Программа түбәндәге дәүләт документларына нигезләнеп язылды: 1
жүктеу/скачать 0,68 Mb. Pdf көрінісі
|
- Бұл бет үшін навигация:
- Хрестоматия
- Методик ярдәмлекләр
- 9-нчы сыйныфларда татар әдәбиятыннан урта (тулы) гомуми белем бирүнең максатлары
- Бурычлар
- Формалаштырылырга тиешле күнекмәләр
- КАЛЕНДАРЬ-ТЕМАТИК ПЛАН Сәгать саны
| АҢЛАТМА ЯЗУЫ
1.
―Татарстан Республикасы дҽҥлҽт теллҽре һҽм Татарстан Республикасында башка теллҽр турында‖ Татарстан Республикасы Законы (2004 ел, 1 июль).
2.
―2004-2013 нче елларга Татарстан Республикасы дҽҥлҽт теллҽрен һҽм Татарстан Республикасында башка теллҽрне саклау, ҿйрҽнҥ һҽм ҥстерҥ буенча Татарстан Республикасы Дҽҥлҽт программасы‖ (2004 ел, 11 октябрь). 3.
Россия Федерациясенең 309-Ф3 номерлы Законы (2007 ел, 1 декабрь). 4.
Татар урта мҽктҽплҽре ҿчен ҽдҽбият программалары (5-11 нче сыйныфлар). – Казан: ―Мҽгариф‖ нҽшрияты, 2010.
сыйныфы, урта махсус уку йортлары, педагогия училищелары, колледж һҽм лицей укучылары ҿчен дҽреслек / Миңнегулов Х.Й., Садретдинов Ш.А. - Ҿченче басма. – Казан: Мҽгариф, 2005.
Ш.А. – 3 нче басма. – Казан: Мҽгариф, 2005.
Хҿснетдинова Л.К. 9 нчы сыйныфта ҽдҽбият укыту: укытучылар ҿчен кулланма. – Яр Чаллы, 2006. Заһидуллина Д.Ф. Мҽктҽптҽ татар ҽдҽбиятын укыту методикасы. – Казан: Мҽгариф, 2004. Заһидуллина Д.Ф., Закирҗанов Ҽ.М., Гыйлҽҗев Т.Ш. Татар ҽдҽбияты: Теория. Тарих. – Казан: Мҽгариф, 2004.
9 нчы сыйныф ҿчен программада татар ҽдҽбиятына 68 дҽрес каралган, эш программасында да уку елы дҽвамында 68 дҽрес ҥткҽрҥ планлаштырыла. Һҽр тема программада каралган сҽгать санынча ҿйрҽнелҽ. Аерма бары тик ―Кыйссаи Йосыф‖ ҽсҽрен ҿйрҽнҥ дҽреслҽренҽ генҽ карый: ул бер дҽрескҽ арттырылды. Аның ҿчен йомгаклау һҽм имтиханга ҽзерлҽнҥ дҽреслҽреннҽн бер сҽгать алынды. Дҽреслҽрдҽ ―Борынгы һҽм Урта гасыр ҽдҽбияты‖ интерактив китабы
н куллану, Интернет ресурслары белҽн эшлҽҥ кебек эш тҿрлҽреннҽн дҽ киңрҽк файдалану, компьютер технологиялҽрен кҥбрҽк кертҥ планлаштырыла. Программа материалының кҥлҽмле булуын истҽ тотып, ҿйгҽ индивидуаль эшлҽр дҽ кҥп бирелҽ.
1.
Татар ҽдҽбиятының тарихи барышы турында гомуми караш булдыру. 2.
Татар ҽдҽбиятының барышын, аның аерым чорлардагы торышын, чор ҽдҽбиятының йҿзен билгелҽҥче язучылар иҗатын анализларга һҽм бҽялҽргҽ ҿйрҽтҥ.
3.
Ҽдҽби-теоретик белемнҽр нигезендҽ ҽдҽби ҽсҽрнең, язучы иҗатының, чор ҽдҽбиятының, гомумҽн, татар ҽдҽбиятының ҥзенчҽлеклҽрен табарга кҥнектерҥ. 4.
Текст һҽм башка мҽгълҥмати чаралар белҽн эшлҽҥ, аннан кирҽкле мҽгълҥматны ала белҥ һҽм аны тиешенчҽ ҥзгҽртҽ алу кҥнекмҽлҽрен ҥстерҥ. 5.
Иҗади фикерлҽҥдҽге уртак һҽм милли ҥзенчҽлеклҽрне танырга ҿйрҽтҥ.
Бурычлар 1.
Ҿйрҽнелгҽн ҽдҽби ҽсҽрлҽрне чорларның ҥсеш тҽртибендҽ системалы итеп кҥзалларга ярдҽм итҥ. 2.
Ҽдҽби ҽсҽрнең эстетик кыйммҽтен, тҿрен һҽм жанрын билгелҽргҽ ҿйрҽтҥ. 3.
Ҽдҽби ҽсҽрне анализлау кҥнекмҽлҽре булдыру. 4.
Шигъри текстларны яисҽ чҽчмҽ ҽсҽрлҽрдҽн ҿзеклҽрне ятлату. 5.
Укучының мҿстҽкыйль фикерлҽвен, гомумилҽштереп нҽтиҗҽлҽр ясау сҽлҽтен ҥстерҥ. 6.
Бҽхҽслҽрдҽ катнашу, оппонентларның фикерен исҽпкҽ алып, ҥз карашларыңны раслау һҽм дҽлиллҽҥ кҥнекмҽлҽре булдыру. 7.
Рефератлар, докладлар ҽзерлҽргҽ ҿйрҽтҥ. 8.
Ҽдҽби ҽсҽрлҽр һҽм ирекле темалар буенча сочинение язу кҥнекмҽлҽрен ҥстерҥ. 9.
Ҽдҽбият теориясе, ҽдҽбият тарихы, сҽнгатьнең башка тҿрлҽре бергҽлегендҽ укучыда ҽдҽбиятны мҿстҽкыйль ҥзлҽштерерлек кҥнекмҽлҽр булдыру һҽм ҽдҽбият-сҽнгать белҽн даими кызыксыну тҽрбиялҽҥ. 10.
11.
Ҽдҽби ҽсҽрнең эстетик кыйммҽтен, поэтикасын аңларлык эстетик зҽвык булдыру. 12.
Укучыларда кешелеклелек, горурлык, ҥз кадереңне белҥ хислҽре тҽрбиялҽҥ. Укучыларының белем дәрәҗәсенә таләпләр 1.
Ҽдҽби-тарихи процессның тҿп закончалыкларын, этапларын, чор ҽдҽбиятына зур ҿлеш керткҽн ҽдиплҽр иҗатын белҥ. 2.
Мҽктҽп курсында ҿйрҽнелгҽн ҽсҽрлҽрне чорларның ҥсеш тҽртибендҽ ҿзлексез барыш итеп кҥзаллау. 3.
Ҽдҽбият тарихы һҽм теориясе буенча белемнҽргҽ (тема, проблема, идея, пафос, образлар системасы, сюжет-композиция, телнең сҽнгати сурҽтлҽҥ чаралары, ҽдҽби деталь) нигезлҽнеп, ҽдҽби ҽсҽрне анализлау һҽм шҽрехлҽҥ. 4.
5.
Классик ҽдиплҽребезнең тормыш һҽм иҗат юлларының тҿп фактларын белҥ. 6.
Ҽдҽбият теориясенҽ караган иң ҽһҽмиятле тҿшенчҽлҽрне, аларның билгелҽмҽлҽрен белҥ (ҽдҽби процесс, иҗат методы, сҽнгатьчҽ алымнар- чаралар, анализ тҿрлҽре, язучының стиле, ҽдҽбият һҽм чор, шҽхес һҽм җҽмгыять бҽйлҽнешлҽре). 7.
Татар ҽдҽбиятында традициялҽр һҽм яңару процессы, жанрлар ҥсеше турында гомуми кҥзаллау булу.
1.
Ҽдҽби ҽсҽрне иҗтимагый һҽм мҽдҽни тормыш кҥренешлҽре белҽн бҽйлелектҽ аңлау. 2.
Ҿйрҽнелгҽн ҽсҽрлҽр буенча яки бирелгҽн тема буенча сочинение яза белҥ. 3.
Тҽкъдим ителгҽн яки укучы ҥзе сайлаган ҽсҽрлҽрне (шигырь, проза) яттан сҿйлҽҥ. 4.
Язучыларның иҗатларын, ҽсҽрлҽрен чагыштырып уртак һҽм аермалы якларын аңлата, бҽяли белҥ. 5.
Татар һҽм рус телендҽге ҽсҽрлҽргҽ телдҽн һҽм язмача фикереңне белдерҽ, аларга бҽя бирҽ алу. 6.
Дҽреслек белҽн эшлҽҥ, конспектлар тҿзҥ, белешмҽ ҽдҽбияттан (тҿрле сҥзлеклҽрдҽн, тҽнкыйть материалларыннан, фҽнни чыганаклардан һ.б.) файдалану кҥнекмҽлҽре булу.
КАЛЕНДАРЬ-ТЕМАТИК ПЛАН Сәгать саны: атнага – 2 сҽгать (елына – 68 сҽгать). Шулар арасында: ҽсҽрлҽр ҿйрҽнҥ – 51 сҽгать, сҿйлҽм ҥстерҥ – 6 сҽгать (4 - сочинение язу), дҽрестҽн тыш уку - 8 сҽгать, кабатлау һҽм имтиханга ҽзерлҽнҥ – 3 сҽгать.
сыйныфы, урта махсус уку йортлары, педагогия училищелары, колледж һҽм лицей укучылары ҿчен дҽреслек / Миңнегулов Х.Й., Садретдинов Ш.А.. - Ҿченче басма. – Казан: Мҽгариф, 2005.
Ш.А.. – 3 нче басма. – Казан: Мҽгариф, 2005.
Кулланылган кыскартылма сҥзлҽр: МК – методик кулланма (Хҿснетдинова Л.К. 9 нчы сыйныфта ҽдҽбият укыту: укытучылар ҿчен кулланма. – Яр Чаллы, 2006.), ТТ – методик ярдҽмлек (Заһидуллина Д.Ф., Закирҗанов Ҽ.М., Гыйлҽҗев Т.Ш. Татар ҽдҽбияты: Теория. Тарих. – Казан: Мҽгариф, 2004.), ҼТ - ҽдҽбият теориясе, КТ – контроль тҿре, ИР – Интернет ресурсы, МТК – милли-тҿбҽк компоненты
№
С ҽг ать с аны
С рок
Ҥ тҽлеш
Җиһазлау Дҽрес тибы
Укучылар эшчҽнлеге яки укыту эшчҽнлеге тҿрлҽре Материал ҥзлҽштерҥнең кҿтелгҽн нҽтиҗҽлҽре
Контроль тҿре Ҿйгҽ эш, индивидуаль биремнҽр 1 нче чирек КЕРЕШ 1
процесс һҽм аның ҥзенчҽлеклҽре. Матур ҽдҽбиятның кеше тормышында тоткан урыны.
1 3.09
1. Татар ҽдҽбияты тарихы.1 нче том.- К., 1984. 2. Географик карта. 3. Ҽдҽбият теориясе.- К., 1979. 4. ―Мҽгариф‖ журналы, 1997, №3. 5. ―Мҽгариф‖ журналы , 1995, №5-6. 6. ―Ачык дҽрес‖ газетасы (плакат-таблица), сентябрь, 2007.
7. МК: 5 - 11 б. 8. ТТ: 97 б. Кереш дҽрес.
Кҥчермҽ (репродуктив) ысул: лекция, ҽңгҽмҽ, аңлатмалар бирҥ, сорау кую, нҽтиҗҽ чыгару, лекция материалын тезислар рҽвешендҽ язу.
Татар ҽдҽбиятының халык һҽм миллҽт язмышында уйнаган роле. Аның ҥсеш баскычлары: меңьеллык ҽдҽбиятыбыз тарихын чорларга бҥлҥ мҽсьҽлҽсе. Бу бҥленештҽ ҽдҽбиятның ҥз эчке закончалыклары һҽм ҥсеш тенденциялҽре, аларның ҥзҽгендҽ кеше шҽхесенҽ мҿнҽсҽбҽтнең ятуы. Кешенең һҽм татар халкының борынгыдан алып бҥгенге кҿнгҽ кадҽр сузылган тормышын һҽм яшҽҥ рҽвешен сҽнгатьле чагылдыручы буларак татар ҽдҽбияты.
ҼД: Матур ҽдҽбиятның милли ҥзенчҽлеге. ―Ҽдҽбият белеме сҥзлеге‖, ―Татар ҽдҽбияты тарихы‖ җыентыкларын һҽр дҽрестҽ кулланма итеп алырга. Дҽреслек: 5- 13 нче битлҽр. Татар ҽдҽбиятының чорларга бҥленешен ятларга.
