Программа түбәндәге дәүләт документларына нигезләнеп язылды: 1

 — татар, казакъ, 

башкорт ҽдҽбиятларының уртак вҽкиле. 

Акмулланың хат алымы белҽн язылган 

шигырьлҽре («Замана галимнәренә», «Нургали 

хәзрәт» һ. б.), алардагы тҿп фикерлҽр, поэтик 

ҥзенчҽлеклҽр. «Дамелла Шиһабетдин 

хәзрәтнең мәрсиясе». Аның романтик рухы, 

җанлы сҿйлҽмгҽ якын булуы, халык иҗаты 

Дҽреслек: 375-385 б 

(сҿйлҽргҽ). 

ИР: ―Мифтахетдин 

Акмулла‖ сайты белҽн 

танышырга: 

http://www.akmulla.ru/

     

 

№10, 28-30 б. 

6. МК: 97 б. 

7. Трофимова С.М., Хҽйруллин 

И.Г. Килҽчҽк бҥгенгедҽн 

башлана. – Казан: РИЦ 

―Школа‖, 2008, 80-83 б. 

рҽвешендҽ язу, 

аңлатмалар белҽн 

уку, нҽтиҗҽлҽр 

чыгару. 

алым-детальлҽ-реннҽн мул файдаланып 

язылуы.  

57 

Акмулла – чичҽн 

шагыйрь. Татар 

шигъриятенҽ керткҽн 

зур ҿлеше. 

Иҗатының ҽһҽмияте. 

1  15.04 

 

1. Карурманны чыккан чакта. К., 

2001. 

2. МК: 98 б. 

 

Язучы иҗатының 

ҽһҽмиятен билгелҽҥ 

дҽресе. 

 

Эзлҽнҥ ысулы: 

эзлҽнҥчҽн ҽңгҽмҽ, 

укучыларның 

чыгышларын 

тыңлау, шагыйрь 

хикмҽтлҽренең тҿп 

сыйфатларын 

билгелҽҥ, фҽнни 

чыганаклардан 

ҿзеклҽр уку, 

Акмулла 

ҽсҽрлҽреннҽн 

мҽкаль-ҽйтемнҽрне, 

канатлаы сҥзлҽрне 

билгелҽҥ, 

мҽгънҽлҽрен аңлату, 

нҽтиҗҽлҽр чыгару. 

Кҥчермҽ ысул: 

аңлатмалар бирҥ. 

Акмулла — чичҽн шагыйрь. Аның 

хикмҽтлҽренең тҿп сыйфатлары: кыскалык, 

тапкырлык, образлылык. Акмулла турында Г. 

Тукай, Ф. Ҽмирхан, Җ. Вҽлиди, Г. Ибраһимов. 

 

ҼД: Шигырьдҽ ритм һҽм рифма турындагы 

тҿшенчҽлҽрне укучылар хҽтерендҽ яңарту һҽм 

кҿчҽйтҥ. 

 

КТ: ҽдҽби викторина сорауларына җавап бирҥ 

(Исламов Ф.Ф. Ҽдҽби викториналар - 

ҽдҽбиятка, сҽнгатькҽ мҽхҽббҽт тҽрбиялҽҥдҽ 

кыйммҽтле чара. – Казан: Татарстан Фҽннҽр 

Академиясе Ш.Мҽрҗани исемендҽге Тарих 

институты, 2005, 40-41 б.) 

Кандалый иҗатыннан 

омонимик рифмаларга 

мисаллар эзлҽргҽ. 

Акмулла 

шигырьлҽрендҽ нинди 

рифма тҿрлҽре бар? 

Мисаллар китерергҽ. 

58 

Я.Емельянов иҗаты 

турында белешмҽ 

бирҥ. ―Кайгы‖, 

―Саран бай‖, 

―Олысыманлык‖ 

шигырьлҽрен уку һҽм 

анализлау. 

1  16.04 

 

1.

 

МК: 96-97 б. 

2.

 

ТТ: 115 б. 

Темага кыскача 

кҥзҽтҥ ясау дҽресе. 

 

Иҗади уку һҽм 

эзлҽнҥ ысуллары: 

укытучы сҥзе, 

сҽнгатьле уку, 

аңлатмалар бирҥ, 

нҽтиҗҽлҽр чыгару, 

тел-стиль 

ҥзенчҽлеклҽрен 

кҥзҽтҥ. 

