Орхон-Енисей жазба ескерткішінде:
|
Махмұт Қашқари сөздігінде
|
Кодек Куманикус
|
Алтын Орда ескерткіштері
|
«Құтадқу білік»
|
«Күн тігін Байұрқының ақ ағдырығ бініп оплайу теғді(КТ) Олурыпан түрк будуның ілін, төрүсін тута бірміс, іті бірміс.»
|
Берміш сенің біл – білінер сенің бергенің.
|
«Сенің йазықыңның алыда мен турумен- Сенің жазығыңның алдында мен тұрмын.
Менің үчүн йалбарсыңдар бы теңріге. «Менің үшін жалбарын бұ тәңірге»
|
Шабан айының алтынчы күніне
|
Меніңдің, мұныңда, сеніңдің, сеніңде
|
Ілік септігінің көне жазбалар тілінде мына сияқты фонетикалық варианттары бар: -ың, -ің, -уң, -үң, -ның, -нің, -нуң, -наң, -нәң;
Банг: «субъектінің айналасындағы, қасындағы» дейтін мәнді білдірген де, меншіктілік мән соның негізінде қалыптасқан.
А.М.Щербак меншіктілік, тәуелділік мәнді арнаулы қосымшамен беру қажеттігінен барып анықтауыштық конструкция құрамындағы атау тұлғасынан өзгеше тұлға – ілік септік қалыптасқан.
Ілік септік этимологиясына туралы. В.В.Радлов ілік септіктің алғашқы тұлғасы – ың деп қарайды да, бұның өзі о баста тәуелдік жалғауы болған, жіктеу және сілтеу есімдіктеріне ғана жалғанған дейді.
Кононов А.Н. Әуелі есімдіктер құрамында қолданылуымен байланысты, есімдіктің соңғы дыбысы морфологиялық ығысудың нәтижесінде аффикстің құрамына ауысып кетуі мүмкін деп қарайды.
Богородицкий морфологиялық ығысу арқылы есімдіктер құрамында қалыптасқан –ның аналогия жолымен басқа есім сөздерге де ауысты. Кейін есім сөздер де осы –ның аффиксін қабылдайтын болды.
Достарыңызбен бөлісу: |