9. Заһидуллина Д.Ф. Мҽктҽптҽ татар ҽдҽбиятын укыту методикасы. – Казан: ―Мҽгариф‖, 2004. – 266 б. 10. ―Борынгы һҽм Урта гасыр ҽдҽбияты‖ интерактив китабы.- ТР Мҽгариф һҽм фҽн министрлыгы заказы буенча ―Effecto studio‖, 2008. ТАТАР-ТҾРКИ ҼДҼБИЯТЫНЫҢ ЧЫГАНАКЛАРЫ 2 Татар-тҿрки ҽдҽбиятының чыганаклары. Рун язулы истҽлеклҽр.
1. Ташка язылган җуелмас (Руник ядкярлҽрдҽге мҽкальлҽр һҽм ҽйтемнҽр) // ―Мирас‖ ж., 1993, №2. 2. ―Борынгы ҽдҽбият‖, ―Ул дҽрья да, бу дҽрья‖, ―Татар халык авыз иҗаты‖ җыентыклары. 3. Рун, уйгур, гарҽп алфавитлары язылган плакат- таблица. 4. ―Атлас истории Татарстана и татарского народа‖.- Казань- Москва, 1999. 5. Рун, уйгур, гарҽп алфавитларындагы тамгалар язылган плакат-таблица. 6. МК: 11-17 б. 7. ТТ: 98-99 б. 8. ―Борынгы һҽм Урта гасыр ҽдҽбияты‖ интерактив китабы.- ТР Мҽгариф һҽм фҽн министрлыгы заказы буенча ―Effecto studio‖, 2008. Темага кыскача кҥзҽтҥ ясау дҽресе.
Кҥчермҽ ысул: укытучы сҥзе, ҽңгҽмҽ, аңлатмалар бирҥ, чагыштыру, ҿзеклҽр уку, материалны тҿп фикерлҽр рҽвешендҽ язу. Татар ҽдҽбиятының халык авыз иҗаты һҽм мифология белҽн бҽйлҽнеше. Фольклордан килҽ торган аваз-мотивлар һҽм сҽнгатьлелек ысул-чаралары, алымнары. Рун язулы истҽлеклҽр. «Орхон-Енисей язмалары»нда алга таба ҽдҽбиятта ҥстерелеш тапкан фикер- мотивларның чагылышы.
Киекле тҿбҽге фольклоры материаллар җыюны дҽвам итҽргҽ. Дҽреслек: 14-21 (укырга), 21-22 бит (сорауларга җавап бирергҽ). 3 Уйгур язулы истҽлеклҽр. Гарҽп язулы истҽлеклҽр: М.Кашгарый ―Диване лҿгатет-тҿрк‖, Й.Баласагунлы ―Котадгу белек‖.
1. ―Борынгы ҽдҽбият‖, ―Ул дҽрья да, бу дҽрья‖, ―Татар халык авыз иҗаты‖ җыентыклары. 2. Ш.Ҽнвҽр ―М.Кашгарый тҿзегҽн ―Тҥгҽрҽк җиһан харитасы‖ // ―Мирас‖ ж., 1994, №5-6. 3. Х.Мҽхмҥтов ―Мҽңгелек ядкяр‖// ―Мҽдҽни җомга‖, 30 Темага кыскача кҥзҽтҥ ясау дҽресе.
Кҥчермҽ ысул: укытучы сҥзе, сҽнгатьле уку, ҽңгҽмҽ, аңлатмалар бирҥ, чагыштыру. Мҽкальлҽрне хҽзерге телдҽге Уйгур язулы истҽлеклҽр. Мҽхмҥд Кашгарыйның «Диване лӛгатет-тӛрк» китабы — борынгы тҿркилҽрнең мҽдҽниятен, шул җҿмлҽдҽн фольклор һҽм ҽдҽбиятын ҿйрҽнҥ ҿчен ҽһҽмиятле чыганак. Борынгы дидактик ҽдҽбият ҥрнҽге буларак, Й. Баласагунлының «Котадгу белек» поэмасы. Андагы тҿп фикер, поэманың сҽнгатьчҽ эшлҽнеше. Бу ҽсҽрлҽрнең тҿрки-татар язма ҽдҽбиятына тҽэсире. МТК: Ҽби- бабаларыбыздан ишеткҽн акыллы фикерлҽрне кҥңел дҽфтҽренҽ теркҽп барырга, тупланмага җыюны дҽвам итҽргҽ. Дҽреслек: 22-35 бит (укырга, сорауларга җавап бирергҽ). нчы апрель, 1999 нчы ел. 4. Х.Госман Борынгы тҿрки һҽм татар ҽдҽбиятының чыганаклары. - К., 1981. 5. МК: 17 – 20 б. 6. ТТ: 99 б. 7. ―Борынгы һҽм Урта гасыр ҽдҽбияты‖ интерактив китабы.- ТР Мҽгариф һҽм фҽн министрлыгы заказы буенча ―Effecto studio‖, 2008. тҿрдҽшлҽре белҽн чагыштыру. ―Балаларга ҥгет- нҽсыйхҽт‖ китабын тҽкъдим итҥ.
ҼД: Матур ҽдҽбиятның иҗтимагый вазифасы. КТ: ҽдҽби викторина сорауларына җавап бирҥ (Исламов Ф.Ф. Ҽдҽби викториналар - ҽдҽбиятка, сҽнгатькҽ мҽхҽббҽт тҽрбиялҽҥдҽ кыйммҽтле чара. – Казан: Татарстан Фҽннҽр Академиясе Ш.Мҽрҗани исемендҽге Тарих институты, 2005, 13-14 б.)
4 Ҽхмҽд Йҥгнҽки, Ҽхмҽд Ясҽви һҽм Сҿлҽйман Бакырганый иҗатлары турында кыскача мҽгълҥмат бирҥ.
1 11.09
1. ―Халык авыз иҗаты‖ җыентыгы. 2. ―Балаларга ҥгет-нҽсыйхҽт‖ китабы. 3. МК: 20 - 24 б. 4. ―Борынгы һҽм Урта гасыр ҽдҽбияты‖ интерактив китабы.- ТР Мҽгариф һҽм фҽн министрлыгы заказы буенча ―Effecto studio‖, 2008. Темага кыскача кҥзҽтҥ ясау дҽресе.
Кҥчермҽ һҽм иҗади уку ысуллары: укытучы сҥзе, ҽңгҽмҽ, аңлатмалар белҽн уку, сҿйлҽҥ, чагыштыру. Ҽхмҽд Йҥгнҽки, Ҽхмҽд Ясҽви һҽм Сҿлҽйман Бакырганый иҗатлары турында кыскача мҽгълҥмат бирҥ.
КТ: ҽдҽби викторина сорауларына җавап бирҥ (Исламов Ф.Ф. Ҽдҽби викториналар - ҽдҽбиятка, сҽнгатькҽ мҽхҽббҽт тҽрбиялҽҥдҽ кыйммҽтле чара. – Казан: Татарстан Фҽннҽр Академиясе Ш.Мҽрҗани исемендҽге Тарих институты, 2005, 14 б.)
МТК: Тҿбҽгебездҽ һҽм авылыбызда башкарылган игелекле эшлҽр турында чыгышлар ҽзерлҽргҽ. Хрест.- 19-24 бит. Дҽреслек: 35-43 б. (укырга, сҿйлҽргҽ). 5 Коръҽн. Ислам дине һҽм тҿрки-татар мҽдҽнияте.
1. Г.Хҽйям ―Робагыйлар‖. 2. Коръҽн тҽфсире. 3. ―Балаларга ҥгет-нҽсыйхҽт‖ 4. ―Салават кҥпере‖ журналы, 1998, №11-12. 5. Вҽгазьлҽр, Коръҽн аятьлҽре яздырылган аудиоязмалар. 6. Кулъязма яки басма Коръҽн. 7. ―Мҽгариф‖ журналы, 1998, №3 (37-38 бит). 8. МК: 24-27 б. 9. Дҽрес эшкҽртмҽлҽре ҥрнҽклҽре. Татар теле һҽм ҽдҽбият. I кисҽк. Татар мҽктҽбе укытучылары, югары һҽм урта педагогик белем бирҥ уку йортлары студентлары ҿчен ярдҽмлек. – Казан: РИЦ ―Школа‖, 2005. – 193-198, 242- 248 б.
кҥзҽтҥ ясау дҽресе.
Кҥчермҽ ысул: лекция, ҽңгҽмҽ, аңлатмалар бирҥ, сорау кую, нҽтиҗҽлҽр чыгару, китап кҥргҽзмҽсе алымы,
дҽреслектҽге язмаларның конспектын тҿзҥ, сайлап сҿйлҽҥ. Татар фольклорындагы Коръҽн белҽн бҽйле элементларга мисаллар таптыру. Коръҽн, аның кыскача эчтҽлеге һҽм сҽнгатьчҽ эшлҽнеше. Коръҽн сюжетларының ҽхлакый һҽм рухи эчтҽлеге, аларның ҽдҽбиятка тҽэсире, алга таба татар ҽдҽбиятында сҽнгатьле дҽвам иттерелҥе һҽм ҥстерелҥе. Ислам дине һҽм тҿрки-татар мҽдҽнияте. Ҽдҽбиятның иҗтимагый тормыш белҽн бҽйлҽнеше. Язучының җҽмгыять тормышында билҽгҽн ҥзенчҽлекле аерым бер урыны.
ҼД: Шҽрык классикасы. КТ: тест (Каюмова Г.Ф. Татар теле һҽм ҽдҽбиятын укыту тҽҗрибҽсеннҽн. – Казан: ―Яңалиф‖, 2003, 81-84 б) 1) ―Йосыф‖ сҥрҽсен укырга.
2) Видеофильм карарга: http://kolgali.blogspot.c om/2010/07/blog- post.html
3)* Коръҽн буенча ҽдҽби викторина сорауларына җавап ҽзерлҽргҽ (Исламов Ф.Ф. Ҽдҽби викториналар - ҽдҽбиятка, сҽнгатькҽ мҽхҽббҽт тҽрбиялҽҥдҽ кыйммҽтле чара. – Казан: Татарстан Фҽннҽр Академиясе Ш.Мҽрҗани исемендҽге Тарих институты, 2005, 11- 12 б.)
БОЛГАР ЧОРЫ ҼДҼБИЯТЫ 6 Болгар чоры ҽдҽбияты. Кереш.
1 18.09
1. Миңнегулов Х. Болгар чоры язма мҽдҽнияте. // ―Мирас‖ журналы, 1994, №5-6. 2. Географик карта. 3. ―Атлас истории Татарстана и татарского народа‖.- Казань- Москва, 1999. 4. Китап кҥргҽзмҽсе. 5. Рҽсемнҽр, иллюстрациялҽр. 6. МК: 28-29 б. 7. ―Борынгы һҽм Урта гасыр ҽдҽбияты‖ интерактив китабы.- ТР Мҽгариф һҽм фҽн министрлыгы заказы буенча ―Effecto studio‖, 2008. Кереш дҽрес.
Кҥчермҽ ысул: лекция, ҽңгҽмҽ, аңлатмалар бирҥ, сорау кую, нҽтиҗҽлҽр чыгару, китап кҥргҽзмҽсе алымы,
конспектлау. Идел — Кама буендагы Болгар дҽҥлҽте. Анда мҽдҽниятнең чҽчҽк ату ҥзенчҽлеклҽре. Ҽдҽбият һҽм сҽнгатьнең югары сыйфатын дҽлиллҽгҽн фактлар. 1) 54-59 б. (укырга), 59-60 б. (сорауларга җавап бирергҽ). 2) * Татар фольклорындагы Болгар чорына мҿнҽсҽбҽтле ядкярлҽр, газета-журналлардагы мҽкалҽлҽр белҽн даими рҽвештҽ танышып барырга, берсе буенча чыгыш ясарга ҽзерлҽнергҽ. 7
М.Хҽбибуллин ―Кубрат хан‖ романы.
1 24.09 1. ―Мҽгариф‖ журналы, 1999, №5. (28-30 б.) 2. Кҥргҽзмҽ ҿчен сайланган китаплар. 3. Язучы портреты. 4. Иллюстрациялҽр. 5. Дҽрес эшкҽртмҽсе: Дҽрес эшкҽртмҽлҽре ҥрнҽклҽре. Татар теле һҽм ҽдҽбият. I кисҽк. Татар мҽктҽбе укытучылары, югары һҽм урта педагогик белем бирҥ уку йортлары студентлары ҿчен ярдҽмлек. – Казан: РИЦ ―Школа‖, 2005. – 236-242 б. Ҽдҽби ҽсҽргҽ анализ дҽресе.
Газета- журналларның яңа саннары белҽн танышу, китапханҽдҽге яңа китапларга кҥзҽтҥ ясау. ―Иң яраткан китабым‖ кҥргҽзмҽсен оештыру. Эзлҽнҥ (эвристик) ысулы: эзлҽнҥчҽн ҽңгҽмҽ, ҽсҽр турында фикер алышу, сорауларга җавап табу. Бҽхҽслҽрдҽ катнашу, оппонентларның фикерен исҽпкҽ алып, ҥз карашларыңны раслау һҽм дҽлиллҽҥ кҥнекмҽлҽренҽ ия булу. Кол Гали турында мҽгълҥмат тупларга. Дҽреслек: 61-63 бит (укырга).