Иҗаты турында белешмҽ бирҥ. Бу иҗатта 

дини мотивлар. Шигырьлҽрендҽ гражданлык 

рухының кҿчҽя баруы. Җҽмгыятьнең байлар 

һҽм ярлыларга бҥленҥеннҽн ризасызлык, гади 

кеше хҽлен реалистик буяулар белҽн 

тасвирлау. Гадел, юмарт, юаш, яхшы 

кешелҽрне мактап («Балам»), шагыйрьнең 

саран, яман, усал, тҽкҽббер адҽмнҽрне 

тҽнкыйть итҥе («Саран бай»). Лирик 

геройның рухи халҽтен тасвирлауда 

яңалыклар («Кайгы»). Шигырьлҽренең 

халыкчанлыгы, тел-сурҽтлҽҥ чараларының 

гади образлылыгы, ритмика ягыннан байый 

һҽм тҿрлҽнҽ баруы. 

 

Ҽхмҽт Уразаев-

Кормашиның 

―Кыйссаи Таһир илҽ 

Зҿһрҽ‖ ҽсҽрен укырга. 

КТ: ҽдҽби викторина сорауларына җавап бирҥ 

(Исламов Ф.Ф. Ҽдҽби викториналар - 

ҽдҽбиятка, сҽнгатькҽ мҽхҽббҽт тҽрбиялҽҥдҽ 

кыйммҽтле чара. – Казан: Татарстан Фҽннҽр 

Академиясе Ш.Мҽрҗани исемендҽге Тарих 

институты, 2005, 39-40 б.) 

59 

Класстан тыш уку. 

Ҽхмҽт Уразаев-

Кормашиның 

―Кыйссаи Таһир илҽ 

Зҿһрҽ‖ ҽсҽре. 

1  22.04 

 

 

Анализ дҽресе. 

Ҽхмҽт Уразаев-Кормашиның ―Кыйссаи Таһир 

илҽ Зҿһрҽ‖ ҽсҽре белҽн таныш булу.  

Бҽхҽслҽрдҽ катнашу, оппонентларның 

фикерен исҽпкҽ алып, ҥз карашларыңны 

раслау һҽм дҽлиллҽҥ кҥнекмҽлҽренҽ ия булу. 

Г.Исхакый. ―Ҿч хатын 

белҽн тормыш‖ ҽсҽрен 

укырга. 

60 

Татар 

драматургиясенең 

беренче адымнары. 

Жанр формалашу. 

Беренче сҽхнҽ 

ҽсҽрлҽрендҽ 

кҥтҽрелгҽн 

мҽсьҽлҽлҽр. 

1  23.04 

 

1. Карурманны чыккан чакта. К., 

2001. 

2. МК: 99 б. 

 

Темага кыскача 

кҥзҽтҥ ясау дҽресе.  

 

Кҥчермҽ ысул: 

лекция, 

укучыларның драма 

ҽсҽрлҽрен бҽя-

анализлау 

турындагы 

чыгышлары, фикер 

алышу, аңлатмалар 

бирҥ. 

Жанр формалашу. Драматургиядҽ Кҿнчыгыш 

ҽдҽбиятлары һҽм Урта гасыр татар 

ҽдҽбиятыннан килҽ торган хыялый-романтик 

рухны дҽвам иттерҥ (Минһаҗетдин 

Ҽлказаный. «Ихтыярлы кыз ихтыярсыз 

улмыш». Ф. Халиди. «Залим ачлык, испанияле 

Сәет Яхъя» ). 

Беренче сҽхнҽ ҽсҽрлҽрендҽ мҽхҽббҽт һҽм гаилҽ 

мҽсьҽлҽлҽре, саф ҽдҽп-ҽхлак кагыйдҽлҽрен 

яклау, иске тормыш һҽм гореф-гадҽтлҽрне 

тҽнкыйтьлҽҥ. 

Тҿрекчҽ һҽм русчадан тҽрҗемҽлҽр: «Комедия 

Чистайда», «Зәваллы чужык», «Ревизор» һ. б. 

 

ҼД: Драма һҽм комедия жанрлары турында 

белемнҽрне тулыландыру. 

Г.Ильяси ―Бичара 

кыз‖, Ф.Халиди 

―Рҽдде бичара кыз‖ – 

укырга.  

61 

Г.Ильяси ―Бичара 

кыз‖, Ф.Халиди 

―Рҽдде бичара кыз‖. 

Пьесаларны уку, 

анализлау. 

1  29.04 

 

1. Мҿхҽммҽтшин З. 

Мҽгърифҽтче ҽдиплҽребездҽн 

берсе.‖Мирас‖ ж., 1993, №4. 

2. Ф.Халиди ―Ел фасыллары‖. 

