білім парадигмасын өзгерту
қажетгігі туындап отыр:
білім мазмүнын жаңарту, басқаша
түгырлардың болуы, өзгеше карым-қагынас, қүқық, педагогикалық
менталитет. «Парадигма» латын тілінен аударганда «үлгі» деген
магына береді.
Ал
қазіргі
педагогикада ол
білім
берудің
концептуапдық моделі ретінде қолданылып келеді.
Білім беру
парадигмаларының көптеген түрлері бар. Бүгінгі таңдагы байқалган
112
педагогикалық ғылымда тұгырдың өзгеруі, ең әуелі, педагогикалық
зерттеуде ғылымнан тәжірибеге көшу кезеңдеріне жатады.
Шетелдік психологиялық-педагогикалық ғылым шеңберіндегі
білім беру парадигмасы мэселесіне байланысты еңбектерді талдасақ,
шетел
педагогикасында
білім
беру
парадигмасы
түрлі
тұжырымдамалар арқылы беріледі: дэстүрлі білім парадигмасы;
технократтық (прагматикалық)
парадигма;
бихевиористік
(іс-
эрекетгік)
парадигма;
гуманистік
парадигма;
теологиялық
парадигма; биопсихологиялық парадигма т.б.
Білім беру жүйесіндегі негізгі қарама-қайшылық - дүние
жүзіндегі білімнің қарқынды өсу темпі мен индивидтің оны
меңгеруге мүмкіндігінің шектеулі болуы арасында. Осындай қарама-
қайшылық тұлганы абсолютті білімді идеал ету (тұлганы жан-жақты
дамыіу) сияқты педагогикалық теориядан бас тартып, жаңа идеалға -
адамның өзін-өзі
реттеуі мен өз бетімен білім алу қабілетін
максималды дамытуға көшуді талап етіп отьф. Бұл инновациялық
білім беру тұгырларын анықгап алуды талап етеді. Инновациялық
оқыту — ең алдымен, білім беру, өз бетімен білім алу негізінде
тұлғаның
қабілетін дамьпу.
Фундаментальдылық,
тұлганың
қызығушылығын
қанагатгандыру мақсатгылыгы жэне багыттылыгымен қатар білім
берудің жаңа парадигмасының көрінісі.
«Фундаментапьді гылыми-жаратылыстану және гуманитарлық
білім
адамга
дүниенің
қазіргі
таңдагы
біртұтас
гылыми-
жаратылыстану картинасы туралы түсінік беруге, кэсіби қызметгі
багалау үшін гылым іргетасын қалап, тұлганың шыгармашылыгын
дамытуга жэне өз мүмкіндігі, қабілеті, қажетгілігін тану арқылы
өмірлік
багдарламасын
жасауга
мүмкіндік
тудыруы
керек»
(ЮНЕСКО-ның халықаралық меморандумы).
Егер, 1960-1980 жылдары білім беру «бәрінен аз гана білу»
формуласымен сипатталса, 1990 жылдары одан «Жаңа жағдаяттарды
тану үшін барлыгының мэнін білу» - ге көшті.
Барлық пәндердің негізгі мэнін білу арқылы ортақ ақпарат
жинақтау білім алушыға әсіресе, студентке болашақ маман ретінде
қоиылатын негізгі мақсат.
Оқытудагы мәндік тұгыр (сущностный подход) жаратылыстану,
гуманитарлық және техникалық ғылымдар синтезін құрайды.
Оқытудагы мэндік ұстаным — бұл оқытушылардың студенттің
қабілетін дамыту багытында пэнаралық байланыс негізінде олардың
113
(пән мазмұнының) мэнін жүйелі ұгынуга жағдай жасайтын жүйелі,
синергетикалық («синергия»-грекше серіктестік, екі адамның бір
бағыттағы бірлескен эрекеті) ұстаным.