ИР: ―Болгар чоры ҽдҽбияты. ―Кыйссаи Йосыф‖ сайты‖ белҽн танышырга http://kolgali.blogspot.c om/
8 Шҽхес һҽм шагыйрь буларак Кол Гали турында белешмҽ. ―Кыйссаи Йосыф‖ поэмасының язылу һҽм яшҽҥ тарихы.
1 25.09
1. Кол Галинең рҽссам Т.Хаҗиҽхмҽтов ясаган портреты. 2. Х.Ҽюпнең ―Кол Гали‖ шигыре.
3. Иллюстрациялҽр. 4. Аудиоязма. 5. МК: 29-30 б. 6. . ―Борынгы һҽм Урта гасыр ҽдҽбияты‖ интерактив китабы.- Темага кыскача кҥзҽтҥ ясау дҽресе.
Кҥчермҽ ысул: укытучы сҥзе, ҽңгҽмҽ, сорау, нҽтиҗҽлҽр чыгару, аңлатмалар бирҥ. Коръҽндҽге ―Йосыф‖ сҥрҽсен Шҽхес һҽм шагыйрь буларак Кол Гали турында мҽгълҥматлар. Дастанның язылу вакыты һҽм урыны, бҥгенгҽчҽ саклану һҽм ҿйрҽнелҥ дҽрҽҗҽсе. Дҽреслек: 63-75 б (укырга), ―Кыйссаи Йосыф‖ – укырга (тулы версиясен). ТР Мҽгариф һҽм фҽн министрлыгы заказы буенча ―Effecto studio‖, 2008. ―Кыйссаи Йосыф‖ ҽсҽрендҽ сурҽтлҽнгҽн вакыйгалар белҽн чагыштыру. 9 ―Кыйссаи Йосыф‖ның сюжеты (уку һҽм анализлау). 1 1.10.
1. Поэма тексты. 2. Рҽсем-иллюстрациялҽр. 3. Аудиоязма. 4. МК: 30-32 б. 5. . ―Борынгы һҽм Урта гасыр ҽдҽбияты‖ интерактив китабы.- ТР Мҽгариф һҽм фҽн министрлыгы заказы буенча ―Effecto studio‖, 2008. (аудиоязма) Ҽдҽби ҽсҽргҽ анализ дҽресе.
Эзлҽнҥ (эвристик) ысулы: эзлҽнҥчҽн ҽңгҽмҽ, текст ҿстендҽ эшлҽҥ, биремнҽр ҥтҽҥ, сҥзлек эше. Дастан-поэманың тҿп сюжет сызыгы буенча охшаш ҽсҽрлҽргҽ нисбҽте. Фирдҽҥси һҽм Кол Гали.
Йосыф, Ягъкуб, Зҿлҽйха образларына бҽялҽмҽ бирергҽ ҽзерлҽнергҽ. 10
―Кыйссаи Йосыф‖ның тҿп образлары, идея - проблематикасы. 1 2.10
1. Җҽлҽлиева М. Борынгы татар ҽдҽбиятында Кеше образы. - К., 1968.
2. Иллюстрациялҽр. 3. МК: 33-34 б. Ҽдҽби ҽсҽргҽ анализ дҽресе.
Эзлҽнҥ ысулы: эзлҽнҥчҽн ҽңгҽмҽ, сҿйлҽҥ, образларга бҽлҽмҽ, сҥзлек эше, биремнҽр эшлҽҥ. «Кыйссаи Йосыф» ҽсҽрендҽ автор ҽйтергҽ телҽгҽн тҿп фикерлҽр. Бу фикерлҽрне уздыруда Йосыф һҽм Зҿлҽйха мҽхҽббҽте сызыгының роле. Сюжетта кешелҽрне ярату (гуманизм), гаделлек карашларының чагылышы. Ислам дине алга сҿргҽн гомумкешелек идеалларын җирдҽге тормыш вакыйгаларында җанландыру. Ҽсҽрнең нигезендҽ яткан, мҿселман дине мҽҗҥсилектҽн ҿстен һҽм бердҽнбер дҿрес дин дип, кҥп Аллага табынуның хаталыгын раслаган концепцияне сҽнгатьле итеп бирҥ ҿчен, Йосыф һҽм Зҿлҽйха образларының каршы куелып тасвирлануы. Йосыфның рухи ныклыгы, иманына тугрылык саклавы, мҽрхҽмҽтле булуы, акылны хистҽн ҿстен куюы, туганлык-кардҽшлек тойгы-хислҽрен алга сҿрҥе. Мҽхҽббҽткҽ тугрылык идеалы буларак Зҿлҽйха образы. Хыянҽт, саранлык, тотнаксызлык, хҿсетлек, ҥчлек кебек кешегҽ ят булырга тиешле сыйфатларны кире каккан кҥренеш-ситуациялҽрнең сюжет сызыгына оста кертелҥе. Язмыш кысаларында кешенең ҥз гамҽллҽренҽ ҥзе җаваплы һҽм ирекле булуын раслау, шуның белҽн кешене олылау. Аның шҽхес буларак рухи дҿньясын бай итеп сурҽтлҽҥ. ―Хҽтимҽ‖ ҿлешен ятларга. 11 ―Кыйссаи Йосыф‖ның 1 8.10
1. Б.Урманченың ―Сагыш‖ скульптурасы репродуциясе. Йомгак-дҽрес.
Композицион тҿзелеше. Шартлылык һҽм фантастиканың, романтика һҽм реалистик Сочинение язарга ҽзерлҽнергҽ.
сҽнгатьчҽ эшлҽнеше, ҽһҽмияте. Поэманы гомумилҽштереп анализлау.
Болгар дастаны‖ исемле музыкаль ҽсҽре яки ―Багышлау‖ аудиокассетасы. 3. МК: 34-35 б. Эвристик ысул, тикшеренҥ ысуллары: текст буенча мҿстҽкыйль эшлҽҥ, ҽңгҽмҽ, биремнҽр ҥтҽҥ, проблемалы анализ, гомумилҽштерҥ. җанлылыкның, символиканың ҥзара тыгыз аралашып килҥе, аларның укучыга эстетик тҽэсире. Поэтик детальлҽргҽ игътибар, аларның халыкчанлыгы һҽм сҽнгатьлелеге. Ҽсҽрнең традициялҽргҽ тугрылыгы һҽм новаторлыгы.
ҼД: Урта гасырлар ҽдҽбиятында дастан жанры. Традиция һҽм новаторлык.
Дҽреслек: 94-96 б. (укырга). 12
Бәйләнешле сӛйләм үстерү. Сочинение жанрлары турында тулы белешмҽ бирҥ. Сочинение язу. 1 9.10
1. Сочинение язарга ҿйрҽтҥ китаплары. 2. Заһидуллина Д.Ф. Мҽктҽптҽ татар ҽдҽбиятын укыту методикасы. – Казан: ―Мҽгариф‖, 2004. – 310-311 б. Иҗат эше (сочинение). Бҽйлҽнешле сҿйлҽм ҥстерҥ дҽресе.
Кҥчермҽ ысул, тикшеренҥ ысулы: аңлату, сҿйлҽҥ, ҽңгҽмҽ, сорау кую, нҽтиҗҽлҽр чыгару, иҗади эш алымы, план тҿзҥ, аңлатмалар бирҥ. Сочинениене яза башлау. «Кыйссаи Йосыф» ҽсҽренең татар ҽдҽбиятына ясаган тҽэсире, алга таба ҥстерелгҽн традициялҽре. Сочинение жанрлары турында тулы мҽгълҥматка ия булу.
КТ: ҽдҽби викторина сорауларына җавап бирҥ (Исламов Ф.Ф. Ҽдҽби викториналар - ҽдҽбиятка, сҽнгатькҽ мҽхҽббҽт тҽрбиялҽҥдҽ кыйммҽтле чара. – Казан: Татарстан Фҽннҽр Академиясе Ш.Мҽрҗани исемендҽге Тарих институты, 2005, 19-22 б.) яки тест (Каюмова Г.Ф. Татар теле һҽм ҽдҽбиятын укыту тҽҗрибҽсеннҽн. – Казан: ―Яңалиф‖, 2003, 84- 87 б)
1) Сочинениене язып бетерергҽ, акка кҥчереп язарга. 2) Аерым укучыларга Алтын Урда чоры турында докладлар ҽзерлҽргҽ . АЛТЫН УРДА ЧОРЫ ҼДҼБИЯТЫ 13
Алтын Урда чоры ҽдҽбиятына кҥзҽтҥ. Суфичылык. 1 15.10
1. Географик карта. 2. ―Халык авыз иҗаты‖ җыентыгы. 3. Газета-журнал материаллары. 4. Рҽссамнарның картина репродукциялҽре. 5. МК: 35-36 б. 6. Заһидуллина Д.Ф. Мҽктҽптҽ татар ҽдҽбиятын укыту методикасы. – Казан: ―Мҽгариф‖, 2004, 268, 271-273 б. 7. Видеоязма, карта: ―Борынгы һҽм Урта гасыр ҽдҽбияты‖ интерактив китабы.- ТР Мҽгариф һҽм фҽн министрлыгы заказы буенча ―Effecto studio‖, 2008. Темага кыскача кҥзҽтҥ ясау дҽресе.
Кҥчермҽ ысул: укытучы сҥзе, сҥзлек эше, укучыларның докладларын тыңлау, ҽңгҽмҽ, аңлатмалар бирҥ (дидактик ҽдҽбият, ҽдҽби багланышлар, ҽдҽби тҽрҗемҽ, газҽл, касыйдҽ, гаруз жанрлары, суфичылык атамасы), дҽреслектҽге XIII йҿз урталарыннан алып XV йҿз башына кадҽр дҽвердҽ болгар-татар мҽдҽнияте, ҽдҽбияты һҽм сҽнгатенең торышы турында кыскача мҽгълҥмат бирҥ. Бу чор ҽдҽбиятында иҗтимагый тормышның, сҽяси һҽм икътисади хҽллҽрнең чагылышы. Тҿп мотивлар һҽм геройлар.
105-106 бит - сорауларга җаваплар ҽзелҽргҽ. Суфичылык – конспектларга. язманың конспектын тҿзҥ. 14 ХIV йҿз ҽдиплҽре. Рабгузый, Харҽзми, М.Болгари, Ҽхмҽд Ҥргҽнчи ҽсҽрлҽре.
1 16.10
1. Газета-журнал материаллары (папка). 2. Иллюстрациялҽр. 3. Таблица (ҥрнҽге -―Мҽгариф‖ ж., 1999, №7, 79 бит). 4. МК: 36-38 б. 5. ТТ: 103-104 б. 6. Заһидуллина Д.Ф. Мҽктҽптҽ татар ҽдҽбиятын укыту методикасы. – Казан: ―Мҽгариф‖, 2004. – 270-271 б. 7. Текстлар: ―Борынгы һҽм Урта гасыр ҽдҽбияты‖ интерактив китабы.- ТР Мҽгариф һҽм фҽн министрлыгы заказы буенча ―Effecto studio‖, 2008. Темага кыскача кҥзҽтҥ ясау дҽресе.
Рабгузый, Харҽзми, М.Болгари, Ҽхмҽд Ҥргҽнчи ҽсҽрлҽренҽ кҥзҽтҥ, ҿлешчҽ анализлау. Эзлҽнҥ ысулы: эзлҽнҥчҽн ҽңгҽмҽ, ҽсҽрнең ҿлешлҽрен тикшерҥ, фикерне исбатлау, нҽтиҗҽлҽр чыгару, сорау-биремнҽргҽ җавап эзлҽҥ, уку. ―Балаларга ҥгет- нҽсыйхҽт‖ китабындагы ҽдҽплелек турындагы язмалар белҽн ҥреп бару. Рабгузый, Харҽзми, М.Болгари, Ҽхмҽд Ҥргҽнчи ҽсҽрлҽре, аларда чагылган суфи- чылык мотивлары турында кыскача мҽгълҥматлар. Суфичылыкның кеше шҽхесен аңлауда уңай һҽм кайбер бҽхҽсле яклары. Бу чор ҽдҽбиятында дҿньяви мҽсьҽлҽлҽрнең куелышы һҽм сҽнгатьле хҽл ителеше. Жанрлар ҥсеше, ҽсҽрлҽрнең поэтик тҿзелешендҽ, тел- сурҽтлҽҥ чараларында яңалыклар.
Мҿстҽкыйль рҽвештҽ ―Кисекбаш‖ ҽсҽрен укырга. Таблицаны тутырып бетерергҽ. 15
Хисам Кятиб ―Җҿмҗҿмҽ солтан‖.
1 22.10 1. Иллюстрациялҽр. 2. Г.Тукайның ―Печҽн базары...‖ поэмасы. 3. . ―Борынгы һҽм Урта гасыр ҽдҽбияты‖ интерактив китабы.- ТР Мҽгариф һҽм фҽн министрлыгы заказы буенча ―Effecto studio‖, 2008. Ҽдҽби ҽсҽргҽ анализ дҽресе.
