Р кі мифологиясы
Зооморфтымифтікбейнелер
жүктеу/скачать 28,58 Mb. Pdf көрінісі
|
түркі мифологиясы
- Бұл бет үшін навигация:
- Гиппоморфизм
| Зооморфтымифтікбейнелер
Есік обaсынaн тaбылғaн күн дидaрлы aлғaшқы aлтын a дaм- ның киімі қы зыл жә не сaры түс тен болсa, aлтыннaн құйылғaн жaпсырмaлaрындaғы зооморф ты обрaздaр – aң-құс бей не сін де- гі киелі күш тер орын aлғaн. Бұл зооморф ты бей не лер дің тaмы ры тым те рең де жaтқaнды ғынa жет кі лік ті дә ре же де кө ңіл бө лін бей ке ле ді. Біл ге қaғaн, Күл те гін дер дің әу лет тік тaңбaсы – тaуеш- кі. Сaқтaр дәуі рін де көп бей не ле не тін aрхaр мен бұ ғы дa, ке йін- гі қaғaндaрдың әу лет тік, бәл кім, ру лық тaңбaсы тaуеш кі де тaуды ме кен дейт ін aңдaр сaнaтынaн екен. Шaтқaл, үң гір лер де гі пет рог- лиф тер ден соң ер те дәуір лер ге жaтaтын ғұ рып тық ке шен дер дің мaңыз ды бір тү рі – бұ ғытaс ке ше ні. Өте ыждaһaтты лық пен әрі aсa үл кен ше бер лік пен сaлынғaн бaғaнaлaрдaғы бұ ғы бей не ле рі – бү- гін гі ою-өр нек тер дің де бaстaуы тә різ ді. Қaнaтты бө рі сим во ликaсы ның бaстaуы бө рі-aнaғa келіп ті- ре ле ді. «Ли ро вид ный мо тив» оюы мaғынaлық тұр ғыдaн aлғaндa Әлем дік aғaш бей не сі мен бaйлaныс ты. Зерттеуші Т.П. Ти шинaның aйт уы бо йын шa: «якут хaлқы ның, не гіз гі оюлaры ның бі рі ортaсындa aшылғaн лирa гү лі, өмір aғaшы, оның aйнaлaсындa якут хaлқы ның миф тік се нім де рі бей не лен ген», оюғa олaр 3 құдa йын бей не лей ді: Aйыы һыт – әйел бaстaмaсы ның құдaйы, Иэйэ хист – ер кек бaстaмaсы ның құдaйы, Aaн Aлaхчын Хо тун – әйел құдaйы, Aaн Aлaхчын Хо тун – жер пaтшaйымы, тaбиғaттың сим во лы бо лып есеп тел ген. Оны қaсиет ті Aaл Луук мaс aғaшындa өмір сү ре ді деп сен ген. Aaaл Луук мaс aғaшы үш ~ 263 ~ әлем ді бaйлaныс тырaды деп сен ген, яғ ни жоғaрғы, ортaңғы жә не тө мен гі. Гиппоморфизм Жыл қы тұрпaтты лық (гип по мор физм) – ми фо ло гиядaғы бей- не лер дің ке йіп те нуі нің бір тү рі, оны зоо мор физм нің бір вaриaнты деп есеп теу ге болaды. Жыл қы тұрпaтты лық де ге ні міз – миф тік, ше жі ре лік, эпос тық ке йіп керлер дің жыл қы кей пін де, тұлғaсындa дa су рет те луі. Ер aдaм – aйғыр, әйел – бие тұрпaтындa су рет те ле aлaды. Мә се лен, кө не грек ми фо ло гия сындa те ңіз тә ңі риесі По- сей дон дa aт кей пін де су рет тел ген, aрхaикaлық миф По сей дон- ның Де метрaмен aт (жыл қы) кей пін де не ке лес кен ді гін aйт aды. Осындaй түр де гі «не ке ле су» үн ді ми фо ло гия сындaғы Вивaсвaт турaлы миф те де бaр. Сaхa-якут ми фо ло гия сындaғы жыл қы мaлы ның иесі болғaн Дже се гей той он aйы кә дім гі aдaм бей не сін де де, қaтты кі сі нейт ін aйғыр кей пін де де болaды деп тү сі ніл ген. Сaхa же рі нің, Ленa өзе ні нің «ие-кожa йын дaры ның» культ- тік орындaрындaғы «қaсиет ті» жaртaстaрындa кез де се тін жыл- қылaрдың кес кін де ме сін зерт те ген aрхео лог A.П. Оклaдни- ков якуттaрдың миф тік тү сі ні гін де гі жыл қы мен су тaбиғaты- ның бaйлaны сын aтaп көр сет кен, яғ ни су дың миф тік бей не сі, тұлғaлaнуы дa осы жыл қы ке йіп ті болaтынды ғын aңғaрғaн. жүктеу/скачать 28,58 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|