Психодиагностикалық әдістердің қолданылу ерекшеліктері
Проективті әдістердің психодиагностикада қолдану ерекшеліктері
жүктеу/скачать 67,96 Kb.
|
| Проективті әдістердің психодиагностикада қолдану ерекшеліктері
1. Проективті әдістер жайлы жалпы түсінік 2. Фрейд бойынша проективті әдістер 3. Л.Франкл бойынша прективті әдістердің принциптері мен классификациясы. Адам өз өмірінің барысында оларды өзінің даралық қасиеттеріне байланысты қайта өңдеп, өткен тәжірибесіне, ішкі ниеті мен сенімдеріне сүйене отырып, ассоциативті байланыстардың негізінде (мысалы суретті жеке басының ерекшеліктеріне сәйкес талқыланды). Проективті әдістемелер жанама түрінде адамның эмоциялық ерекшеліктері мен невротикалық реакцияларын зерттеуге жағдай жасай отырып, оның даралықтарын көрсетеді. Балалар жеке басының ерекшеліктерін зерттеу мақсатында, танымдық қабілеттерді зерттеуге арналған, алғаш Ф.Гудинаф ұсынған “Адамның бейнесі” атты тесті қолданылды. Кейінірек К.Маховер осы тестің көмегімен адам тұлғасының ерекшеліктерін бағалауға жағдай жасайтын белгілердің жүйесін құрастырады. Тестің аз ғана уақыт мөлшерін алуы, мектептегі дәстүрлі сабақтардан өзгешелігі балаларды тексерудің тиімді жолын ұсынады. “Адамның бейнесі” әдістемесінің негізінде алынған мәліметтердің сенімділігі күмән келтіргенімен, баланың қай салада психологиялық кемшіліктерінің кездесетіндігі жайлы дәл жорамалды құрастыруға жағдай жасайды. Жеке басты зерттеудің келесі бір түрі – проективті техника. Проективті техниканың бастамасы ретінде сөздік ассоциациялар саналады. Ол ассоциацивтік теориялар негізінде пайда болды. Ең алғаш рет ағылшын дәрігері Гаркли ассоциация бүкіл психологиялық әрекетті түсіндіретін универсалды категория деп атады. Проективті әдістердің кең тараған түрі швейцар психологы Герман Роршах 1921 жылы жасаған әдістерін «сия дақтары » деп атады. Ерте пайда болған әдістеме «Тематикалық апперцепция тесті». Бұл тесттің авторы Морган және Мюррей 1935 жылы жасаған. Осы әдістерді белгілеу үшін 1939 жылы Франк проекция түсінігін ұсынған. Проективтік әдістердің тарихы – бұл хронология және жобалық техниканың дамуы мен жобалық әдістердің дамуын көрсетеді. 1904 – 1905 жылдары пайда болған Н. Юнгтың сөздік ассоциациясы проективті әдістерге әсер етті. Әртүрлі варианттағы ассоциациялы тесттер кінәлік сезімді табу үшін ( М. Вертгеймер, А. Г. Лурия) патологиядағы нормалық шектеулікте ( Г. Кент, А. Розанов) қолданылады. Проективті диагнотика 1921 жылы Берн қаласында жарық көрген Г. Роршахтың «Психологиялық диагностикасымен» байланысты болды. Роршах бірінші болып жеке тұлғаның негізін қалаушысы мен фантазия образының арасындағы байланысты көрсетті. Хольцманның сиядақтары әдісі үлкен стандартталғанымен және схемаланғандығымен ерекшеленеді, ол 45 карточкасы бар екі параллельді серия таблицасынан тұрады: әрбір карточкаға жауап беруші бір ғана жауап қайтарады. Проективті әдістер адамның ішкі жан дүниесін білуге, субъективті алаң болушылық әлемін, сезімін, ойын күтуін ашып көрсетуге бағытталған. Жеке тұлғаны диагностикалауда проективті (жобалау) әдісі. Бұл әдістемелер қиял мен фантазияның өнімдерін талдауына негізделіп, тұлғаның ішкі әлемін, оның субъективті әсерленулерінің, ойларының, бағыт-бағдарын ашуға арналған. Психолог Р.Кетелл тұлға кесіндерін жүйелеу үшін тұлғалық сұрақнамаларды құрастыру үшін факторлық анализді қолданды. Р. Кеттелдің бұл бағытына тән ерекшелік-ол факторлық анализді берілгендердің көлемін қысқарту тәсілі ретінде емес, жеке тұлғаның базистік, себепті кескіндерін айқындау әдісі ретінде қолданылады. Мінез-құлық ерекшеліктері туралы жеткілікті мәліметтер алу үшін Р.Кетелл Г.Олпорт пен Х.Одберг 1936 жылы жасаған сөздіктегі бүкіл жеке тұлғалық кескіндердің атауын талдап шықты. Р.Б.Кеттелдің 16 Жеке тұлғалық факторлардың сауалнамасының мәні - әдістеме өмірлік ситуацияларға қатысты болды. ХХ ғ. 90-жж А.Г.Шмелев қосалақы авторлармен бірге, 16 PF сауалнамасын жасады. Л. Франк алғаш реет проективті психологияның негізінде жатқан принциптері белгілеп берді: 1. Проективті әдістері тұлға құрылымыныңерекшеліктеріне бағытталған. Тұлғаны процестердің тізбесі (жинағы) қабілеті немесе қасиеттер жиынтығы емес, өзарабайланысты процестерің жүйесі ретінде қарастырады. 2. Проективті әдістер қажеттіліктер, эмоция жіне индивидуалды тәжірибе негізінде құрылған, динамикалық процестің тұрақты жүйесі. 3. Бұл жүйе негізгі динамикалық процестерді үнемі белсенді әрекет етеді өмір бойы индивидтің, " индивидтің ішкі әлеміндегі әрбір жағдайды қалыптастыра отырып, бағыттай отырып, бұрмаламай өзгерте отырып, және переиначивая" Проективті әдістемелердің классификациясы (Л. Франк). 1) конститутивные — құрылымдау, ресімдеу ынталандыру, беру, оларға мағына беру (мысалы. Роршаха тесті) 2) құрылымдық (конструктивті)— маналы тұтастықты ресімделген бөлшектерден құру. (мысалы,. Әлем тест) 3) интерпретативті —қандай да бір оқиғаларды түсіндіру истолкование, (мысалы,. Тақырыптық апперцепции тест) 4) катартические - ойын түрлерін арнайы ұйымдастырылған жағдайда жүзеге асыру (мысалы,. Психодрама) 5) экспрессивті —еркін немесе белгілі бір тақырып бойынша сурет салу ( мысалы,. "Үй—ағаш—адам" тесті) 6) импрессивті —бір стимулды қажет ету (ең желательных) (мысалы,. Люшера түсті таңдау тесті) 7) аддитивті - ұсыныстар, баяндау, тарихты жалғастыру ( мысалы. "Аяқтау ұсыныстар әдістемесі"). жүктеу/скачать 67,96 Kb. Достарыңызбен бөлісу:
|