Құрамында шырышты заттар бар дәрілік өсімдіктер. Дәрілік жалбызтікен

Полисахаридтер – жоғары молекулалық көмірсулар. Молекуласында гликозидті байланысқан 10-нан артық моносахарид қалдықтары бар көмірсулар. Олардың құрамына әр түрлі моносахаридтер, олигосахаридтер және урон қышқылдарының қалдықтары кіреді.

• Полисахаридтер – жоғары молекулалық көмірсулар. Молекуласында гликозидті байланысқан 10-нан артық моносахарид қалдықтары бар көмірсулар. Олардың құрамына әр түрлі моносахаридтер, олигосахаридтер және урон қышқылдарының қалдықтары кіреді.
• Өсімдіктер мен жануарлар ағзасында ферменттердің әсерінен фотосинтез нәтижесінде түзілген моносахарид молекулалары поликонденсацияланып, полисахаридтер  түзіледі

Полисахаридтердің классификациясы

• Фитополисахаридтер
• Зоополисахаридтер
• Микроорганизмдерден алынатын полисахаридтер

• Гомополисахаридтер (крахмал, целлюлоза, инулин, гликоген)
• Гетерополисахаридтер (пектиндер, шайырлар, шырыштар,альгин қышқылы)

• Сызықтық
• Тармақталған

Полисахаридтерге сандық талдау жүргізу

• Гравиметриялық әдіс;
• Спектрофотометриялық әдіс;
• Титрлеу әдісі;
• Иммуноферментті анализ.

Полисахаридтер құрамды дәрілік өсімдіктер

Шырышты өсімдіктер

• Полисахаридтердің бұл тобына қалың, шырышты ерітінділер түзетін көмірсулар жатады. Шырыштардың құрамына пентозандар мен гексозандар кіреді. Олардың крахмалдан айырмашылығы:
• дәндердің болмауымен және йод ерітіндісімен реакцияның болмауымен,
• сағыздан қорғасын ацетатының бейтарап ерітіндісімен тұндырылуымен ерекшеленеді.

• Зығыр тұқымы

• Дәрілік жалбызтікен
• Өгейшөп
• Жөке ағашы

Дәрілік жалбызтікен

• Дәрілік жалбызтікен –(Althaea officinalis) — құлқайырлар (Malvaceae) тұқымдасына жататын көпжылдық шөп өсімдігі.Биіктігі 60-150 см – ге жететін көпжылдық шөптесін өсімдік. Өсімдіктің сыртын қалың түк басқаннан кейін оның түсі сұрғылт жасыл болады. Тамыр сабағы өте жуан,бірақ қысқа ,ал одан өте қуатты білеу тамыры өседі. Тамыры етті ақшыл түсті, цилиндрге ұқсас тығынынан тазартылған тамыр ұшына қарай аздап жіңішкерген ұзындығы 10-35 см, ені 2 см. Тамырдың сыртқы қабаты көлденең қабыршақталған ұзын, жұмсақ қабық талшықтарынан тұрады және қара дақтардан –өздігінен үзіліп қалған немесе кесіп алынған жіңішке тамырлардың ізі. Сындырылған бөліктің ортасы түйіршікті – бұдырлы, сырты талшықты,тамырдың сырты мен сындырылған бөлігінің түсі ақ, сарғыш ақ. Өзіндік әлсіз иісі бар. Дәмі тәттілеу.

• Қазақстанда дәрілік жалбызтікен өсімдігінің 3 түрі кездеседі. Олар: кендір жалбызтікен,дәрілік жалбызтікен,армян жалбызтікен.Қазақстанның барлық өңірлерінде өседі. Ол өзендер мен арықтардың жайылмаларында, жағалаулар мен бұталарда, көлдердің жағасында, шөлейт аймақтардағы батпақты ойпаттарда, тұзды және тұзды шалғындарда өседі[7], шөгінділерде сирек кездеседі. Жер асты сулары таяз, жеңіл ылғалды топырақты жақсы көреді.
• Дәрілік жалбызтікен Еуропаның, Алдыңғы Азияның, Таяу Шығыстың және Орта Азияның, Қытайдың және Солтүстік Африканың барлық дерлік аумағын қамтиды. Ресейде ол еуропалық бөлікте (солтүстіктен басқа), Солтүстік Кавказдың, Еділдің, шығыс және Батыс Сібірдің дала және орманды дала аймақтарында, соның ішінде Алтайда кездеседі.Солтүстік Америкада өседі. Украинада және Ресейдің Краснодар өлкесінде өсіріледі.

Химиялық құрамы

• Өсімдіктің тамырында:
• крахмал (37% дейін),
• шырышты заттар (35% дейін),
• пектин (11-16 %),
• қант (8 %),
• каротин, лецитин, фитостерол, минералды тұздар мен май майлары (1-1,5%) кездеседі.

Микроскопия

• Көлденең кесіндіде тамырға лайықты жұқа қабықты паренхимді талшықтың басымдығы көрініп тұр. Қабықта көптеген тангенталді созылған қабықты луб талшықтар тобы бар, одан басқа ұсақ талшықтар тобы ағашқа шашырап орналасқан. Қалыңдығы 10-35 мкм талшықтар жұқа ағаштанбаған қабырғаларымен және үлкен жарық құысымен сипатталады. Ортанғы сәулелер бір, сирек екі қатармен орналасқан, ал трахеидтер мен түтіктер шағын топшалар күйінде кездеседі.Паренхимада көптеген шырышы бар үлкен жасушалар көрінеді, олар қабықта және ағашта орналасқан. Шырыш суда ериді және жасушалар түссіз реңкке енеді де , жасушалар бос болып көрінеді. Паренхима жасушалары крахмал дәндерімен толтырылған, кей жерлерде кальций оксалатының ұсақ друздары да көрінеді

Қолданылуы

• Дәрілік жалбызтікен тамырының медициналық қолданылуы: тыныс жолдарының қабынуы жағдайында,сондай-ақ ауыр гастрит, энтероколит, іш өту кезінде, қақырық түсіретін және жараны тез бітіретін зат болып табылады.
• Препараттар: ұнтақ, тұнба және шәрбат түрінде қолданылады, жалбызтікен жапырақтарынан Мукалтин деген препарат алынады. Оны қақырық түсіруге қолданады.