Эзлҽнҥ ысулы: эзлҽнҥчҽн ҽңгҽмҽ, сҿйлҽҥ, ҽсҽргҽ ясау, стиль ҥзнечҽлеклҽре.
―Хҿсрҽҥ вҽ Ширин‖ ҽсҽрен укырга. 16
Класстан тыш уку. Котб ―Хҿсрҽҥ вҽ Ширин‖ . 1 23.10
1. Иллюстрациялҽр. 2. Х.Миңнегулов ―Котб иҗаты‖. 3. Ҽмирхан Р. ―Мҽхҽббҽт фҽлсҽфҽсе чыганагы‖ // ―Мирас‖ ж., 1993, №5. 4. ―Мҽгариф‖ ж., 1998, №9, 31- 32 б.
5. . ―Борынгы һҽм Урта гасыр ҽдҽбияты‖ интерактив китабы.- ТР Мҽгариф һҽм фҽн министрлыгы заказы буенча Ҽдҽби ҽсҽргҽ анализ дҽресе.
Эзлҽнҥ ысулы: эзлзнҥчҽн ҽңгҽмҽ, сҿйлҽҥ, ҽсҽргҽ проблемалы анализ ясау, стиль ҥзенчҽлеклҽре. Котбның ―Хҿсрҽҥ вҽ Ширин‖ ҽсҽре белҽн таныш булу. Бҽхҽслҽрдҽ катнашу, оппонентларның фикерен исҽпкҽ алып, ҥз карашларыңны раслау һҽм дҽлиллҽҥ кҥнекмҽлҽренҽ ия булу.
КТ: ҽдҽби викторина сорауларына җавап бирҥ (Исламов Ф.Ф. Ҽдҽби викториналар - ҽдҽбиятка, сҽнгатькҽ мҽхҽббҽт тҽрбиялҽҥдҽ кыйммҽтле чара. – Казан: Татарстан Фҽннҽр Академиясе Ш.Мҽрҗани исемендҽге Тарих С.Сараиның тҽрҗемҽи хҽле. ―Сҿһҽйл вҽ Гҿлдерсен‖ дастанын укырга.
―Effecto studio‖, 2008. институты, 2005, 14-15 б.) 17 С.Сараиның тҽрҗемҽи хҽле. ―Гҿлстан бит-тҿрки‖ ҽсҽрен, ―Сҿһҽйл вҽ Гҿлдерсен‖ дастанын уку һҽм анализлау. 1 29.10
1. Х.Миңнегулов ―Сҽйф Сараи: тормышы һҽм иҗаты‖.- К., 1976. 2. Ҽмир Нҽҗип ―ХIV йҿз шагыйре Сҽйф Сараи һҽм аның заманы‖. 3. ―Мирас‖ж., 1997, №1-10., иллюстрациялҽр. 4. МК: 38-42 б. 5. ТТ: 101-103 б. 6. Заһидуллина Д.Ф. Мҽктҽптҽ татар ҽдҽбиятын укыту методикасы. – Казан: ―Мҽгариф‖, 2004. – 269 б. 7. . ―Борынгы һҽм Урта гасыр ҽдҽбияты‖ интерактив китабы.- ТР Мҽгариф һҽм фҽн министрлыгы заказы буенча ―Effecto studio‖, 2008. Ҽдҽби ҽсҽргҽ анализ дҽресе.
Эзлҽнҥ ысулы: эзлҽнҥчҽн ҽңгҽмҽ, уку, сҥзлек эше, сҿйлҽҥ, ҽсҽрнең ҿлешен тикшерҥ, стиль ҥзенчҽлеклҽрен кҥзҽтҥ, аңлатмалар бирҥ
(нҽзыйрҽчелек), чагыштыру. Шагыйрьнең тормышы турында мҽгълҥмат- лар. Иҗат эшчҽнлеге. Сҽгъдинең «Гӛлестан» ҽсҽрен «Гӛлес-тан бит-тӛрки» исеме белҽн ирекле тҽрҗемҽ итҥе. Сҽгъдидҽн килҽ торган фикерлҽрне тҽрҗемҽченең ҥзенекелҽре белҽн аралаштыруы. Сҽйф Сарайның тҽрҗемҽче буларак уңышлары. Сарайның оригиналь ҽсҽрлҽре, аларның ҥзенчҽлеклҽре. Шагыйрьнең фҽлсҽфи уйланулары, аның ҽсҽрлҽрендҽге тҿп фикерлҽр: яшҽҥ-ҥлем, тормышка мҿнҽсҽбҽт, яшҽҥнең тҿп мҽгънҽсе, хезмҽт һҽм иҗатның роле, табигатьнең ҥлемсезлеге һҽм роле һ. б. Шагыйрь иҗатында мҽхҽббҽт, яшьлек һҽм картлык, галимлек һҽм наданлык, тугрылык һ. б. мҽңгелек темаларның хҽл ителҥе. «Сӛһәйл вә Гӛлдерсен» дастаны. Идея-эстетик эчтҽлеге, сҽнгатьлелек ягыннан ҥзенчҽлеклҽре. Дастанда сурҽтлҽнгҽн табигать кҥренешлҽренең роле. Чагыштыру, метафоралар, аларның оригинальлеге. Дҿньяны материалистик аңлауны ча- гылдырган детальлҽр, аларның ышандыру кҿче. Сҽйф Сарай иҗатының татар ҽдҽбияты ҿчен ҽһҽмияте.
КТ: ҽдҽби викторина сорауларына җавап бирҥ (Исламов Ф.Ф. Ҽдҽби викториналар - ҽдҽбиятка, сҽнгатькҽ мҽхҽббҽт тҽрбиялҽҥдҽ кыйммҽтле чара. – Казан: Татарстан Фҽннҽр Академиясе Ш.Мҽрҗани исемендҽге Тарих институты, 2005, 18 б.) яки тест (Каюмова Г.Ф. Татар теле һҽм ҽдҽбиятын укыту тҽҗрибҽсеннҽн. – Казан: ―Яңалиф‖, 2003, 87- 90 б)
КТ: тест (―Борынгы һҽм Урта гасыр ҽдҽбияты‖ интерактив китабы.- ТР Мҽгариф һҽм фҽн министрлыгы заказы буенча ―Effecto studio‖, 2008)
―Идегҽй‖нең эчтҽлеген, ятлаган ҿзеген искҽ тҿшерергҽ. 18 Казан ханлыгы ҽдҽбиятына кереш. ―Идегҽй‖ дастаны. 1 30.10
1. В.Хаков ―Казан ханлыгы чоры язма мҽдҽнияте‖, ―Мирас‖ ж., 1993, №10-12. 2. Рҽсемнҽр, иллюстрациялҽр. Темага кыскача кҥзҽтҥ ясау дҽресе.
Ҽдҽби ҽсҽргҽ анализ Казан ханлыгында ҽдҽбиятның ҥсеше, аңарда иҗтимагый һҽм сҽяси хҽллҽрнең чагылу дҽрҽҗҽсе. Сҥз һҽм графика сҽнгатьлҽренең ҥзенчҽлекле Казан ханлыгы чоры вакыйгалары тасвирланган ҽсҽрлҽргҽ кҥзҽтҥ 3. ―Идегҽй‖ дастаны. 4. Китап кҥргҽзмҽсе. 5. Географик һҽм тарихи карталар. 6. Таблица. 7. ―Мирас‖ ж., 1996, №9. 8. МК: 42-45 б. 9. Карта, видеоязма: ―Борынгы һҽм Урта гасыр ҽдҽбияты‖ интерактив китабы.- ТР Мҽгариф һҽм фҽн министрлыгы заказы буенча ―Effecto studio‖, 2008. дҽресе.
Эвристик ысул: укытучы сҥзе, сҥзлек эше, эзлҽнҥчҽн ҽңгҽмҽ, биремнҽр ҥтҽҥ, проблемалы анализ, чагыштыру, китап кҥргҽзмҽсе алымы. чагылышы буларак кабер ташлары (эпитафия). Легенда һҽм риваятьлҽр. Аларда җҽмгыять тормышының кайбер яклары гҽҥдҽлҽнҥ һҽм бу чор кешесенең рухи дҿньясы чагылу ҥзенчҽлеклҽре. Дастаннар. «Идегәй» дастаны турында VIII сыйныфта алган белемнҽрне киңҽйтҥ.
КТ: ҽдҽби викторина сорауларына җавап бирҥ (Исламов Ф.Ф. Ҽдҽби викториналар - ҽдҽбиятка, сҽнгатькҽ мҽхҽббҽт тҽрбиялҽҥдҽ кыйммҽтле чара. – Казан: Татарстан Фҽннҽр Академиясе Ш.Мҽрҗани исемендҽге Тарих институты, 2005, 12-13 б.) ясарга.
Сҽйяди ―Дастаны Бабахан‖ – укырга. 2 нче чирек КАЗАН ХАНЛЫГЫ ЧОРЫ ҼДҼБИЯТЫ 19
Класстан тыш уку. Сҽйяди ―Дастаны Бабахан‖. 1 12.11
1. Низаметдинова Л. ―Китап дҿньясына сҽяхҽт‖. 2. Эзлҽнҥлҽр, уйланулар, табышлар. - К., 1989, 57-72 бит. 3. ―Таһир – Зҿһрҽ‖ газетасы, 1999-2000 нче елгы саннар. 4. МК: 45-46 б. Ҽдҽби ҽсҽргҽ анализ дҽресе.
Эзлҽнҥ ысулы: эзлҽнҥчҽн ҽңгҽмҽ, сҿйлҽҥ, ҽсҽргҽ проблемалы анализ ясау, стиль ҥзенчҽлеклҽре.
Бҽхҽслҽрдҽ катнашу, оппонентларның фикерен исҽпкҽ алып, ҥз карашларыңны раслау һҽм дҽлиллҽҥ кҥнекмҽлҽре.
ҼД: Дидактик ҽдҽбият турында тҿшенчҽ. Поэтик тҽрҗемҽ, аның милли ҽдҽбиятны ҥстерҥдҽге роле. Ҽдҽби багланышлар. Жанр тҿре һҽм жанр формасы буларак газҽл, касыйдҽ. Шигырьлҽрдҽ рифма ҥлчҽҥлҽре турында мҽгълҥматлар. Дҽфтҽрлҽргҽ ҽсҽр турында конспект язарга.
20 XV-XVI йҿзлҽрдҽ иҗат иткҽн ҽдиплҽр. Ҿмми Кҽмал, Мҿхҽммҽт Ҽмин, Кол Шҽриф, Шҽрифи иҗатлары турында кыскача мҽгълҥмат.
1. Картина репродукциялҽре. 2. Ҽ.Рҽшит ―Кол Шҽриф‖ поэмасы. // ―Казан утлары‖ ж., 1992, №1. 3. Кол Шҽрифнең рҽсем- портреты. // ―Мирас‖ ж., 1993, №10.
4. Кол Шҽриф мҽчете белҽн бҽйле материаллар. 5. ―Салават кҥпере‖ ж., 1998, №11-12.
6. МК: 46-47 б. 7. ТТ: 105-106 б. 8. : ―Борынгы һҽм Урта гасыр ҽдҽбияты‖ интерактив китабы.- ТР Мҽгариф һҽм фҽн Темага кыскача кҥзҽтҥ ясау дҽресе.
Кҥчермҽ һҽм иҗади уку ысуллары: ҽңгҽмҽ, укытучы сҥзе, сҥзлек эше, аңлатмалар бирҥ, нҽтиҗҽлҽр чыгару. Казан ханлыгы чоры ҽдҽбиятының аерым вҽкиллҽре турында кыскача мҽгълҥмат. Болгар дҽҥлҽте һҽм Алтын Урда чоры ҽдҽбиятларыннан килҽ торган идея-эстетик мотивларның яңача дҽвам иттерелҥе.
КТ: ҽдҽби викторина сорауларына җавап бирҥ (Исламов Ф.Ф. Ҽдҽби викториналар - ҽдҽбиятка, сҽнгатькҽ мҽхҽббҽт тҽрбиялҽҥдҽ кыйммҽтле чара. – Казан: Татарстан Фҽннҽр Академиясе Ш.Мҽрҗани исемендҽге Тарих институты, 2005, 17 б.) Таблицаны тутырып бетерергҽ. Лирик герой тҿшенчҽсен, тел-сурҽтлҽҥ чараларын искҽ тҿшерергҽ.
министрлыгы заказы буенча ―Effecto studio‖, 2008. 21 Мҿхҽммҽдьярның тҽрҗемҽи хҽле. ―Тҿхфҽи мҽрдан‖, ―Нуры содур‖ поэмалары.
1. С.Поварисов ―Нуры содур‖ поэмасының тел-сурҽтлҽҥ ҥзенчҽлеклҽре. ―Совет мҽктҽбе‖, №8. 2. Ҽ.Рҽшит ―Мҿхҽммҽдьяр‖ поэмасы. // ―Мирас‖ ж., 1996, №9.
