Р. Сыздык 6-том indd
ауызша және жазба- ша стиль деп бөлушілік бар. Оның үстіне ауыз ша стиль мен
жүктеу/скачать 1,64 Mb. Pdf көрінісі
|
Рәбиға Сыздық (1)
| ауызша
және жазба- ша стиль деп бөлушілік бар. Оның үстіне ауыз ша стиль мен ауызекі сөйлеу стилін шатастырмау керек екендігі де айты- лады. Біздіңше де, бұл таным дұрыс болар, өйткені ауызша функционалдық стиль – әдеби тілдің құзырындағы құбылыс, яғни ол – әдеби тілдің ауызша жұмсалу түрі, айталық, көпшілік алдында ауызша ұсынылатын сөздер – орысша «публичная речь» дегенге жататындар: бұрынғы қазақ шешендерінің (би- лердің) сөздері, қазіргі лекторлардың, жиын-жиналыстарда сөйлеушілердің, ауызша баяндама, хабарлама жасаушылар- дың, мұғалімдер мен оқушы немесе студенттердің сабақ ба- рысында айтылатын сөздері. Ал ауызекі сөйлеу тілі (орысша «разговорная речь») – күнделікті қарым-қатынас барысында ауызша қолданылатын тіл үлгісі, бұл – әдеби тілдің қарама- қарсысында танылатын құбылыс, оның өз заңдылықтары бар. Дегенмен мақсаттық стильдер көбіне-көп әдеби тілдің жаз- ба түріне қатыстырыла сөз болады. Чех ғалымы Б.Гавранектің айтуынша, стиль проблемасы әдеби тіл және оның нормала- ры туралы ұғымдармен байланысты болып келеді. Осының өзінде классификация біркелкі емес. Мы салы, Л.В.Щерба жаз- ба тілдің әуелі екі түрге бөлініп жүргендігін айтады: көркем әдебиет тілі және іс қағаздарының тілі. Іс қағаздарына ға- лым кеңсе тілін, заң-закондар тілін, ғылым тілін, хат- хабарлар тілін (эпистолярлық үлгілер тілін) жатқызады. «Бұлайша болу тіл мамандарынан басқалардың танымы», – дейді. Гвоздев: «Функционалдық стильдерді әдебиеттің (жаз- ба дүниенің) жанрына қарай бөлгенде, олар бір-бірінен айқын- ырақ ажыратылады», – дей келіп, ол да жал пы мақсаттық стиль- дерді кітаби немесе көпшілікке арналған (публичный) тіл |