Психология ғылым ретінде пайда болуы (пайда болу тарихы). Психология пәні, міндеттері, принциптері мен әдістері

Стресс және депрессия: көріністің психологиялық сипаттамалары.

Баланың еркін тәрбиелеудің жолдары мен әдістері қандай?

Баланың іс-әрекетінің еліктеу сипатын ескере отырып, маңызды фактор ерік қасиеттерін қалыптастыру - ата-аналардың, тәрбиешілердің және басқа да маңызды тұлғалардың жеке үлгісі. Балалар әдебиеті мен көркем шығармаларын оқу, кедергілерді еңсеретін, елеулі қиындықтарды бастан өткеретін, бірақ бас тартпайтын және мақсатына жететін кейіпкерлері бар фильмдерді қарау дамып келе жатқан тұлғаның ерік сапаларының дамуына қатты әсер етеді. Ерік тәрбиесінің негізі күнделікті өмірде кездесетін қиындықтарды жүйелі түрде жеңуге негізделген. Егер бала күнделікті іс-әрекеттерді сәтті орындап шықса, ересек адам оны мадақтауы керек, яғни, ондағы жағымды әдетті күшейту керек. Көптеген авторлар ерік-жігердің дамуы ерік қасиеттерін қалыптастыруға ықпал ететін баланың саналы тәртіп режимімен байланысты екенін атап өтеді. Ерікті дамытудағы үлкен рөл дене тәрбиесіне тиесілі, өйткені адамдар бір жағынан кедергілерді жеңуге жеткілікті күштің болмауынан еріксіз, ал екінші жағынан дене жаттығулары, жарыстар қиындықтарды жеңуге үйретеді, олар жеңу дағдыларын дамытуға мүмкіндік береді. Ерік-жігерді дамытуда ойын әрекеті де маңызды. Белсенді, дамып келе жатқан ойындар баланың ерік-жігерін де өзгертеді. Баланы жас кезінен қолына алған ісін аяқтатып, оның қолынан іс келетіндігіне сенімін арттырып отыру қажет; дербес әрекет жасауға, өз бетімен қиыншылықтармен күресе білуге үйрету керек; жастайынан еңбек сүюге баулу, еңбек адамдарын қастерлеп, сыйлауға үйретудің де маңызы бар.

Сонымен қатар, ойын ережелері мен тұрақты іс-әрекеттер төзімділік, іс-әрекетке деген құлықсыздықты жеңе білу, ойын серіктесінің ниетімен есептесу қабілеті және іс-әрекеттегі шешімділік сияқты ерік-жігерлік қасиеттерді дамытады. Әрине, белсенділіктің өзі баланың ерік-жігерінің дамуына айтарлықтай әсер етеді.

Оқушыларды білім беру қызметіне жігерлі жұмылдыруға осындай жағдайлар ықпал етеді:

- тапсырмаларды оқушылардың қажеттіліктерімен және қызығушылықтарымен байланыстыру;

- мақсатты көріну;

- тапсырмалардың оңтайлы қиындығы; тапсырмаларды орындау бойынша нұсқаулықтың болуы;

- мұғалімнің оқушының мақсатқа жету жолын көрсетуі.

Жалпы ұсыныстардан басқа зерттеушілер батылдық, табандылық, мақсаттылық, шешімділік сияқты жеке ерік қасиеттерді қалыптастыру жолдарын іздеуге тырысуда. Зерттеулердегі ең үлкен қайшылық батылдық болды, өйткені жоғары деңгейдегі батылдықты қажет ететін спорттық гимнастикада ең жоғары нәтижеге көрсетілген сапаның төмен деңгейіндегі спортшылар қол жеткізетіндігі анықталды. Зерттеушілер қауіпті жаттығуды орындаумен байланысты қиын жағдайға бейімделу бар деген болжам жасады. Табандылық пен мақсаттылықты қалыптастыруға қатысты бұл қасиеттер баланың мүмкін болатын тапсырманы орындау қабілетін тәрбиелеу негізінде дамитыны көрсетілді.

Бұл үдерістегі жағымды рөл маңызды мақсаттарға, жауапкершілікті сезінуге, кедергілер туындаған кезде істі тастап кетпеу қабілетіне жатады. Мақсаттылық сезімін сақтау әдістерін білу де маңызды. Бұған мақсатты нақтылау және оқушылардың мақсаттарын пайдалану, сабақ өткізудің әр түрлі құралдары мен әдістерін қолдану, қол жетімділік принципі арқылы т.б. жетуге болады. Шешімділік проблемалық жағдайды бірнеше рет қайталау арқылы қалыптасады, мұнда таңдау аясында шешім қабылдау қажет. Сонымен қатар, іс-қимыл мен жауапкершіліктің шамадан тыс маңыздылығы шешімділікті төмендететінін ескере отырып, бәсекелестік ортада шешімділікті қалыптастыру ұсынылады. Мұны Йеркс-Додсон заңының әрекетімен түсіндіруге болады.

Осылайша, психологтар адамның белгілі бір ерік қасиеттерін мақсатты түрде қалыптастыру мүмкіндігін көрсетеді. Бірақ ерікті саланың дамуы біркелкі емес екенін есте ұстаған жөн. Бұл заңдылықтарды білу керек.