3. Язучының портреты (К.Нҽфыйков) // ―Мирас‖ ж., 1994, №2;, 1997, №6. 4. Х.Миңнегулов ―Ярмҿхҽммҽд, сҥзне тугры...‖ // ―Мҽгариф‖ ж., 1997, №8, 25-27 б. 5. Ш.Абилов ―Олуг шагыйрь‖ // ―Мирас‖ ж., 1996, №9. 6. Ш.Абилов ―Мҿхҽммҽдьяр ҽсҽрлҽренең мҽгънҽви тҽрҗемҽлҽре‖ // ―Мирас‖ ж., 1997, №6. 7. МК: 47-50 б. 8. Заһидуллина Д.Ф. Мҽктҽптҽ татар ҽдҽбиятын укыту методикасы. – Казан: ―Мҽгариф‖, 2004. – 291-293 б. 9. : ―Борынгы һҽм Урта гасыр ҽдҽбияты‖ интерактив китабы.- ТР Мҽгариф һҽм фҽн министрлыгы заказы буенча ―Effecto studio‖, 2008. Ҽдҽби ҽсҽргҽ анализ дҽресе.
Эзлҽнҥ һҽм иҗади уку ысулы: эзлҽнҥчҽн ҽңгҽмҽ, укытучы сҥзе, сора- биремнҽргҽ җавап эзлҽҥ, стиль ҥзенчҽлеклҽрен кҥзҽтҥ, чагыштыру. Тҽрҗемҽи хҽленҽ кагылышлы кайбер мҽгълҥматлар. Мҿхҽммҽдьярның ҽдҽби ҽсҽрлҽренҽ гомуми кҥзҽтҥ. Аларда-гы уртак яклар (композицион тҿзелештҽ, тел-стилендҽ, халык авыз иҗатыннан файдалануда һ. б.).
поэмалары. Аларда гаделлек фикере, кешене яратуны алга сҿрҥ. Лирик герой кичерешлҽренең табигыйлеге, гомумкешелек мҽнфҽгатьлҽреннҽн килеп чыгуы. Поэмаларда кеше тормышы һҽм табигать кҥренешлҽренең чагылышы. Тел-сурҽтлҽҥ чаралары.
ҼД: Лирик герой турында тҿшенчҽне киңҽйтҥ. Поэмаларда кеше тормышы һҽм табигать кҥренешлҽренең чагылышы. Тел-сурҽтлҽҥ чаралары. Дҽреслек: 171-173 б. (конспектларга). 22
Бәйләнешле сӛйләм үстерү. Мҿхҽммҽдьяр – гуманист шагыйрь дигҽн темага ҽңгҽмҽ. Татар поэзиясен ҥстерҥгҽ Мҿхҽммҽдьяр керткҽн ҿлеш. Казан ханлыгы чоры ҽдҽбиятына йомгак. 1 20.11
Бҽйлҽнешле сҿйлҽм ҥстерҥ дҽресе. (Бҽхҽс)
Шагыйрь иҗатының ҽһҽмиятен билгелҽҥ дҽресе.
Татар поэзиясен ҥстерҥгҽ Мҿхҽммҽдьяр керткҽн ҿлеш. Бҽхҽслҽрдҽ катнашу, оппонентларның фикерен исҽпкҽ алып, ҥз карашларыңны раслау һҽм дҽлиллҽҥ кҥнекмҽлҽренҽ ия булу.
КТ: ҽдҽби викторина сорауларына җавап бирҥ (Исламов Ф.Ф. Ҽдҽби викториналар - ҽдҽбиятка, сҽнгатькҽ мҽхҽббҽт тҽрбиялҽҥдҽ кыйммҽтле чара. – Казан: Татарстан Фҽннҽр Академиясе Ш.Мҽрҗани исемендҽге Тарих институты, 2005, 15 б.)
Ф.Латыйфиның ―Хыянҽт‖романын укырга.
23 Класстан тыш уку. Ф.Латыйфи ―Хыянҽт‖ романы. 1 26.11
1. Язучының портреты. 2. Матбугат, белешмҽ ҽдҽбият материаллары. Ҽдҽби ҽсҽргҽ анализ дҽресе.
―Ф.Латыйфи иҗатында Казан ханлыгы чорының чагылышы‖, ―Ф.Латыйфи ҽсҽрлҽрендҽ тарихи шҽхеслҽр‖ дигҽн темаларга ҽңгҽмҽ. Сҥзлек эше, иҗади уку ысуллары. Бҽхҽслҽрдҽ катнашу, оппонентларның фикерен исҽпкҽ алып, ҥз карашларыңны раслау һҽм дҽлиллҽҥ кҥнекмҽлҽренҽ ия булу. Тарихи романнар укырга. VII ЙҾЗДҼ ҼДҼБИЯТ 24
XVII йҿз ҽдҽбиятына кҥзҽтҥ. ―Дҽфтҽре Чыңгызнамҽ‖, ―Гайса углы Амҽт‖, ―Җҽмигъ-ҽт-тҽварих‖ ҽсҽре турында мҽгълҥмат. 1 27.11
1. ―Халык авыз иҗаты‖ җыентыклары. 2. МК: 50-51 б. Темага кыскача кҥзҽтҥ ясау дҽресе.
Кҥчермҽ ысул: укытучы сҥзе, сҥзлек эше, ҽңгҽмҽ, аңлатмалар бирҥ, конспект язу. Бу чорда илдҽге иҗтимагый-сҽяси шартларның татар ҽдҽбиятында ҥзенчҽлекле чагылышы. Татар миллҽтенең хҽле: милли дҽҥлҽтчелек бетҥ, татар халкының колониаль коллыкка элҽгҥе. Моның мҽдҽнияткҽ, ҽдҽбиятка тҽэсире. Ҽдҽбиятта татар халкының азатлык кҿрҽше чагылу, мондый ҽсҽрлҽрнең сҽнгатьчҽ эшлҽнеше. Миллҽт язмышына бҽйле тҿстҽ ҽдҽбиятта суфичылык фҽлсҽфҽсенең асылы һҽм ҽсҽрлҽрдҽ чагылышы. Милли бҽйсезлек мотивларының кҿчле яңгыравы. Бу чор ҽдҽбиятына кыскача кҥзҽтҥ («Дәфтәре Чыцгызна-мә», «Гыйса углы Амәт» һ. б.). «Җэмигъ әт-тәварих» ҽсҽре турында мҽгълҥмат. Таблица эшлҽргҽ. 25
Мҽҥла Колыйның тҽрҗемҽи хҽле. ―Хикмҽтлҽр‖ен уку һҽм анализлау.
1. Татар поэзиясе антологиясе, К., 1992. 2. МК: 51-53 б. 3. Дҽрес эшкҽртмҽлҽре ҥрнҽклҽре. Татар теле һҽм ҽдҽбият. I кисҽк. Татар мҽктҽбе укытучылары, югары һҽм урта педагогик белем бирҥ уку йортлары студентлары ҿчен ярдҽмлек. – Казан: РИЦ ―Школа‖, 2005. – 198-211 б. Ҽдҽби ҽсҽргҽ анализ дҽресе.
Эзлҽнҥ ысулы: эзлҽнҥчҽн ҽңгҽмҽ, ҽсҽрне тикшерҥ, сҥзлек эше, уку, сҿйлҽҥ, ҽсҽрнең телен, корылышын кҥзҽтҥ, нҽтиҗҽлҽр чыгару, сорау- биремнҽргҽ җавап ҽзерлҽҥ. Тҽрҗемҽи хҽле. Иҗаты, анда Казан ханлыгы җимерелгҽннҽн соңгы чордагы татар ҽдҽбиятының тҿп сыйфатлары чагылу. Суфичылык поэзиясенең югары гҽҥдҽлҽнеше буларак бу иҗатның ҥзенчҽлеклҽре, сҽнгатьлелек дҽрҽҗҽсе. М. Колый «Хикмәтләр»е, аларның ҥзенчҽлеге, идея-эстетик байлыгы, сҽнгатьчҽ эшлҽнеше. М. Колый поэзиясендҽ образлар системасы. Ҥзеңҽ ошаган хикмҽтлҽрен язып алырга, берничҽсен ятларга. 26 Габди иҗаты турында кыскача мҽгълҥмат. Шигырьлҽрен уку һҽм анализлау.
1. Газета-журналлардан тупланма. 2. Абилов Ш. ―Поэзиябез тарихына яңа исем‖. ―Казан утлары‖ ж., 1978, №10. 3. МК: 53-54 б. Темага кыскача кҥзҽтҥ ясау дҽресе.
Кҥчермҽ һҽм эзлҽнҥ ысуллары: укытучы сҥзе, сҥзлек эше, эзлҽнҥчҽн ҽңгҽмҽ, сҽнгатьле уку, сҿйлҽҥ. Габди иҗаты буенча гомуми мҽгълҥматларга ия булу.
ҼД: Шигырь тҿзелеше турында урта сыйныфларда белгҽннҽрне искҽ тҿшерҥ һҽм тагын да тулырак мҽгълҥмат бирҥ. Поэзиядҽ стилистик фигураларның урыны һҽм роле.
Дҽр.- 195-196 бит, 9 нчы сорауга җавап язарга. VIII ЙҾЗДҼ ҼДҼБИЯТ 27 XVIII йҿз ҽдҽбияты. Тарихи-мҽдҽни кҥзҽтҥ. XVIII гасыр татар ҽдҽбиятында жанрлар. ―Мҽҗмугыл хикаят‖ җыентыгы.
1 10.12
1. Атлас. 2. Алишев С. Татары Среднего Поволжья в Пугачевском восстании. К., 1973. 3. ―Мҽҗмугыл-хикҽят‖. Борынгы татар прозасы. К., 1994.
4. Миңлебаев К. ―Батырша‖. // ―Мирас‖ ж., 1994, №4. 5. Батыршаның портреты. // ―Мирас‖ ж., 1993, №5. 6. Э.Мостафин ―Батырша‖ (поэма). // ―Мирас‖ ж., 1993, №5. 7. ―Батыршаның соңгы минутлары‖. Шҽмаил. Нҽфыйков К. // ―Мирас‖ ж., 1994, №4. 8. МК: 54-56 б. Темага кыскача кҥзҽтҥ ясау дҽресе.
Аңлату-кҥрсҽтҥ ысулы: лекция, ҽңгҽмҽ, аңлатмалар бирҥ, план, конспект тҿзҥ. Бу чор татар ҽдҽбиятында халыкның иҗтимагый-икъти-сади хҽле чагылу дҽрҽҗҽсе, ҽдҽбиятның халык тормышына якыная баруы. Азатлык кҿрҽшлҽрен сыйфатлаган ҽсҽрлҽр. Сҥз сҽнгатенең ҥзенчҽлекле гҽҥдҽлҽнеше буларак Батырша хатлары. Пугачев хҽрҽкҽтенең халык авыз иҗатында һҽм язма ҽдҽбиятта чагылуы. Таблица тутырырга. 28
XVIII йҿздҽ иҗат иткҽн ҽдиплҽр. Габдессҽлам, Габделмҽннан Мҿслим углы, Ҽхмҽдбик, Т.Ялчыгол һ.б. язучыларның иҗатларына кҥзҽтҥ. 1 11.12
1. Татар мҽгърифҽтчелек ҽдҽбияты. К., 1979. 2. Ялчыгол Т. ―Рисалҽи Газизҽ‖. ―Мирас‖ ж., 1998, №10-12. 3. Таблица. ―Мҽгариф‖ ж., 1999, №7, 80 б. 4. МК: 54 б. Темага кыскача кҥзҽтҥ ясау дҽресе.
Эзлҽнҥ ысулы: укытучы сҥзе, сҥзлек эше, эзлҽнҥчҽн ҽңгҽмҽ, биремнҽр ҥтҽҥ, ҽдҽби ҽсҽрне ҿлешчҽ тикшерҥ. Габдессҽлам, Габделмҽннан Мҿслим углы, Ҽхмҽдбик, Т.Ялчыгол һ.б. язучыларның иҗатларына гомуми кҥзҽтҥ. Ҽдҽбиятта суфичылык: дидактик рухның кҿчҽюе, дҿньяви мотив-авазларның урын алуы. Боларның чагылышы буларак ҽдҽбиятта илаһи бҽет, дастан, сҽяхҽтнамҽ һҽм риваять, мҽдхия һҽм мҽрсия тҿрлҽренең активлашуы. Алардагы поэтик табышлар. Дҽреслек: 202 – 218 битлҽр (жанрлар һҽм ҽдиплҽр буенча таблицалар тутырырга). 29 Г.Утыз Имҽни. Тҽрҗемҽи хҽле. Иҗатына гомуми кҥзҽтҥ. Фҽнни хезмҽтлҽре. 1 17.12
1. Язучының портреты. 2. Плакат: ―Чын бҽхетне бирҽ тик гыйлем генҽ...‖ (Г.Утыз Имҽни) 3. Тормышы, иҗат юлына Темага кыскача кҥзҽтҥ ясау дҽресе.
Эзлҽнҥ ысулы: укытучы сҥзе, Иҗатына гомуми кҥзҽтҥ. Тҽрҗемҽи хҽле. Фҽнни хезмҽтлҽре.
