Ежелгі Римде ғибадатханалық мұрағаттар бастапқыда дамыды, олардың әрқайсысы белгілі бір діни қызметкерлер корпорациясымен немесе саяси бірлестіктермен байланысты болды. Рим республикасының маңызды архиві Эрариус болды (латынша aegapit - қазына, қазына). Бұл архивте Сенаттың құжаттары, содан кейін Римнің басқа мемлекеттермен жасаған келісімдері сақталған. Кейіннен оған республиканың басқа мекемелері мен лауазымды тұлғаларының маңызды құжаттары кіре бастады. Б.з.б. 1ғасырда бұл мұрағат «Табулариум» (латынша tabularium, tabula - табақша) деп аталды және арнайы салынған ғимаратқа көшірілді. Tabularia-ны арнайы квестор (лат. Quaestor - қазынашы, істер өндірушісі) басқарды, оның бағыныштылығында кәсіби архивистер - жазушылар (латынша scriba - хатшы, іс жүргізуші) және табуляция (лат. Tabularius - архивист) мұрағаттық позициялар иерархиясында жүрді. . Біріншілері құжаттардың көшірмелерін жасады және анықтамалар жасады, екіншілері құжаттарды сақтау мен тапсырыс беруді жүзеге асырды. Табуляцияда сақталған құжаттарда Рим Республикасының жоғарғы мекемелерінің заңдары мен шешімдері, шенеуніктердің есептері, кірістер мен шығыстар кітаптары және басқа іс жүргізу құжаттары болды. Бұл құжаттар мемлекеттік істерді шешуде де, сот ісін жүргізуде де, жеке адамдардың сот ісін жүргізуде де қажет болды.
Қорытынды
Мұрағат адамзат тарихының және өркениетінің ең үздік жетістігі . Онда адамзат баласы өз қолдарымен жазған дүниелері сақтаулы тұр. Бұлар тарихшылар үшін құнды дүние болып саналады. Осы дүниелерді қадірлей білуіміз керек.
