. 

 

Жыныс үйіндісінен шығатын суағар көлемі Кесте 3.12-де ұсынылған. 

 

Кесте 3.12: Жыныс үйіндісі алаңының суағары есебінен 

тоған-тұндырмалдағы судың келуі  

Ағын маршруты 

Ең 

жоғары 

мәні 

(тәулігіне 

м3) 

Қалыпты 

мәні 

(тәулігіне 

м3) 

Жыныс үйіндісі - № 1 арық 

2430 

343 

Жыныс үйіндісі - №2 арық 

4050 

570 

Қызылту - № 1 арық 

 

260 

Ақбастаублақ - № 2 арық 

 

610 

 

Карьер суларын және жыныс үйіндісі суағарын тазарту  

 

Тоған-тұндырмалар өлшенген бөлшектерді және мұнай өнімдерін қалқып алуға және оларды 

жылғаға  және  ағын  суды  ағызар  алдында  жою  үшін  арналған.  Тоған-тұндырмалар  қатты 

бөлшектерді  және  мұнай  өнімдерін  тиімдірек  қалқып  алу  үшін  сүзгіш  үймелермен 

жабдықталатын болады.  Мұнай өнімдерінің үлкен бөлігі тұнған қатты бөлшектерге жабысатын 

болады, бірақ мұнай өнімдері бөлігі жоғарғы бетке қалқып шығады. Жоғарыға қалқып шыққан 

Қызыл жоба ЭӘӘБ,  

3 тарау 

 

 

ZT52-0156/MM 

Желтоқсан 2015 

Соңғы V1.0 

 

Бет. 88 

 

мұнай  өнімдері  тоған-тұндырмалардың  бетіне  орналастырылған  сіңіргіш  боналармен  қалқып 

алынатын болады. 

 

Қалдық қоймасының су сіңгіш ғимараттары  

 

Бөгеттер салу және орналастыру 3.6 «Қалдық қоймасы» тарауында талқыланады.  Бұрын еске 

түсірілгендей қалдық қоймасы аумағы арқылы атаусыз жылғы ағып өтеді.  Ағын суды қалдық 

қоймасы алаңын шығыс шекарасына бұру үшін су бұрғыш каналы қарастырылған.   

 

Қалдық  қоймасы  алаңының  солтүстік  шекарасы  бойымен  су  көмір  өнімдері  қоймасынан 

оңтүстік бағытқа ағатын қыратты арығы қарастырылатын болады.  Ол қалдық қоймасына жауын 

ағыны  тиюін  болдырмау  үшін  арналған,  және  полиэтиленді  гидрооқшаулау  қабықшасымен 

жабдықталатын  болады.  Осылайша,  жауын  ағындары  шығысқа  су  бұрғыш  арықтар  бағыты 

бойынша қалдық қоймасы айналымына қайта бағытталатын болады. Қыратты арық бойымен су 

бұрғыш  арыққа  қыратты  арық  бойынша  батыстан  ағатын  су  атаусыз  жылға  басқа  тоғанын 

бұғаттауға  арналған  №2  жоғарғы  бөгеті  және  ол  бойынша  №2  жоғарғы  бөгетті  жұмыс  істеп 

тұрған тоған-жинақтаушы салынатын болады. 

 

Су  бұрғыш  арықтар  кейін  оңтүстік  ағын  суына  бағытталатын  және  Алайғыр  жылғасына 

құйылатын болады. 

 

Байыту кешені аумағындағы суағарды басқару 

 

Байыту кешені аумағындағы жоғарғы ағындарды басқару жеке су бұрғыш және су тазартқыш 

жүйелері көмегімен жүзеге асырылады. Байыту кешені шегінде Кесте. 3.13-де көрсетілгендей 

үш негізгі учаскелер бөлінген. Осы жүйемен байыту фабрикасы алаңынан жоғарғы ағындарды 

жинау және тоған-тұндырмадағы жылу электр генераторлары қарастырылады. Бұл су ішкі алаң 

жолдарының шаңын басу үшін пайдаланылатын болады. Ағартылғаннан кейін екі басқа алаңнан 

жоғарғы ағын қалдық қоймасына құйылатын болады.  

 

Кәсіпорын  жобасымен  екі  басқа  су  тазартқыш  ғимараты  қарастырылады  -  бірі  автожуу  және 

айналма сумен жабдықтау үшін, ал екіншісі жер асты өндірулері кезеңіне пайдалану үшін.  