―Мирас‖ ж., 1993, №4; 1996, 

№5-6. 

3. МК: 100 б. 

4.ТТ: 120-123 б. 

Ҽдҽби ҽсҽргҽ анализ 

дҽресе. 

 

Кҥчермҽ һҽм эзлҽнҥ 

ысуллары: 

сҽнгатьле уку, автор 

артыннан бару юлы 

белҽн анализлау 

(кыскача сюжетны 

сҿйлҽҥ, аерым 

ҿлешлҽргҽ анализ 

бирҥ), ҽңгҽмҽ. 

Ҽсҽрлҽрдҽ мҽхҽббҽт һҽм гаилҽ мҽсьҽлҽлҽре, 

саф ҽдҽп-ҽхлак кагыйдҽлҽрен яклау, иске 

тормыш һҽм гореф-гадҽтлҽрне тҽнкыйтьлҽҥ. 

 

КТ: ҽдҽби викторина сорауларына җавап бирҥ 

(Исламов Ф.Ф. Ҽдҽби викториналар - 

ҽдҽбиятка, сҽнгатькҽ мҽхҽббҽт тҽрбиялҽҥдҽ 

кыйммҽтле чара. – Казан: Татарстан Фҽннҽр 

Академиясе Ш.Мҽрҗани исемендҽге Тарих 

институты, 2005, 41-42 б.) 

 

Ел буена ҥткҽннҽрне 

кабатларга, тестка 

ҽзерлҽнергҽ 

62 

Класстан тыш уку. 

Г.Исхакый. ―Ҿч 

хатын белҽн 

тормыш‖. 

1  30.04 

 

 

Ҽдҽби ҽсҽргҽ анализ 

дҽресе. 

 

Бҽхҽслҽрдҽ катнашу, оппонентларның 

фикерен исҽпкҽ алып, ҥз карашларыңны 

раслау һҽм дҽлиллҽҥ кҥнекмҽлҽренҽ ия булу. 

Контроль сорауларга 

җаваплар ҽзерлҽргҽ. 

63 

IX сыйныфта 

1  6.05 

 

1. Карточкалар, тест сораулары, 

Йомгак-дҽрес. 

Матур ҽдҽбият һҽм иҗтимагый-тарихи ҥсеш 

Контроль сочинениегҽ 

ҿйрҽнгҽннҽргҽ 

гомуми йомгак.  

 

 

таблица-схема. 

2. МК: 100-105 б. 

 

Тикшерҥ ысулы: 

укытучы сҥзе, 

укучыларның 

чыгышлары, 

контроль соруларга 

җавап бирҥ, 

нҽтиҗҽлҽр чыгару. 

 

 

процессы. Урта гасырлар, ХУШ һҽм XIX 

йҿзлҽрдҽге ҽдҽбиятларда тҿп баганалар булган 

иҗатчылар, кҥренекле ҽдҽби ҽсҽрлҽр. Аларда 

кеше шҽхесенҽ карашның ҥсҽ, тирҽнҽя баруы. 

Ҽдҽбиятта иҗтимагый мотивларның чагылыш 

дҽрҽҗҽлҽре. Сҽнгатьлелекнең ҥсеш баскыч-

лары. Ҽдҽбиятның гади халык тормышына 

якыная баруы. 

 

КТ – тест (Гайфуллина Ф.Ҽ. Ҽдҽбият 

дҽреслҽрендҽ: укытучылар ҿчен методик 

кулланма. – Казан, ―Яңалиф‖ нҽшрияты, 2006, 

35-43 б.) 

ҽзерлҽнергҽ. 

64-

65 

Бәйләнешле сӛйләм 

үстерү. Контроль 

сочинение 

―Мҽгърифҽтчелек 

ҽдҽбиятында тормыш 

һҽм аны ҥзгҽртҥ 

юллары‖. 

2  7.05 

13.05 

 

Ҽдҽби материал. 

Иҗат эше 

(сочинение). 

Бҽйлҽнешле сҿйлҽм 

ҥстерҥ дҽресе.  

 

Тикшеренҥ ысулы: 

иҗади эш алымы, 

план тҿзҥ, 

аңлатмалар бирҥ. 

Сочинение язу кҥнекмҽсе булу. 

Имтиханга ҽзерлек. 

66-

68 

Кабатлау һҽм 

имтиханга ҽзерлҽнҥ. 

3  14.05 

20.05 

21.05 

 

Тестлар. 

 

 

10 нчы сыйныфта 

ҥтелҽчҽк ҽсҽрлҽрне 

укырга.