”Ғылыми грамматика”
атты еңбегі
ПРОФЕССОР С. АМАНЖОЛОВТЫҢ БҰЛ
ЕҢБЕГІНДЕ ХАБАРЛЫ СӨЙЛЕМНІҢ 8 ТҮРІ
КӨРСЕТІЛЕДІ:
ҚИМЫЛ ХАБАРЛЫ, СЫН ХАБАРЛЫ, САН
ХАБАРЛЫ, МЕКЕН ХАБАРЛЫ, АНЫҚТАМА
ХАБАРЛЫ, МАҚСАТ ХАБАРЛЫ, СЕБЕП ХАБАРЛЫ,
ТАҚЫРЫП ХАБАРЛЫ;
БҰЛАЙ БОЛУ, БІРІНШІДЕН, ХАБАРЛЫ СӨЙЛЕМ
БАЯНДАУЫШЫНЫҢ ҚАЙ СӨЗ ТАБЫНАН
БОЛҒАНДЫҒЫНА БАЙЛАНЫСТЫ,
ЕКІНШІДЕН, БҮКІЛ СӨЙЛЕМ АРҚЫЛЫ БЕРІЛГЕН
ОЙДЫҢ НЕНІ АҢҒАРТЫП ТҰР ДЕГЕНГЕ
БАЙЛАНЫСТЫ.
Қазақ тілі синтаксисі
жөніндегі көзқарастар
Профессор С. Аманжолов құрмалас сөйлемнің Аралас құрмалас деген түрін қазақ тілі синтаксисіне,
оның грамматикалық айрықша белгілерін, ішінара бөлінетін түрлерін және орын тәртібін теориялық
жақтан дәлелдеген.
Қазақ тілі синтаксисіндегі келелі мәселенің бірі – үйірлі мүше.
Бұл жөнінде 4 түрлі көзқарастарға назар аударсақ:
1) Доцент, С. Жиенбаев үйірілі мүшені құрмалас сөйлеммен байланысты зерттеп, оны интонациялық
сабақтас сөйлем дейді.
2) Профессор Н. Сауранбаев та құрмалас сөйлем тұрғысынан зерттеп,
сабақтас құрмаластан, айырмасы: үйірмелі мүшенің өз алдына
баяндауышы болмайды дейді.
3) Т. Қордабаев құрамында бастауыш тұлғалы сөз болса, үйірлі мүше бола алмайды дейді.
4) Профессор Сәрсен Аманжолов біріншіден, үйірлі мүшені жай сөйлем
тұрғысынан зерттейді;
екіншіден, үйірлі мүшені құрмалас жағынан сөйлемге ұқсағанымен, сөйлемге тән белгілері предикативтік
қасиеті, интонациясы болмағандықтан, сөйлем бола алмайды, тек мүшесіні қызметін атқарады деп ашып
айтады.
Мыс: Атынан әлдеқашан түскен Шәке екі сары ала қаздың арасында қаршығасына әлі қолын жеткізе
Достарыңызбен бөлісу: |