 

Кесте. 3.13: Байыту кешені аумағындағы жоғарғы ағындар көлемі 

 

Өндіру кешені 

Алаң 

(га) 

Еріген сулар 

Жауын ағындары 

тәулігіне 

м3 

жылына 

мың м3 

тәулігіне 

м3 

жылына 

мың м3 

Байыту  фабрикасы  және  жылу  электр 

генераторларының алаңы  

9.0 

500 

4.6 

680 

4.2 

Реагентті  қойма  және  жөндеу-қойма 

алаңы 

8.5 

450 

4.3 

680 

3.9 

ЖЖМ сақтау алаңы  

1.4 

90 

0.7 

56 

1.3 

 

Қызыл жоба ЭӘӘБ,  

3 тарау 

 

 

ZT52-0156/MM 

Желтоқсан 2015 

Соңғы V1.0 

 

Бет. 89 

 

3.10

 

Инженерлік желілер және көмекші инфрақұрылым  

 

Электрмен жабдықтау 

 

Кәсіпорынды электрмен жабдықтау жаңа болат тіреулердегі 220кВ ЭБЖ арқылы электр беретін 

магистральді  желілерден  жүзеге  асырылады,  ол  жаңа  жобаланған  басты  110/35/6кВ 

трансформаторлық  шағын  станцияға  байыту  фабрикасымен  жақын  орналасқан  6кВ  кешенді 

бөлу құрылғысы арқылы 25 мың кВА бойынша екі трансформатормен қосылатын болады. 

 

Электрмен жабдықтау желісінің сұлбасы 3.8 сызбада бейнеленген. 

 

Ашық өндіру кезеңінде электр қуатын күтілетін орташа жылдық тұтыну (2016  – 2024 жылдар) 

шамамен сағатына 109.7Гвт құрайды.   

 

Жер асты өндіру кезеңінде электр қуатын орташа жылдық күтілетін тұтыну ( 2025 – 2039 жылдар) 

пайдаланылатын  құрылғыны  жалпы  орнатылған  электр  қуатын  қысқарту  есебінен  шамамен 

сағатына 76.9 Гвт құрайды. 

 

Кәсіпрынның  жұмыс  істеп  тұрған  барлық  кезеңдегі  электр  қуатын  тұтынуды  бөлшектеп  бөлу 

«Инфрақұрылым және электрмен жабдықтау жүйесі» №5 Том ТЭО-да келтіріледі. 

 

Жылумен қамтамасыз ету және желдету желілері 

 

Жылумен қамтамасыз ету және сыртқы ғимараттарды желдету  

 

№1  кезең  кезінде  Әуезов  ауылының  қолда  бар  қазандығы  оның  қауіпті  аумақ  шегінде 

орналасуы  ескеріліп  демонтаж  жасалатын  болады,  осыған  байланысты  қуаттылығы  7.5МВт 

жаңа қазандық салынатын болады. Әуезо ауылының жаңа қазандығынан жылумен жабдықтау 

желісі жұмыс істеп тұрған желіге кесіктер нүктесі арқылы жалғанатын болады, құбыр желілері 

жеке  тұрған  аласы  тіреулермен  жер  үстіне  жатқызылатын  болады.  Жылумен  жабдықтау 

желілері үшін екі құбырлы жүйе пайдаланылады. 

 

Кен  орынжайын  жылыту  және  желдетуге  арналған  жылу  байыту  кешені  аумағына  салынған 

жаңа көмір қазандығынан келетін болады. Қазандық қуаттылығы 13.1мВт құрайды.  Кесте. 3.14-

де  Әуезов  ауылы  қазандығы  және  кен  қазандығы  отын  шығынының  күтілетін  көлемі 

көрсетілген.  Жер асты өндіру кезеңіне жылумен жабдықтаудың үлкен көлемі қарастырылады. 

