Қр бғМ Ғк философия, саясаттану және дінтану институтының
жүктеу/скачать 1,22 Mb.
|
Филос Энцикл Создик Документ Microsoft Office Word (2)
- Бұл бет үшін навигация:
- (грек. аnalogia
- Анахарсис (б.д.д. VI – VII ғғ.) – тарихта «Скиф Анахарсисі» деген атымен белгілі, сақ тайпасынан шыққан ғұлама. Шыққан тегі
- патша тұқымынан, анасы – эллиндік. А-тің тікелей жазған еңбектері бізге жетпегенімен, ол туралы көптеген куәліктер, нақыл сөздері мен философемалары сақталған.
| Анаксимен Милеттік (Άναξιμένης, б.д.д. 585/560 – 525/502). – ежелгі грек философы, милеттік натурфилософия мектебінің өкілі, Анансимандрдың шәкірті. А. милеттік мектептің соңғы өкілі, ол құбылыстар мен заттардың табиғи себебін іздеу – стихиялық материализм қарқынын күшейтіп, аяқтады. Оның трактаты «Табиғат туралы» сақталмаған, оның пәні – космогония, космография және метеорологиялық феномендердің этиологиясы. Фалес пен Анаксимандр сияқты әлемнің алғашқы бастауы ретінде белгілі бір материяны алған. Ол материя – шектеусіз, шексіз, формасыз ауа, басқа заттың барлығы ауадан пайда болады. А. ауасы мөлдір және көзге көрінбейтін субстанция. Сонымен қатар, ауа – белгілі бір сапалық қасиеттерге ие бастау, жалпы стихиялықтың жалпыланған-абстрактілі, универсалды мазмұнға ие бейнесі болып табылады. А. бойынша, әлем «шектеусіз» ауадан пайда болады, заттардың әр түрлілігі ауаның әр түрлі күйіне байланысты. Ауаның сұйылуына (қыздырылуына) байланысты ауадан от, ал қоюлануына (салқындатуына) байланысты жел, бұлттар, су, топырақ, тастар пайда болады. Сұйылған ауа отты табиғаты бар аспан шырақтарын тудырады. А. тұжырымының маңызды аспектісі: сұйылу мен қоюлану негізгі, өзара қарама-қарсы, бірақ тең функционалды, материяның әртүрлі күйлерін құрауға қатысатын, процестер.
А. негізінен метеорология және астрономия қызықтырған. Метеоролог ретінде, А. ойынша, бұршақ бұлттан шыққан судың қатуынан пайда болады; егер осы қатқан суға ауа араласса, онда қар пайда болады. Жел – тығыздалған ауа. Ауа райының күйлерін А. Күннің белсенділігімен байланыстырған. А. ойынша, Күн – Жер мен Айға ұқсас дене, ол қатты қозғалыстың әсерінен қызған. Жер мен аспан денелері ауада қалықтан тұрады. Жер қозғалмайды, басқа шырақтар мен планеталар космостық желдердің әсерінен қозғалыста болады. Әдебиеттер: Фрагменты ранних греческих философов, т. 1. – М.: Наука, 1989. – С. 129–135; Томсон Дж. Исследования по истории древнегреческого общества, т. 2. Первые философы. Пер. с англ. – М.: 1959. – С. 153–154; Лосев А. Ф. История античной эстетики. Ранняя классика. – М.: Ладомир, 1994. – С. 312–317. АНАЛОГИЯ (грек. аnalogia – сәйкестік, ұқсастық) – әр түрлі объектілердегі кейбір қасиеттердің ұқсастығы. Логикада дедукция, индукциямен қолданылатын ой тұжырымы. Аналогияда ой өрісі жекеден жекеге немесе жалпыдан жалпыға қарай ойысады. Адам өз ойын тұжырымдай отырып, кейбір белгілердің ұқсастығынан сол нәрселердің басқа белгілеріндегі ұқсастық туралы қорытынды жасайды. Аналогиялық тұжырым жасау адамзат енді-енді қауымдаса бастаған шақтың өзінде-ақ қолданыс тапқан. Мысалы, адамдар алғаш қауымдаса бастаған кезеңде