Психолингвистика пәні бойынша



Pdf көрінісі
бет21/104
Дата06.01.2022
өлшемі0,96 Mb.
#12163
1   ...   17   18   19   20   21   22   23   24   ...   104
Байланысты:
p170220161

Pipe hoop fetch 

Take the hoop to the pipe 

аударма 


Труба  дӛңгелек  әкелу  (труба  обруч 

принести) 

Трубаға  дӛңгелекті  әкел  (принеси 

обруч к трубу) 

(8) 


Hoop pipe fetch 

Take the pipe to the hoop 

аударма 


Дӛңгелек  труба  әкелу  (обруч труба 

принеси) 

Обручке трубаны әкел (принеси трубу 

к обручу) 

 

1966  жылы  американдық  приматологтар  Ален  және  Беатрис  Гарднер  (Alen  and 



Beatrice Gardner) шимпанзенің баласына модифициалық американдық керең-мылқау тілін 

үйретуге тырысты. Тӛрт жылдан кейін Вашо (шимпанзенің есімі) 130 жесттерді  қолдана 

білді  және  екі-үш  сӛзді  сӛйлемдерді  жасады  (9-10).  Егер  үш  жаста  балалар  мыңдаған 

сӛздерді  білетін  және  күрделі  фразаларды  құрай  отырып,  күрделі  синтаксисті  меңгере 

алатын болса (11), ал Вашо екі жасар баланың деңгейінде қалды.  

 

 



Жануардың фразасы 

Сӛзбе-сӛз аудармасы 

Эксперимент 

контекстіндегі мәні 

(9) 

Go sweet 

Тәтті 

барайық 

(идем 

сладкое) 

Құлпынайға  барайық 

(пойдем за клубникой) 

(10) 


Open food drink 

Ашу  тамақ  ішу  (открыть 

еда пить) 

Ашыңыз 

(мұздатқышта 

бар) 

тамақ  (және  беріңіз) 

суды 

(откройте 

(холодилник,  где  есть) 

еда (и дайте) пить)  

(11) 


I don't know his name 

Мен оның атын білмеймін 

Мен 

оның 

атын 

білмеймін 

 



 

23 


 

Сонымен  қатар,  бұл  маймылдың  баласын  адам  мәдениетінің  негізіне  және 

құралдарды (қасық, шанышқы, пышақ т.б.) қолдана білуді үйретуге тырысты, тіпті керең-

мылқаулардың  тілін  меңгерген  маймылдар  қоғамын  құру  идесын  жүзеге  асырмақшы 

болып тырысты. Алайда бұл ісі табысты болмады.  

Франсин  Пэттерсонның  үйретуі  бойынша,  Коко  есімді  горилла  американдық 

керең-мылқаулар  тілінің  375  жестін  қолдана  білген  және  метафоралар  қатарын  құрай  да 

білуімен белгілі болған (12-14), дрессировщиктің айтуына қарағанда, маймыл әзілдей де, 

тіпті алдай да білген, алайда бұл үшін жеткілікті дәлелдемелер келтірілмеген.  

 

 



Жануар метафорасы 

Сӛзбе-сӛз аудармасы 

Мағынасы  

(12) 


Eye-hat 

кӛз-қалпақ 

маска 

(13) 


White-tiger 

ақ-жолбарыс 

зебра 

(14) 


Finger-necklace 

саусақ-білезік 

жүзік 

 

Американдық  зерттеуші  Герберт  Террас  та  шимпанзені  модифициалық  керең-



мылқау  тіліне  үйреткен.  Маймыл  екі-үш-тӛрт  сӛзді  сӛйлемдерді  құрай  білген  (15-19). 

Алайда  Ним  (шимпанзе)  ұзақ  сӛйлемдерді  құрастыру  барысында,  негізінен,  ұстаздың 

жесттерін  қайталай  отырып,  сӛздерді  қажетті  сӛйлемді  құрастырғанға  шейін  кездейсоқ 

түрде қоса берген екен. Зерттеуші бұдан мынадай қорытынды жасайды: шимпанзе тілдің 

элементарлы аспектілерін және жеке сӛздерді меңгеруге қабілеті бар. Бұндай қорытынды 

Хомскийдің  жануарлар  сӛйлеуді  үйрене  алмайды  деген  пікірін  жоққа  шығарды  (Наом 

Хомскийдің есіміне пародия ретінде бұл маймылдың атын Ним Химский деп атаған).  

 

 



Жануардың фразасы 

Сӛзбе-сӛз аудармасы 

(15) 

More drink 

Тағы ішу (еще пить) 

(16) 


Tickle Nim 

Нимнің кӛңілін аула (развлеки Нима) 

(17) 


Banana Him eat 

Банан Ним жеу (банан Ним есть) 

(18) 


Eat drink eat drink 

Жеу ішу жеу ішу (есть пить есть пить) 

(19) 


Banana me eat banana 

Банан маған жеу банан (банан мне есть 

банан) 

 

Хомскийдің  пікірінше,  жануарлар  ерекше  тілдік  қабілеттің  болмауына  орай 



сӛйлей  алмайды.  Белгілі  француз  психологы Жан  Пиаженің  және  бірқатар  ғалымдардың 

тұжырымдауынша,    адам  тілі  секілді  күрделі  құбылысты  меңгеруге  қажетті  жалпы 

интелект жануарларда жоқ.  

 



Достарыңызбен бөлісу:
1   ...   17   18   19   20   21   22   23   24   ...   104




©emirsaba.org 2024
әкімшілігінің қараңыз

    Басты бет