 

Қызыл жоба ЭӘӘБ,  

3 тарау 

 

 

ZT52-0156/MM 

Желтоқсан 2015 

Соңғы V1.0 

 

Бет. 90 

 

Кесте. 3.14: Жылумен жабдықтауды негізгі көздерінің техникалық-экономикалық 

параметрлері

 

Жылумен  жабдықтау 

көзі 

Орналасуы 

Орнатылған 

қуаттылық, 

кВт 

жылумен 

жабдықтаудың 

жылдық мөлшері, 

гКал 

Отынның 

жылдық 

шығыны, т 

Ашық  өндіру  кезіндегі 

кен қазандығы 

Қазандық алаңы 

13 100 

15 430 

5 190 

Жер 

асты 

өндіру 

кезіндегі 

кен 

қазандығы 

Қазандық алаңы 

13 100 

18 810 

6 320 

Әуезов 

аулының 

қазандығы 

Әуезов ауылы 

7 500 

1 100 

- 

 

Қызыл жобасының жылумен жабдықтау инфрақұрылымының желісі тәуелсіз аласа тіреулермен 

жер үстіне салынады. Кен қазандығынан алынатын жылу құбырлары үшін төрт құбырлы жүйе 

пайдаланылады.  

 

Жолдар жанында және өрт сөндіретін машиналар үшін келетін жолдарды бұрылыстарына биік 

тіреулерге  және  эстакадаларға  жылылық  өткізу  салынады.  Жылу  тасығыш  ретінде  95-70⁰С 

температурасындағы су пайдаланылады.  

 

Жылумен жабдықтау және жер асты өндірулерді желдету 

 

Әр  желдетпе  шахтасы  және  желдеткіш  МТЕУ-ВНУ  ауа  жылытатын  қондырғылармен 

жабдықталатын болады. Екінші кезең кезінде жалпы күрделігі үш ауа жылытқыш орнатылатын 

болады. МТЕУ-ВНУ өзімен модульді қондырғының аз қуатты ауа жылытатын агрегатын ұсынады.  

МТЕУ-ВНУ  көмірмен  жұмыс  істейді,  сондықтан  әр  үш  ауа  жылытқыштар  үшін  көмір  және  күл 

сақтау үшін алаңдар қарастырылатын болады.   

 

Ауа  жылытқыштардың  жану  камераларынан  шығатын  ыстық  ауа  жылу  ауыстырғыш  арқылы 

өтетін  болады  және  шамамен  2°C-қа  дейін  жылытылған  ауаны  суытатын  сыртқы  ауамен 

араласады.  Содан кейін ауа желдеткіштер көмегімен шахта оқаптарына жеткізілетін болады. 

 

Ауа жылытқыш агрегаттарының типтік ерекшеліктері төменде Кесте 3.15-де келтіріледі.  

 

Кесте 3.15: Кендік ауа жылытқыштардың техникалық ерекшелігі 

Көрсеткіш атауы 

Агрегат түрі 

ВНУ-01R 

ВНУ-02R 

Жылу беру, гКал/сағ (мВт) 

0.9 (1.0) 

1.7(2.0) 

Газдың жану температурасы, ⁰С 

500 

500 

Ыстық ауа температурасы, ⁰С 

300 

300 

Қоршаған ауа - 50⁰С температура кезінде жылытудан желдетілетін ауа 

көлемі минутына м3 

1150 

2300 

Шартты отынның, яғни сағатына шартты отынның шамалас шығыны  

0.12 

 

 

Қызыл жоба ЭӘӘБ,  

3 тарау 

 

 

ZT52-0156/MM 

Желтоқсан 2015 

Соңғы V1.0 

 

Бет. 91 

 

Темір жол көлігі  

 

Шығыс Қазақстан облысына дамыған темір жол желісі бар. Өскемен-Алматы-Шар жаңа темір 

жолдарының  жақын  станциялары  Әуезов  ауылынан  50  ш.  қашықтықта  орналасқан  Шалабай 

ауылында және Чарск қаласында орналасқан. 

 

Кәсіпорын  шегінде  барлық  жүктерді  тасымалдау  темір  жол  және  автомбильдік  көліктермен 

жүзеге  асырылады.  Көмірді,  жанар-жағар  май  материалдарын  және  басқа  жүктерді  жеткізу 

магистральді локомативтерде Чарск немесе Шалабай станцияларына дейін темір жол бойынша, 

ал  одан әрі  кенге  дейін автокөлікпен  автожолдар    және  кірме  жолдарымен  бойынша  жүзеге 

асырылады. 

 

Автокөлік 

 

Кәсіпорын  аумағына  кіру  Алматы-Семей  қолда  бар  магистральді  автотасжолымен,  батысқа 

Чарск  темір  жолы  станциясы  жолы  бойынша,  сондай-ақ  шығысқа  Алматы-Өскемен  тас  жолы 

бойынша жүзеге асырылады.  

 

Төмендегі Кесте. 3.16 кестеде кеннің кірме жолының сипаты ұсынылған. 