Дҽреслек: 217-222 битлҽрдҽге материал буенча сҿйлҽҥ ҿчен план тҿзергҽ.
багышланган синхрон таблица. 4. Габдерҽхим Утыз Имҽни ―Шигырьлҽр, поэмалар‖ (Тҿзҥчесе - Ҽ.Шҽрипов). К., 1986. 5. МК: 56-57 б. сҥзлек эше, эзлҽнҥчҽн ҽңгҽмҽ, биремнҽр ҥтҽҥ, аңлатмалар бирҥ. 30 Г.Утыз Имҽнинең ҽсҽрлҽрен уку, анализлау.
1. МК: 57-58 б. Ҽдҽби ҽсҽрлҽргҽ анализ дҽресе.
Эзлҽнҥ ысулы: эзлҽнҥчҽн ҽңгҽмҽ, сҿйлҽҥ, ҽсҽрнең ҿлешлҽрен анализлау, стиль ҥзенчҽлеклҽрен тикшерҥ. Шигырьлҽре, аларда гыйлемгҽ һҽм мҽгърифҽткҽ хҿрмҽтле караш чагылу, кешене олылау, фикер хҿрлеген яклау. Бу шигырьлҽрдҽге лирик герой образының тҿп сыйфатлары. Утыз Имҽни — заманының алдынгы фикер иясе. Иҗатында ҽдҽбиятның яңа сыйфат ҥзгҽрешлҽрен, яңа баскычка кҥтҽрелҥ ҥзенчҽлеклҽрен чагылдыруы. Язучы һҽм галимнең татар ҽдҽбиятына һҽм фҽлсҽфҽсенҽ тҽэсире. ҼД: Урта гасырлар татар ҽдҽбиятында жанрлар тҿрлелеге. Мҽдхия, мҽрсия. Тестка ҽзерлҽнергҽ. 31 Борынгы һҽм Урта гасыр ҽдҽбиятына йомгак.
1 24.12
1. ―Мҽгариф‖ ж., 1998, №6. 2. МК: 58-61 б. Йомгак-дҽрес.
Эзлҽнҥ һҽм тикшеренҥ ысуллары: укытучы сҥзе, укучыларның чыгышлары, проблемалы ситуациялҽрне анализлау, укучыларның чыгыш ясаучыларга сораулары, сорауларга җавап табу, фикер алышу, нҽтиҗҽлҽр чыгару. Ҥз белемеңне тикшерҥ. Урта гасырларда татар ҽдҽбиятының ҥсеш юллары. Андагы тҿп мотив һҽм тенденциялҽр. Урта гасыр гуманизмының ҥзенчҽлеклҽре. Кешене, аның җирдҽге урынын һҽм яшҽҥ мҽгънҽсен аңлауда ҽдҽбиятта ҥсеш баскычлары. Кеше образын сҽнгатьле сурҽтлҽҥдҽ язучылар ирешкҽн уңышлар. Кеше белҽн җҽмгыять бҽйлҽнешен тҿшенҽ- ҥзлҽштерҽ бару. Ҽдҽбиятның сҽнгатьлелеккҽ ирешҥдҽге казанышлары, тел-стильдҽ ҥсеш-ҥзгҽрешлҽр, художестволы ачышлар. Борынгы телнең ҥзенчҽлеклҽре, бҥгенге телдҽн аермалы яклары, моның сҽбҽплҽре, борынгы телдҽн халыкчан ҽдҽби телгҽ кҥчеш баскычлары, бу юлда кҿч куйган кҥренекле шҽхеслҽр.
ҼД: Тарихи-ҽдҽби процесста ҽдҽби бҽйлҽнешлҽрнең роле. Ҽдҽби иҗатта кҥчемлелек.
Кт: тест. Сочинениегҽ ҽзерлҽнергҽ. 32
ҽдҽбияты буенча 1 25.12
1.Ҽдҽби материал. 2.Ҿстҽмҽ материал. Иҗат эше (сочинение). Бҽйлҽнешле сҿйлҽм Урта гасыр ҽдҽбияты буенча алган белемнҽрне мисаллар ярдҽмендҽ кҥрсҽтҽ алу. Акка кҥчереп язарга.
сочинение. ҥстерҥ дҽресе.
Тикшеренҥ ысулы: иҗади эш алымы, план тҿзҥ, аңлатмалар бирҥ. 3 нче чирек XIX ЙҾЗНЕҢ БЕРЕНЧЕ ЯРТЫСЫНДА ҼДҼБИЯТ 33
XIX йҿзнең беренче яртысында ҽдҽбиятка кҥзҽтҥ. Җҽмгыять тормышына, мҽгърифҽт ҥсешенҽ тҽэсир иткҽн факторлар. 1 14.01
1. Атлас. 2. Татар ҽдҽбияты тарихы. II том. К., 1984. 3. Китап кҥргҽзмҽсе. 4. МК: 61-63 б. 5. ТТ: 106-108 б.
Темага кыскача кҥзҽтҥ ясау дҽресе.
Кҥчермҽ ысул: лекция, ҽңгҽмҽ, аңлатмалар бирҥ, сорау кую, нҽтиҗҽлҽр чыгару, китап кҥргҽзмҽсе алымы, конспект язу. XIX гасырдагы татар ҽдҽбиятына кыскача бҽялҽмҽ-кереш. Татар ҽдҽбияты һҽм миллҽт тарихы. Җҽмгыять тормышына, мҽгърифҽт ҥсешенҽ тҽэсир иткҽн факторлар (Казанда университет һҽм типографиялҽр ачылу һ. б.). Татарларның Россия һҽм Европа эшлҽренҽ кҥбрҽк катнашуы. 1812 елгы Ватан сугышын- да активлыклары. Декабристлар хҽрҽкҽтендҽ татарлар. Милли тормышка торган саен ныграк тҽэсир иткҽн европалашуның сҥз сҽнгатендҽ чагылуы. Бу чор ҽдҽбиятында ике баскыч. Конспектны тҿгҽллҽргҽ. 34
Ҽбелмҽних Каргалый иҗаты.
1 15.01
1. МК: 63-65 б. Темага кыскача кҥзҽтҥ ясау дҽресе.
Иҗади уку ысулы: укытучы сҥзе, аңлатмалар белҽн уку, проблемалы сорауларга җавап бирҥ, ҽңгҽмҽ. Иҗатына гомуми кҥзҽтҥ. Бу иҗатта чагылган суфичылык карашларының ҥзенчҽлеклҽре. Яхшылык кылу яки гҿнаһка бату фҽлсҽфҽлҽре, шҽхесне бҽялҽҥдҽ аларның ҽһҽмияте. Җҽмгыятьне тигез кешелҽр оешмасы итеп кҥрҥ фикеренең сҽнгатьле гҽҥдҽлҽнешендҽ яңалыклар. Аерым алымнарны (антитеза һ. б.) куллануда һҽм кайбер ҽдҽби образларның (мҽхҽббҽт, ҥлем, елан һ. б.) гҽҥдҽлҽнешендҽ ҥзгҽрешлҽр. Татар поэзиясенҽ һҽм сҽнгатьле фикерлҽҥ рҽвешенҽ бу шагыйрь керткҽн яңалыклар.
КТ: ҽдҽби викторина сорауларына җавап бирҥ (Исламов Ф.Ф. Ҽдҽби викториналар - ҽдҽбиятка, сҽнгатькҽ мҽхҽббҽт тҽрбиялҽҥдҽ кыйммҽтле чара. – Казан: Татарстан Фҽннҽр Академиясе Ш.Мҽрҗани исемендҽге Тарих институты, 2005, 28 б.) Ҥзеңҽ ошаган шигырен ятларга. 35
Һ.Салихов, Ш.Зҽки- Суфи иҗатларына кҥзҽтҥ. 1 21.01
1. МК: 65-67 б. 2. Заһидуллина Д.Ф. Мҽктҽптҽ татар ҽдҽбиятын укыту методикасы. – Казан: Темага кыскача кҥзҽтҥ ясау дҽресе. Иҗади уку ысулы: укытучы сҥзе, Иҗатларына гомуми кҥзҽтҥ. Бу иҗатларда чагылган суфичылык карашларының ҥзенчҽлеклҽре. Яхшылык кылу яки гҿнаһка бату фҽлсҽфҽлҽре, шҽхесне бҽялҽҥдҽ аларның Дҽреслек: 252-261 б. (укырга).
―Мҽгариф‖, 2004. – 273 б. аңлатмалы уку, проблемалы сорауларга җавап бирҥ, ҽңгҽмҽ. ҽһҽмияте. Җҽмгыятьне тигез кешелҽр оешмасы итеп кҥрҥ фикеренең сҽнгатьле гҽҥдҽлҽнешендҽ яңалыклар. Аерым алымнарны (антитеза һ. б.) куллануда һҽм кайбер ҽдҽби образларның (мҽхҽббҽт, ҥлем, елан һ. б.) гҽҥдҽлҽнешендҽ ҥзгҽрешлҽр. Татар поэзиясенҽ һҽм сҽнгатьле фикерлҽҥ рҽвешенҽ бу шагыйрьлҽр керткҽн яңалыклар.
КТ: ҽдҽби викторина сорауларына җавап бирҥ (Исламов Ф.Ф. Ҽдҽби викториналар - ҽдҽбиятка, сҽнгатькҽ мҽхҽббҽт тҽрбиялҽҥдҽ кыйммҽтле чара. – Казан: Татарстан Фҽннҽр Академиясе Ш.Мҽрҗани исемендҽге Тарих институты, 2005, 28 б.) 36
Г.Кандалый – татар ҽдҽбиятында дҿньяви поэзияне башлап җибҽрҥче. ―Мулла белҽн абыстай‖ шигырен уку һҽм анализлау. 1 22.01
1. Г.Кандалый ―Шигырьлҽр һҽм поэмалар‖. К., 1988. 2. Госманов М. Габделҗҽббар Кандалый: яңага таба борылыш. // ―Мирас‖ ж., 1997 (―Сҽхибҗҽмал‖ поэмасына иллюстрация белҽн). 3. Портреты. ―Мирас‖ ж., 1997, №7.
4. МК: 67-68 б. 5.ТТ: 109-111 б. Ҽдҽби ҽсҽргҽ анализ дҽресе.
Кҥчермҽ ысул: тасвири лекция, ҽңгҽмҽ, сорау кую, нҽтиҗҽлҽр чыгару. Язучының тормыш юлы. Кандалыйның шҽхес буларак ҥзенчҽлеклҽре, сыйфатлары. Беренче ҽдҽби ҽсҽрлҽреннҽн «Рисалэи-л- иршад» («Тугры юлга күндерүче китап») һҽм «Кыйссаи Ибраһим Әдһәм» поэмалары. Боларда ҥгет-нҽсыйхҽтчелек, дини дидактиканың дҿньяви рух белҽн ҿртелеп бирелҥе. Шагыйрь иҗатында эпиклыкның башлангычлары. Суфичылык рухы. Кандалыйның беренче шигырьлҽрендҽ уздырылган фикерлҽрдҽ хҿрлекне яклау авазлары. Искелеккҽ, фанатизмга каршы булу. ―Мулла белҽн абыстай‖ шигырен ятларга. 37
Г.Кандалый иҗатында дҿньяви мҽхҽббҽт. Кандалый реализмы. Хатын- кызларга багышланган поэмалары, шигъри хатлары. 1 28.01
1. ―Сҽхибҗҽмал‖, ―Фҽрхи‖, ―Шҽфгый‖ поэмалары. 2. МК: 68-69 б. 3. ТТ: 111-112 б. Ҽдҽби ҽсҽргҽ анализ дҽресе.
Тикшеренҥ ысулы: мҿстҽкыйль эшлҽр. Эзлҽнҥ ысулы: эзлҽнҥчҽн ҽңгҽмҽ, шигырьлҽрне автор артыннан бару юлы белҽн анализлау, сҽнгатьле уку, эчтҽлеген сҿйлҽҥ, нҽтиҗҽлҽр чыгару, сорау-биремнҽргҽ җавап эзлҽҥ. Г. Кандалыйның алга таба иҗатында дҿньяви мҽхҽббҽтнең тҿп темага ҽверелҥе. Бу теманы эшкҽртҥдҽ шагыйрьнең ҽдҽби традициялҽргҽ тугрылыгы һҽм новаторлыгы. Хатын-кызларга багышланган поэмалары һҽм шигъри хатлары: «Шәфгый», «Сахибҗәмал», «Фәрхи» һ. б. Хатын-кыз гҥзҽллеген тасвирлауда, гашыйк булган кешенең хислҽрен сҿйлҽҥдҽ, саф сҿюне зур бҽхет дип раслауда шагыйрьнең сҽнгатьле табышлары. Бу идея-эстетик табышларның иҗтимагый аң ҥсеше белҽн бҽйлҽнеше. Гашыйкны гҽҥдҽлҽндергҽн лирик герой образы ярдҽмендҽ һҽркемнең шҽхси бҽхеткҽ, мҽхҽббҽткҽ һҽм интим тормышка хакы барлыгын раслау. Җҽмгыятьнең тҿзелешен, бу тҿзелештҽ ярлы катламның авыр хезмҽт белҽн тулы тормышын сурҽтлҽҥдҽ Кандалый Хрест. - 217-225 б. (сҽнгатьле укырга ҿйрҽнергҽ).
