Тармақталған алгоритмдерді программалау. Шартты оператор. Тармақтарды жазудың әртүрлі тәсілдері

Тармақталуы бар процестерді ұйымдастыру үшін шартты оператор пайдаланылады. Тармақталу процесі белгілі бір шарттың орындалуы немесе орындалмауына тәуелді басқарылады. Егер логикалық өрнектің мәні ақиқат болса, онда фигуралық жақшаның ішідегі өрнек орындалады, егер логикалық өрнектің мәні жалған болса, онда фигуралық жақша ішіндегі өрнек орындалмайды. Программалау тілдерінде пайдаланылатын шартты оператордың құрылымы төмендегідей: If логикалық өрнек { 1-өрнек; 2-өрнек; ... } If логикалық өрнек құрылымы шартты оператордың тақырыбы деп аталады. Фигуралық жақшаның ішідегі өрнек шартты оператордың денесі деп аталады. Шартты оператордың денесі бірнеше өрнекті қамтуы мүмкін немесе бір оператор немесе бос болуы мүмкін.

Python тілінде фигуралық жақшаның орнына қос нүкте пайдаланылады. Ал оператор денесі бос орындармен оңға қарай жылжу арқылы орналасады, ол төрт бос орынға тең. Сондай-ақ, оңға қарай жылжуды клавиатурадағы Tab клавишасы арқылы да орындауға болады. Қос нүкте қойып, жаңа жолға көшкеннен кейін программалау ортасы автоматты түрде жаңа жолға көшуді орындайды. Интерактивті режимде жұмыс істеген жағдайда, жылжыту қолмен орындалады. Python тілі синтаксисі айқын, программа коды оқуға жеңіл тілдер қатарына жатады. Тілдің синтаксисінен жақша тәрізді қосымша элементтер алынып тасталған. Өрнектерді бөлу жаңа жолға көшіру арқылы, ал қабаттасқан өрнектер бос орындармен оңға қарай жылжу арқылы сипатталады. Басқа программалау тілдерінде бұл программа кодының оқылуын оңайлату үшін орындалса, бұл Python тілінде синтаксистік ережелерге енгізілген.

if сөзінен кейін жазылатын шартты жазу үшін Python тілінде өрнектерді салыстыру =, >, >=, <=, <> белгілері пайдаланылады. Шартты оператордың блок-схемасы 4.1–суретте келтірілген. Бір мезгілде бір емес, бірнеше шартты, яғни құрама шартты жазу үшін логикалық амалдарды пайдалануға болады.

Шартты оператордың тармағы біреу ғана емес, бірнешеу болуы мүмкін. Логикалық өрнектің орындалу нәтижесі жалған болған жағдайда (False), дәлірек айтқанда, қойылған шарт сақталмаған жағдайда, программадағы басқару бірден оператордың негізгі тармағына бармайды. Шарттың орындалу нәтижесі жалған болған жағдайда, ішкі қабаттасқан операторлар бөлігі орындалуы мүмкін. Шартты оператордың кеңейтілген нұсқасында кездескен ішкі операторлар бөлігін орындамай, шартты оператордың негізгі тармағына бармайды. Программалау тілдерінде орындалатын операторларды шарттың сақталуына байланысты екі тармаққа бөлу шартты операторға else бөлігін қосу арқылы жүзеге асырылады. Сондықтан бұл операторды кейде if-else операторы деп те атайды.