Қоғамның саяси жүйесі- мемлекетік және қоғамдық ұйымдардың,
еңбек ұжымдарының бірігіп, елдің саяси өміріне кірісіп, қоғамды дамытуға,
нығайтуға үлес қосуы.
Саяси жүйенің қоғамды басқарудағы ең орталық буыны- мемлекет.
Біріншіден, ол саяси жүйенің билігін, мүдде- мақсатын іске асыратын ең негізгі аппараты.
Екіншіден, мемлекет саяси жүйенің барлық элементтерін біріктіріп, саяси функция арқылы қоғамның игілікті құндылықтарын әділетті болу процесін басқарып отырады.
Саяси жүйенің төрт бағыты болады:
1) институционалдық- мемлекет, саяси партиялар, қоғамдық ұйымдар бірігіп қоғамның саяси жүйесін құрайды;
2) реттеуші- құқық, саяси нормалар, әдет- ғұрып, мораль т.б.;
3)функционалдық – саяси әрекеттің тәсілдері, саяси жүйе;
4)идеологиялық- саяси сана, қоғамдағы үстемдік идеология.
Саяси жүйенің негізгі элементтері: саяси және құқықтық нормалар, саяси құрылыс, саяси іс- әрекет, саяси сана және саяси мәдениет.
Азаматтық қоғам – үкіметтік емес ұйымдардың, бірлестіктердің, институттардың, мекемелердің, саяси партиялардың, кәсіби және басқа одақтардың, басқа да үкіметтік емес құрылымдардың ресми билік органдарымен тең дәрежеде өзара әрекеттесетін жүйесі. Азаматтық қоғам қазіргі түсіндірмедегі табиғи жағдайда қалыптасқан және жеке адамның қоғам мен мемлекетте өзін-өзі еркін жүзеге асыру талаптары негізінде дамитын белгілі бір мемлекеттегі адамдар қауымдастығының жағдайы, мемлекеттің араласуынсыз немесе оның ең аз қатысуымен өзін-өзі реттеу. Азаматтық қоғамның дамуының шарттары оның негізгі құрамдас бөліктерінің – бір жағынан адам мен қоғамның, екінші жағынан мемлекеттің тұрақты бірлігі мен өзара әрекеттесуінде қалыптасады. Осы элементтердің өзара әрекетінің өзі азаматтық қоғамдағы ішкі және сыртқы қайшылықтарды жеңудің тетіктері мен жолдарын тудырады.
Қазіргі азаматтық қоғамның басты кейіпкері тұлға ретінде тұлға, сондай-ақ өзінің табиғи, ажырамас құқықтарын қорғаған адамдар одағы болып қала береді. Демек, азаматтық қоғам ең жалпы түрде жеке адамның, ұжымның және басқа да адамдар қауымының еркін шығармашылық қызметінің саласы болып табылады. Азаматтық қоғам құрылымында адам, отбасы, мектеп, шіркеу, әлеуметтік топтар, қабаттар, таптар, қоғамдық қозғалыстар, бірлестіктер мен саяси партиялар, бұқаралық ақпарат құралдары, тәуелсіз сот, т.б.
Ең дұрысы, мемлекет азаматтық қоғамның бақылауында болуы керек, оған қызмет етуі керек, керісінше емес.
Азаматтық қоғам – мемлекеттің әкімшілік әдістермен араласуға құқығы жоқ әлеуметтік қатынастар саласы.
Мемлекет азаматтық қоғам саласына тек өзі араласудан бас тартып қана қоймайды, сонымен бірге оның қорғау қызметін белсендіре отырып, оны кез келген сыртқы қол сұғушылықтан қорғауға міндетті.
Мемлекет:
1) Егер бұл мақсаттар заңдарға қайшы келмесе, азаматтардың әл-ауқаты және олардың негізгі мақсаттары тұрғысынан азаматтық қоғамды барабар қорғауды қамтамасыз етуге, сондай-ақ олардың өмірін, денсаулығын, қауіпсіздігін және т.б. ;
2) мемлекет кейбіреулердің материалдық әл-ауқаты мен басқалардың өмір сүру деңгейінің төмендігі арасындағы қайшылықтарды жұмсарта алатын әлеуметтік бағдарламаларды іске асыруға міндетті. Мемлекеттің әлеуметтік функциясына мемлекет пен азаматтық қоғам арасындағы түбегейлі сәйкессіздікті жою кіреді.