табиғат заңдылықтарын әлі жете меңгере алмаса да, аң аулауда, басқа да тіршілік салаларында Аналогиялық тәсілді стихиялық түрде қолданды. Ұқсастырылатын белгілердің сипатына қарай: қасиеттер А-сы және қатынастар А-сы болып екіге бөлінеді. Егер заттар белгілерінің ұқсастығы олардың қасиеттері арқылы салыстырлатын болса, онда ол қасиеттер А-сы деп аталады. Заттар қатынастар негізінде салыстырылса, онда ол қатынастар А-сы болады. Салыстырмалы заттар А-сының объективті негізі олардың қатынасы, жекелеген қырлары арасындағы заңды байланыстар. А. – алынған қорытынды ықтималдық сипатта. Ал оның дәрежесін көтеру үшін төмендегідей шарттар орындалуы тиіс: 1) салыстырылатын заттардың ортақ белгілдері көп және әр түрлі сипаттарды қамтуы; 2) заттардағы ортақ белгілердің маңызды болуы; 3) ортақ белгілермен ауыстырылатын белгілер арасындағы заңды байланыстардың барлығы. А. ізденушінің білімін ұштауына, ақиқатқа қол жеткізуіне септігін тигізеді, бірақ оны ғылыми зерттеудің бірден-бір, негізгі тәсілі ретінде қарастыруға болмайды. А. – танымдағы көмекші тәсіл, білім жетілдіруіндегі көптеген әлдістердің бірі болып қала бермек. АНАРЫС, Анахарсис (б.д.д. VI – VII ғғ.) – тарихта «Скиф Анахарсисі» деген атымен белгілі, сақ тайпасынан шыққан ғұлама. Шыққан тегі – патша тұқымынан, анасы – эллиндік. А-тің тікелей жазған еңбектері бізге жетпегенімен, ол туралы көптеген куәліктер, нақыл сөздері мен философемалары сақталған. А. туралы естеліктер Геродот, Платон, Аристотель, Плутарх, Диоген Лаэртский еңбектерінде кездеседі. Плутарх оны «әлемдегі жеті ғұламаның бірі» бірі деп таниды. А. өмірінің біршама бөлігін Афинада өткізіп, атақты реформатор Солонмен достық қатынаста болған, Отанына қайта оралған соң, туысының қолынан қаза тапқан. А. мұрасы зерттеуде постмодерндік интермәтін (мәтіндегі мәтін) тәсілін ұтымды қолдануға болады. Себебі, А-ке танылған ойлау үрдістері басқа авторларда сілтеме және афоризмдер түрінде келтірілген. Диоген Лаэртскийдің «Атақты философтардың өмірлері, ілімдері, нақыл сөздері» атты еңбегінде А. айтты деген кейбір афоризмдерге назар аударайық: «Элладалықтар қызық осы: мұнда сөзді ақылдылар айтады да, ал мәселені ақымақтар шешеді», «Базар – адамдардың бірін-бірі алдап-арбап, ұрлап-жырлауы үшін әдейі жасалған орын». «Өлі көп пе, тірі көп пе?» деген сұраққа А. «Ал теңізде жүзіп жүргендерді қайсысына қосамыз?» деп қайыра сұрақ қойған екен. А-тің 800 жолдай өлеңінің біразы «Латын антологиясы» атты жинақта жарияланған. А-тің тұлғалық мәдениетін антикалық отырықшы және сақтық көшпелі өркениеттердің үйлесімді қосылуы деп қарастыруға болады. Ол эллиндік барлық дәстүрді алғысы келмей, кейбіреулерінің теріс екендігіне назар аударды. Бұл туралы А-тің мына бір жолдары тарих қойнауына келген: «Адам алғашқы бокалды ден-саулық үшін көтереді, екіншісін – көңілді болу үшін, үшіншісін – ар-ұятын жиып қоюға, төртіншісін – ақылынан алжу үшін көтереді». А-тың ғұмырбаяны мен ғұламалығы сол кездегі көшпелілердің мәдениеттанудан тыс «варвар» болмағанының ұлы көрінісі. жүктеу/скачать 1,22 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|