 

 

Қызыл жоба ЭӘӘБ,  

3 тарау 

 

 

ZT52-0156/MM 

Желтоқсан 2015 

Соңғы V1.0 

 

Бет. 92 

 

Кесте. 3.16: Келу жолдарының параметрлері 

Параметр 

Шығыс шығу - 

жыныс үйіндісі 

Шығыс шығу - кен 

дайындау кешені 

Кен дайындау 

кешені - жөндеу 

шеберханалары 

Екінші жолдар 

Кірме 

жолдар 

санаты 

I-С 

ІІІ-С 

IV-С 

Екі жақты 

қозғалысы бар бір 

жолақ 

IV-В 

Екі жақты 

қозғалысы бар бір 

жолақ 

Үйме биіктігі, м 

38.00 

30.60 

24.50 

9.00 

Өтетін  жолдың  ені, 

м 

27.50 

21.00 

9.5 

4.5 

Жол жиегінің ені  

(қорғаныш 

үймесі 

бар), м 

2.50 (8.00) 

2.50 (7.10) 

4.75 (10.25) 

2.25 

Бұрылыс радиусы, м 

30 

30 

30 

30 

Жобалық 

жылдадмық, ш/с 

30 

30 

30 

30 

 

Кірме жолдары үшін қызмет ету қажет, әсіресе, жолдар қардан және мұздан тазартылып, және 

құм және қиыршық таспен төселетін қысқы кезде. Жазғы кезде жолдар шаңды басу үшін сумен 

суландырылатын болады. 

 

Автокөліктік жүк тасымалдаудың үлкен бөлігі жаңа құрастырылған Шалабай станциясы немесе 

Чарск темір жол станциясымен жүзеге асырылады. 

 

Реагенттер және жанар-жағар май материалдарының қоймасы  

 

Реагент қоймасы кендерді жасап шығару үшін реагенттерді қабылдау, сақтау  және бөлу үшін 

арналған.  Реагенттер  тізімі  және  көлемі  төменде  Кесте.  3.17-де  келтіріледі.  Бұл  қоймада 

реагенттер қоры бір ай сақталатын болады. Реагенттер кенге әр реагенттің айрықшаламаларына 

сәйкес өндірушімен қапталған бірінші ыдыс 20-пұтты контейнерлермен жеткізіледі.  

 

 

Қызыл жоба ЭӘӘБ,  

3 тарау 

 

 

ZT52-0156/MM 

Желтоқсан 2015 

Соңғы V1.0 

 

Бет. 93 

 

Кесте. 3.17: Қоймадағы реагенттер саны, ыдыстар түрі және сақтау тәсілі 

Реагент 

Ыдыс 

Сақтау тәсілі 

Қоймадағы нақты 

мөлшер, т 

OPF-597 

920кг  полимерлі  ыдыс  мөлшері  1 200  х 

1 000 х 1 160 

Жылытылатын 

орынжай 

24.84 

Натрий 

карбонаты 

(Na2CO3) 

Сыйымдылығы 1т MKR жұмсақ бір жолғы 

контейнерлер,  әр  20  пұтты  контейнерде 

10 MKR контейнерден  

Ашық алаң  

160 

А-633 (aeroflot) 

25 кг полиэтиленді қаптар, палетаға 900кг 

салынады 

Жылытылатын 

орынжай 

40.5 

Калий ксантаты 

50 кг металл бөшкелер 

Жылытылмайтын 

орынжай, жылдың 

жылы кезіндегі 

температура 23ºС 

төмен  

22.4 

AERO-8045 

 1 150кг,  1 200  х  1 000  х  1 160  полимерлі 

ыдыстар 

Жылытылатын 

орынжай 

20.7 

Мыс  тотияйыны 

(CuSO4) 

Сыйымдылығы  1т  жұмсақ  бір  жолғы 

контейнерлер, 

әр 

20 

пұтты 

жүк 

контейнерінде 10 MKR контейнерден 

Ашық алаң 

60 

Флокулянт 

Magnofloc 10  

25 кг полиэтиленді қаптар, палетаға 900кг 

салынады 

Жылытылатын 

орынжай 

8.1 

Флокулянт 

Magnofloc 5250  

25 кг полиэтиленді қаптар, палетаға 900кг 

салынады 

Жылытылатын 

орынжай 

0.9 

 

жүктеу/скачать 57,11 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: