Понятие профилактики. Структура и функции профилактической деятельности жеке – жеке тұлғалармен жүргізілетін профилактикалық іс-шаралар. Жеке медициналық профилактика – жеке бас гигиенасы – гигиеналық білімдерді, денсаулықты сақтау мен нығайтудың талаптары мен принциптерін күнделікті жеке өмірде зерттеуге, дамытуға және енгізуге арналған ғылыми-практикалық медициналық қызмет. Бұл ұғым адам өмірінің медициналық-гигиеналық нормаларға және медициналық ұсыныстарға сәйкестігін анықтау үшін де қолданылады - саналы белсенді гигиеналық мінез-құлық; топтық – белгілері ұқсас адамдар топтарымен және қауіп факторларымен (мақсатты топтар) жүргізілетін профилактикалық іс-шаралар; ●популяция (бұқаралық) – халықтың үлкен топтарын (халық) немесе тұтастай алғанда бүкіл халықты қамтитын алдын алу шаралары. Халықтың алдын алу деңгейі әдетте медициналық араласулармен шектелмейді, бұл денсаулықты нығайтуға және аурудың алдын алуға бағытталған жергілікті алдын алу бағдарламалары немесе жаппай науқандар. Виды профилактики
Қазіргі кезеңде профилактиканы күшейтудің себептері:
патологияның түрі өзгереді: эпидемиядан (инфекциядан) эпидемиялық емеске;
вирустық патологияның қолайсыз курсы бар;
демографиялық процестер динамикасының қолайсыз тенденциялары;
халықтың (әсіресе балалардың) физикалық және жүйке-психикалық денсаулығы нашарлайды;
қоршаған ортаның агрессивтілігі артады
Бастапқы профилактика
Алғашқы профилактика – денсаулық жағдайындағы ауытқулар мен аурулардың дамуын болдырмауға, олардың бүкіл халыққа, оның жекелеген топтары мен жеке тұлғаларына ортақ себептерін жоюға бағытталған медициналық және медициналық емес шаралар кешені.
Алғашқы профилактиканың мақсаты – оның себептерін, эпидемиологиялық жағдайларын, қауіп факторларын бақылау арқылы кез келген аурудың жаңа жағдайларының (инциденттің) жиілігін азайту.
Бастапқы профилактика мыналарды қамтиды:
Экологиялық және санитарлық-гигиеналық скрининг жүргізу және зиянды факторлардың адам ағзасына әсерін төмендету бойынша шаралар қабылдау (атмосфералық ауаның, ауыз судың сапасын, тамақтанудың құрылымы мен сапасын, еңбек жағдайларын, өмір сүру мен демалысты, психоәлеуметтік жағдайдың деңгейін жақсарту). стресс және өмір сапасына әсер ететін басқа факторлар).
Салауатты өмір салтын қалыптастыру, оның ішінде:
жағымсыз факторлардың әсері және оны төмендету мүмкіндіктері туралы халықтың барлық санаттарының білім деңгейін арттыруға бағытталған тұрақты ақпараттық-насихаттау жүйесін құру;
гигиеналық білім беру;
темекі шегу мен темекі өнімдерін тұтынудың таралуын азайту, алкогольді тұтынуды азайту, есірткі және есірткі заттарын қолдануды болдырмау;
халықты дене шынықтыруға, туризмге және спортқа тарту, сауықтырудың осы түрлерінің қолжетімділігін арттыру.
Соматикалық және психикалық аурулар мен жарақаттардың, соның ішінде кәсіптік, жазатайым оқиғалардың, табиғи емес себептерден мүгедектік пен өлімнің, жол-көлік жарақаттарының және т.б. дамуының алдын алу шаралары.