реализмының уңышлары. Ҽлегҽ бу реализмның башлангыч адымнар гына булуы. Кандалыйда крестьян («мужик») образы. Кандалый мҽгърифҽтчелегенең ҥзенчҽлеклҽре, анда демократик омтылышларның чагылышы. 38
Г.Кандалыйның татар шигъриятенҽ, шигырь техникасын баетуга керткҽн зур ҿлеше. 1 29.01
Татар мҽгърифҽтчелек ҽдҽбияты. - К., 1979. Язучы иҗатының ҽһҽмиятен билгелҽҥ дҽресе.
Тикшеренҥ ысулы: мҿстҽкыйль эшлҽр (тестлар, карточкалар белҽн эш), укучылар чыгышы. Г. Кандалыйның татар шигъриятенҽ, шигырь техникасын баетуга керткҽн зур ҿлеше. Иҗатына К. Насыйри, Г. Тукай кебек язучылар биргҽн бҽялҽр. Кандалый иҗатының туплану һҽм ҿйрҽнелҥ дҽрҽҗҽсе.
ҼД: Шигырь ҥлчҽмнҽре. КТ: ҽдҽби викторина сорауларына җавап бирҥ (Исламов Ф.Ф. Ҽдҽби викториналар - ҽдҽбиятка, сҽнгатькҽ мҽхҽббҽт тҽрбиялҽҥдҽ кыйммҽтле чара. – Казан: Татарстан Фҽннҽр Академиясе Ш.Мҽрҗани исемендҽге Тарих институты, 2005, 27 б.) Дҽреслек: 280 281 б. (конспектларга), индивидуаль биремнҽр буенча чыгышлар ҽзерлҽргҽ. XIX ЙҾЗНЕҢ ИКЕНЧЕ ЯРТЫСЫНДА ҼДҼБИЯТ (ЯҢА ҼДҼБИЯТКА КҤЧЕШ ЧОРЫ) 39 XIX йҿзнең икенче яртысындагы татар ҽдҽбиятына гомуми бҽялҽмҽ-кҥзҽтҥ. Ш.Мҽрҗани, Х.Фҽезхановларның эшчҽнлеге һҽм иҗаты турында кыскача мҽгълҥмат бирҥ. 1 4.02
1. Татар мҽгърифҽтчелек ҽдҽбияты. К., 1979. 2. Татар мҽгърифҽтчелҽренең портретлары. 3. Атлас. 4. МК: 70-76 б. 5. ТТ: 112 б. Темага кыскача кҥзҽтҥ ясау дҽресе.
Кҥчермҽ ысул: проблемалы лекция, ҽңгҽмҽ, план тҿзҥ, конспект язу. XIX гасырның икенче яртысында, бигрҽк тҽ соңгы чирегендҽ татарлар арасында иҗтимагый хҽрҽкҽтнең җанлануы, моңар аерым гыйльми җҽмгыятьлҽрнең, башка халыкларның алдынгы карашлы галимнҽренең йогынтысы. И. Гаспралы турында мҽгълҥмат бирҥ. Кҿнчыгыштан килҽ торган алдынгы карашлар һҽм фҽлсҽфи тҽгълиматлар тҽэсире. Җҽмгыятьтҽге ҥзгҽрешлҽрнең ҽдҽбиятта чагылышы. Реализмның ныгый башлавы. Мҽгърифҽтчелек реализмы формалашу. Аның тҿп билгелҽре һҽм сыйфат ҥзенчҽлеклҽре. Ҽдҽбиятта чагылган гомумкешелек кыйммҽтлҽренең реаль эчтҽлек ала баруы. XIX йҿзнең икенче яртысындагы татар ҽдҽбиятына гомуми бҽялҽмҽ-кҥзҽтҥ. Идеаль башлангыч урынына реаль башлангыч килҥ.
КТ: ҽдҽби викторина сорауларына җавап бирҥ (Исламов Ф.Ф. Ҽдҽби викториналар - ҽдҽбиятка, сҽнгатькҽ мҽхҽббҽт тҽрбиялҽҥдҽ кыйммҽтле чара. – Казан: Татарстан Фҽннҽр Академиясе Ш.Мҽрҗани исемендҽге Тарих Дҽреслек: 292-294 б. (сҿйлҽргҽ). институты, 2005, 26-27 б.) 40
К.Насыйриның тормыш юлы. Гыйльми- мҽгърифҽтчелек эшчҽнлеге. 1 5.02
1. Язучының портреты. 2. Ибраһимова Ф. К.Насыйри турында истҽлеклҽр. / Китапта- Ҽдҽби мирас. - К., 1996, 57-58 б. 3. МК: 76-77 б. Биография ҿйрҽнҥ дҽресе.
Кҥчермҽ ысул: лекция, ҽңгҽмҽ, аңлатмалар бирҥ, сорау кую, нҽтиҗҽлҽр чыгару, китап кҥргҽзмҽсе алымы, конспект язу, К.Насыйриның Казандагы музеена виртуаль экскурсия: http://www.tatar.mus eum.ru/M2763
Аның ҽсҽрлҽре турында урта сыйныфларда белгҽннҽрне искҽ тҿшерҥ. Иҗат эшчҽнлегенең кҥптармаклы булуын мисаллар белҽн раслау. Ҽдҽби ҽсҽрлҽренҽ кҥзҽтҥ. Аларда Урта гасыр Кҿнчыгыш ҽдҽбиятларыннан һҽм татар ҽдҽбиятыннан килҽ торган мотивларның аралашып дҽвам иттерелҥе.
Дҽреслек: 295-301 б. (сҿйлҽргҽ) 41
К.Насыйриның матур ҽдҽбият ҿлкҽсендҽге хезмҽтлҽре.
1 11.02 1. Рҽсем-иллюстрациялҽр. 2. Карурманны чыккан чакта. К., 2001.
3. МК: 77 б. Ҽдҽби ҽсҽрлҽргҽ ҿлешчҽ анализ дҽресе.
Эзлҽнҥ ысулы: эзлҽнҥчҽн ҽңгҽмҽ, суйлҽҥ, проблемалы анализ, биремнҽр ҥтҽҥ.
«Әбугалисина кыйссасы»нда мҽгърифҽтне, яхшылыкны алга сҿрҥ, гади халыкны һҽм гаделлекне яклаучыны зурлау. Мҽгърифҽт һҽм гыйлемнең хаклык яклы да, явызлыкка илтҥче мин-минлек яклы да булырга мҿмкин икҽнен кҥрсҽтеп, беренчесен алга чыгару. «Кыйсса»дагы фантастик ҽкиятлҽр стиле. 252-259, 306-311 б. (сҿйлҽргҽ) 42
К.Насыйриның фольклор ҿлкҽсендҽге эшчҽнлеге. 1 12.02
Карурманны чыккан чакта. К., 2001. Темага кыскача кҥзҽтҥ ясау дҽресе.
Эзлҽнҥ ысулы: эзлҽнҥчҽн ҽңгҽмҽ, сҽнгатьле уку, сҿйлҽҥ, аңлатмалар бирҥ.
«Фәвакиһел-җӛләса фил-әдәбият» җыентыгы. Андагы гуманлы фикерлҽр. Урта гасырлар ҽдҽбияты традициялҽрен дҽвам итҥ. Иҗтимагый мҽсьҽлҽлҽрнең сҽнгатьле чишеле- шендҽ ҥзенчҽлеклҽр. К. Насыйри иҗатының халыкчанлыгы. Ҽдҽби ҽсҽрлҽрендҽ халык авыз иҗатына киң урын бирелҥ.
Дҽреслек: 301-306 б. (сҿйлҽргҽ). 43
―Кырык бакча‖ китабы, ―Кырык вҽзир‖ кыссасы. 1 18.02
1. Карурманны чыккан чакта. К., 2001. 2. МК: 77-79 б. Ҽдҽби ҽсҽргҽ анализ дҽресе.
Эзлҽнҥ ысулы: эзлҽнҥчҽн ҽңгҽмҽ, укучыларның чыгышлары, чагыштыру, тел- стиль ҥзенчҽлеклҽрен ҼД: Ҽдҽбиятның халыкчанлыгы тҿшенчҽсен киңҽйтеп кабатлау.
КТ: ҽдҽби викторина сорауларына җавап бирҥ (Исламов Ф.Ф. Ҽдҽби викториналар - ҽдҽбиятка, сҽнгатькҽ мҽхҽббҽт тҽрбиялҽҥдҽ кыйммҽтле чара. – Казан: Татарстан Фҽннҽр Академиясе Ш.Мҽрҗани исемендҽге Тарих институты, 2005, 31-35 б.) Сочинение ҿчен материал тупларга. Планын тҿзергҽ. кҥзҽтҥ. 44
Бәйләнешле сӛйләм үстерү. Сочинение язу. ―К.Насыйри ҥз халкының һҽм ҥз чорының улы булган‖ (К.Дмитриев). 1 19.02
Иҗат эше (сочинение). Бҽйлҽнешле сҿйлҽм ҥстерҥ дҽресе.
Язучы иҗатының ҽһҽмиятен билгелҽҥ дҽресе.
Тикшеренҥ ысулы: иҗади эш алымы, план тҿзҥ, аңлатмалар бирҥ. Бҽхҽслҽрдҽ катнашу, оппонентларның фикерен исҽпкҽ алып, ҥз карашларыңны раслау һҽм дҽлиллҽҥ кҥнекмҽлҽренҽ ия булу. Язып бетерергҽ. 45 Реалистик проза ҥсеше. 1 25.02
1. Мусин Ф. Татар прозасы. ―Мирас‖ ж. 2. Татар мҽгърифҽтчелек ҽдҽбияты. К., 1979. 3. МК: 79-80 б. 4.ТТ: 113-114 б. Темага кыскача кҥзҽтҥ ясау дҽресе.
Кҥчермҽ ысул: проблемалы лекция, ҽңгҽмҽ, нҽтиҗҽлҽр чыгару, дҽреслектҽге мҽкалҽнең планын тҿзҥ, конспект язу. Татар прозасының реализм нигезлҽрендҽ җитлегҥ чорына керҥе. Прозада жанрларның камиллҽшҽ баруы, яңа жанрлар һҽм жанр тҿрлҽре барлыкка килҥ (роман, повесть, сатирик хикҽя һ. б.). Тҿп темалар һҽм проблемалар, аларның мҽгърифҽтчелек рухында хҽл ителеше. Уңай һҽм тҽнкыйди юнҽлешлҽрнең ачык тҿс алуы. Татар ҽдҽбиятының «кҥп гасырлар Шҽрык тҽэсире белҽн килгҽннҽн соң, акрын гына Гареб тҽэси- ре астына» (Ф. Ҽмирхан) керҽ башлавы һҽм моның прозада чагылышы. Язучыларның миллҽт язмышы турында уйлануларында яңалыклар.
ҼД: Мҽгърифҽтчелек реализмы. Мҽгърифҽтчелек реализмы турында сҿйлҽргҽ ҿйрҽнергҽ. 46
М.Акъегетнең тормышы, иҗаты. ―Хисаметдин менла‖ романын уку һҽм анализлау. 1 26.02
1. Язучының портреты. 2. Карурманны чыккан чакта. К., 2001.
3. Татар мҽгърифҽтчелек ҽдҽбияты. К., 1979. 4. МК: 80-84 б. Ҽдҽби ҽсҽргҽ анализ дҽресе.
Иҗади уку ысулы һҽм кҥчермҽ ысул: ҽсҽрне автор артыннан бару юлы белҽн анализлау, укытучы сҥзе, сҥзлек эше, сюжетны кыскача сҿйлҽҥ, аерым ҿлешлҽргҽ анализ бирҥ, аңлатмалар белҽн уку, ҽңгҽмҽ. Язучының тормыш юлы, иҗатына кҥзҽтҥ ясау. «Хисаметдин менла» романы — мҽгъри- фҽтчелек реализмы ҽдҽбиятының беренче ҽсҽрлҽреннҽн.
Ҽсҽрне укып бетерергҽ. 47 М.Акъегетнең ―Хисаметдин менла‖ романын уку һҽм анализлауны дҽвам итҥ.
1 4.03
1. Язучының портреты. 2. Карурманны чыккан чакта. К., 2001.
3. Татар мҽгърифҽтчелек ҽдҽбияты. К., 1979. 4. МК: 80-84 б. 5.ТТ: 116-120 б.
Ҽдҽби ҽсҽргҽ анализ дҽресе.
Иҗади уку эзлҽнҥчҽн ҽңгҽмҽ, ҽсҽрне образлар бирелеше аша анализлау, анализ алымнарын кулланып, ҽсҽрнең эчтҽлеген сҿйлҽҥ, геройларга бҽя бирҥ, сорау- биремнҽргҽ җавап эзлҽҥ, тел-стиль ҥзенчҽлеклҽрен кҥзҽтҥ. Ҥзҽк геройлар — шҽхес иреге ҿчен кҿрҽшҥчелҽр, аларның асыл сыйфатлары. Романның стиль ҥзенчҽлеклҽре.
