Программа собирания словарных материалов для составления диалектологического атласа русского языка, М., 1945
жүктеу/скачать 6,73 Mb. Pdf көрінісі
|
Географиялық лингвистика
| Тілдік құбылыстардың аумақтық
таралуын зерттейтін тіл білімінің бөлімі. Лингвистикалық география 19 ғасырдың аяғында диалектологиядан ерекшеленді. Əр түрлі тілдердегі диалектілік айырмашылықтардың болуы туралы деректердің жинақталуы белгілі бір тілдік аумақта осы айырмашылықтардың таралу шекараларының сəйкес келуі немесе сəйкес келмеуі мəселесін тудырды. Лингвистикалық география ареальды лингвистикамен тығыз байланысты. Аймақтык т л б л м , немесе ареалдық лингвистика (лат.area алан, кен ст к)— т л құбылыстарының кен ст к көлем нде және т ларалық (диалектаралық) қарым-қатынаста таралуын лингвистикалық география әд с мен, яғни географиялық карталарға түс ру арқылы зерттейт н т л б л м н н б р саласы. Аймақтык т л б л м гермин н алғаш рет қолданған М. Дж. Бартоли мен Дж. Видосси (1943, Италия). Аймақтық т л б л м н н — нег зг мақсаты т л ерекшел ктер н ң тараған аймақтық көлем н анықтау. Аймақтық т л б л м т лде анықталған т лд к құбылыстар нег з нде туады, диалектологиямен т келей байланысты. Жерг л кт т л ерекшел ктер н т лд к аймақтар бойынша картаға түс р п, жүйел түрде зерттеп шығу қазақ диалектологиясында әл жете анықталмаған өзект мәселелерд шешуге мүмк нд к беред . Дегенмен, диалектология мен аймақтык т л б л м н н м ндеттер мен зерттеу объект лер б рдей емес Тілді ареалды зерттеу негіздері Ареалды әд с т лдерд ң өз н ң және олардың сыртында тұрған мәдениеттерд ң өзара жер н ң немесе оларға үш нш т лдерд ң ықпалының әсер нен құрылған ортақ элементтерд анықтау мақсатында туыстық дәрежес не қарамастан т лдерд ң туыстуасуын қарастырады. Т лдердег алмасқан элементтер, т лд к жалғаулықтар, қос т лд л к осындай зерттеуд ң объект с болып табылады. Лингвистикалық әдебиетте т л б л м н ң осы бөл м не арналған түрл терминдер бар: «ареалды лингвистика», «лингвистикалық география» т.б Ареалды типологияның зерттеу шеңбер не төмендег мәселелер енед : а) диалекттер мен диалект л к шектеулерд зерделеу; ә) диалектологиялық карталар жасау; б) туыстас және туыстас емес т лдер жүйелер нде жекелеген белг лерд ң таралуын зерделеу; б) жекелеген т лд к өзгер стерд т ркеу және олардың таралуын зерделеу; в) жекелеген т лд к өзгер стерд т ркеу және олардың таралуын анықтау; г) неологизмдерд , архаизмдерд анықтау; ғ) т лдер-субстраттарды зерделеу; д) ауысқан түрл ж ктерд зерделеу; е) түрл т лдерд ң өзара ықпалын зерделеу және басқалары. . Тілді ареалды зерттеу негіздері Изоглосса -- кез-келген т лд к құбылыстың таралу шекарасын белг лейт н лингвистикалық картадағы сызық. Бұл терминд алғаш рет 1892 жылы А.Биленштейн енг зген. Белг леу үш н картадағы изоглосс әр түрл сөйлемдерд ң сәйкес келет н құбылыстарын б ркелк белг лермен белг лейд және бұл нүктелер осы құбылыстың изоглоссусын берет н сызықпен байланыстырады: фонетикалық, лексикалық немесе грамматикалық. жүктеу/скачать 6,73 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|