КТ: ҽдҽби викторина сорауларына җавап бирҥ (Исламов Ф.Ф. Ҽдҽби викториналар - ҽдҽбиятка, сҽнгатькҽ мҽхҽббҽт тҽрбиялҽҥдҽ кыйммҽтле чара. – Казан: Татарстан Фҽннҽр Академиясе Ш.Мҽрҗани исемендҽге Тарих институты, 2005, 35 б.)
Таратма материалдан Ризаэддин Фҽхреддиннең хикмҽтле сҥзлҽрен ятларга, ҽти-ҽнилҽр белҽн бергҽлҽп мҽгънҽсенҽ тҿшенергҽ. 48
Риза Фҽхретдиннең иҗади эшчҽнлеге. ―Ҽсма, яки Гамҽл вҽ җҽза‖ ҽсҽрен уку һҽм анализлау. 1 5.03
1. Ҽдипнең портреты. 2. Китап кҥргҽзмҽсе. 3. Карурманны чыккан чакта. К., 2001. 4. Сюжеты: Кҽримова Ф.С. Ризаэддин Фҽхреддин хакыйкате. – Яр Чаллы: ҾПББИ. – 14-15 б.
Ҽдҽби ҽсҽргҽ анализ дҽресе.
Иҗади уку һҽм эзлҽнҥ ысуллар: укытучы сҥзе, сҥзлек эше, зсзрне автор артыннан бару юлы белҽн анализлау, эзлҽнҥчҽн ҽңгҽмҽ, сҽнгатьле уку, сҿйлҽҥ, аерым ҿлешлҽргҽ анализ бирҥ.
һҽм явызлык, ҽдҽплелек һҽм ҽдҽпсезлек, галимлек һҽм наданлык бҽрелеше.
Ҽсҽрне укып бетерергҽ. 49
Риза Фҽхрединнең ―Ҽсма, яки Гамҽл вҽ җҽза‖ ҽсҽрен уку һҽм анализлауны дҽвам итҥ. 1 11.03 1.Ҽдипнең портреты. 2. Китап кҥргҽзмҽсе. 3. Карурманны чыккан чакта. К., 2001. 4. Анализ схемасы: Кҽримова Ф.С. Ризаэддин Фҽхреддин хакыйкате. – Яр Чаллы: ҾПББИ. – 24-18 б.
Ҽдҽби ҽсҽргҽ анализ дҽресе.
Иҗади уку һҽм эзлҽнҥ ысуллар: укытучы сҥзе, текст ҿстендҽ эшлҽҥ, ҽсҽргҽ проблемалы анализ, проблемалы сорауларга җаваплар табу, биремнҽр ҥтҽҥ. «Әсма, яки Гамәл вә җәза» романда гомумкешелек кыйммҽтлҽрен раслау. Ҽсҽрнең ҽдҽби-стиль ҥзенчҽлеклҽре. Бҽхҽслҽрдҽ катнашу, оппонентларның фикерен исҽпкҽ алып, ҥз карашларыңны раслау һҽм дҽлиллҽҥ кҥнекмҽлҽренҽ ия булу.
ҼД: Мҽгърифҽтчелек реализмы. КТ: ҽдҽби викторина сорауларына җавап бирҥ (Исламов Ф.Ф. Ҽдҽби викториналар - ҽдҽбиятка, сҽнгатькҽ мҽхҽббҽт тҽрбиялҽҥдҽ * Ҽдҽби викторина сорауларына җаваплар тупларга (Мҽгърифҽтче Ризаэддин Фҽхреддин тҽгълиматы: эзлҽнҥлҽр һҽм тҽҗрибҽ. – Яр Чаллы: ҾПББИ, 2006, 31-32 б.)ю
Ш.Мҿхҽммҽдевнең кыйммҽтле чара. – Казан: Татарстан Фҽннҽр Академиясе Ш.Мҽрҗани исемендҽге Тарих институты, 2005, 35-36 б.)
―Япон сугышы, яки Доброволец Батыргали агай‖ ҽсҽрен укырга. 50
Класстан тыш уку. Ш.Мҿхҽммҽдев ―Япон сугышы, яки Доброволец Батыргали агай‖. 1 12.03
Татар мҽгърифҽтчелек ҽдҽбияты. К., 1979.
Ҽдҽби ҽсҽргҽ анализ дҽресе.
Эзлҽнҥ ысулы: эзлҽнҥчҽн ҽңгҽмҽ, ҽсҽрне тикшерҥ, ҥз мҿнҽсҽбҽтеңне белдереп сҿйлҽҥ, фикерне исбатлау, нҽтиҗҽлҽр чыгару.
ИР: ―Кем ул Заһир Бигиев?‖ сайты белҽн танышырга http://zahirbigiyev.blog spot.com/
51
З.Бигиевнең тормышы, иҗаты. ―Мавҽрҽэннҽһердҽ сҽяхҽт‖ ҽсҽре.
1.Ҽдипнең портреты. 2. Китап кҥргҽзмҽсе. 3. Карурманны чыккан чакта. К., 2001. 4. З.Бигиев. Зур гҿнаһлар. К., 1991. 5. Мусин Ф. Татар романы. ―Мирас‖ ж., 1992, №2. 6. ―Мҽгариф‖ ж., 1995, №11 (15- 17 б.). 7. МК: 87 б.
Темага кыскача кҥзҽтҥ ясау дҽресе.
Кҥчермҽ ысул: лекция, укучыларның чыгышлары, сҽнгатьле уку, сҿйлҽҥ, ҽңгҽмҽ, нҽтиҗҽлҽр чыгару, китап кҥргҽзмҽсе алымы.
Ҽдипнең тормыш юлы. Киң белемле, алдынгы карашлы, дҿнья ҽдҽбиятын яхшы белгҽн, аерата тҿрек һҽм француз ҽдҽбиятлары белҽн кызыксынган зыялы рухани булып җитлегҥе. «Мавәраэннәһердә сәяхәт» ҽсҽре турында мҽгълҥмат бирҥ.
ҼД: Роман жанры турында ҿстҽмҽ мҽгълҥмат бирҥ. Хрестоматия: ―Ҿлҥф, яки Гҥзҽл кыз Хҽдичҽ‖ романын укырга. 52
З.Бигиевнең ―Ҿлҥф, яки Гҥзҽл кыз Хҽдичҽ‖ романын уку һҽм анализлау. 1 19.03
1. Татар мҽгърифҽтчелек ҽдҽбияты. К., 1979. 2. ―Мҽгариф‖ ж., 1999, №6 (16- 18 б.); 1999, №1 (24-25 б.) 3. МК: 88-89 б.
Ҽдҽби ҽсҽргҽ анализ дҽресе.
Кҥчермҽ һҽм иҗади уку ысуллары: сҽнгатьле уку, автор артыннан бару юлы белҽн анализлау (аңлатмалар белҽн уку, кыскача сюжетны сҿйлҽҥ, ҽңгҽмҽ, план тҿзҥ). «Ӛлүф, яки Гүзәл кыз Хәдичә» романында саф мҽхҽббҽт белҽн байлык арасындагы каршылык тудырган хҽллҽрнең тормышчан итеп тасвирлануы. Татар прозасында детективның реаль нигезлҽргҽ утыртылуы.
Хрестоматия: ―Ҿлҥф, яки Гҥзҽл кыз Хҽдичҽ‖ романын укып бетерергҽ. 4 нче чирек 53
З.Бигиевнең ―Ҿлҥф, яки Гҥзҽл кыз Хҽдичҽ‖ романын уку һҽм анализлауны дҽвам итҥ. 1 1.04
1. Татар мҽгърифҽтчелек ҽдҽбияты. К., 1979. 2. ―Мҽгариф‖ ж., 1999, ―6 (16-18 б.); 1999, №1 (24-25 б.) 3. МК: 88-89 б. Ҽдҽби ҽсҽргҽ анализ дҽресе.
Эзлҽнҥ ысулы: эзлҽнҥчҽн ҽңгҽмҽ, Кеше менҽзен (характерын) тормышчан җирлектҽ ачуда уңышлы алымнар. Зҿлҽйханы фаҗигагҽ алып килгҽн сҽбҽплҽрнең берсен кҥрсҽтеп, «бала ата-ана сҥзеннҽн чыкмаса яхшы» дигҽн фикер уздырылу. Байлыкка Бигиев ―Гҿнаһе кҽбаир‖ романын укырга, сораулар язарга.
ҽсҽрне образлар бирелеше аша анализлау (график алым – таблица тҿзҥ), аерым ҿзеклҽрне уку, эзлҽнҥ тҿсендҽге сорауларга җаваплар бирҥ, геройларга мҿстҽкыйль бҽя бирҥ, нҽтиҗҽлҽр чыгару.
омтылышның кеше холкын бозуын, һҽлакҽткҽ китерҥен сурҽтлҽҥ. Хикҽялҽҥнең объективлаша тҿшҥе.
Бҽхҽслҽрдҽ катнашу, оппонентларның фикерен исҽпкҽ алып, ҥз карашларыңны раслау һҽм дҽлиллҽҥ кҥнекмҽлҽренҽ ия булу.
54
З.Бигиев ―Гҿнаһе кҽбаир‖ романы. 1 2.04
1.Ҽдипнең портреты. 2. Китап кҥргҽзмҽсе. 3. Карурманны чыккан чакта. К., 2001. 4. З.Бигиев. Зур гҿнаһлар. - К., 1991. 5. Мусин Ф. Татар романы.//―Мирас‖ ж., 1992, №2. 6. ―Мҽгариф‖ ж., 1995, №11, 15- 17 б. 7. МК: 89-94 б. 8. Трофимова С.М., Хҽйруллин И.Г. Килҽчҽк бҥгенгедҽн башлана. – Казан: РИЦ ―Школа‖, 2008, 78-80 б. Ҽдҽби ҽсҽргҽ анализ дҽресе.
Эзлҽнҥ ысулы: эзлҽнҥчҽн ҽңгҽмҽ, ҽсҽрне тикшерҥ, ҥз мҿнҽсҽбҽтеңне белдереп сҿйлҽҥ, фикерне исбатлау, нҽтиҗҽлҽр чыгару. «Гӛнаһе кэбаир» романы турында кыскача мҽгълҥмат. Заһир Бигиен романнарының поэтик эшлҽнешендҽ алга китеш буларак сюжет һҽм композиция тҿзеклегенҽ омтылу. Бҽхҽслҽрдҽ катнашу, оппонентларның фикерен исҽпкҽ алып, ҥз карашларыңны раслау һҽм дҽлиллҽҥ кҥнекмҽлҽренҽ ия булу.
КТ: ҽдҽби викторина сорауларына җавап бирҥ (Исламов Ф.Ф. Ҽдҽби викториналар - ҽдҽбиятка, сҽнгатькҽ мҽхҽббҽт тҽрбиялҽҥдҽ кыйммҽтле чара. – Казан: Татарстан Фҽннҽр Академиясе Ш.Мҽрҗани исемендҽге Тарих институты, 2005, 38-39 б.) Дҽреслек: 361-362 б (Сюжет, композиция – конспектларга). 55 XIX йҿзнең икенче яртысында татар поэзиясе. Гомуми кҥзҽтҥ. 1 8.04
1. Татар мҽгърифҽтчелек ҽдҽбияты. К., 1979. 2. МК: 94-96 б.
Темага кыскача кҥзҽтҥ ясау дҽресе.
Кҥчермҽ ысул: лекция, лекцияне язып бару, план- конспект эшлҽҥ, нҽтиҗҽлҽр чыгару. Татар поэзиясенең бу чоры -- яңа сыйфат ҥзгҽрешлҽренҽ ҽзерлек дҽвере. Яңаруның татар халкы миллҽт буларак формалашу, милли ҥзаңы кҿчҽю белҽн бҽйлҽнештҽ баруы. Иске формаларда яңа эчтҽлек уздырылу. Лирикада кеше хислҽрен чагылдыруның ачыклана тҿшҥе. Шигъри хикмҽтлҽрдҽ акыл ҥткенлегенең, сҽнгатьлелекнең артуы. Дҽреслек: 364-368 б. (укырга, сҿйлҽргҽ). 56 М.Акмулланың тормыш юлы, иҗатына кҥзҽтҥ. ―Дамелла Шиһабетдин хҽзрҽтнең мҽрсиясе‖ һ.б. ҽсҽрлҽрен уку һҽм фикер алышу. 1 9.04
1.Ҽдипнең портреты. 2. Карурманны чыккан чакта. К., 2001.
3. Атлас. 4. Акмулла ―Шигырьлҽр‖. К., 1981 5.Синыгул Ҽ. Бер мираска ике караш. ―Мҽгариф‖ ж., 1998, Темага кыскача кҥзҽтҥ ясау дҽресе.
Кҥчермҽ ысул: укытучы сҥзе, ҽңгҽмҽ, сҽнгатьле уку, материалларны тҿп фикерлҽҥ Мифтахетдин Акмулла жүктеу/скачать 0,68 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|