бекіту  бұрандалары бір кірісті болып келеді. Ал көп кірісті бұрандалар тек жүк

бекіту 
бұрандалары бір кірісті болып келеді. Ал көп кірісті бұрандалар тек жүк 
көтеретін винттерде қолданылады, себебі олардың пайдалы әсер 
коэффициенті жоғары келеді.
 
 Винт жұптарының теориясы
 
Егер винтке - өс бойымен әсер ететін күш түсірілген болса, онда гайканы 
бұрау үшін кілтке 
- бұрау моментін, ал винт сырығына сырықты айналып 
кетпейтіндей етіп ұстап тұратын - реактивті момент түсіру керек. Сонда 
бұрау моменті 
, 
мұндағы - гайка табанындағы үйкеліс күшінің моменті; - бұрандадағы 
үйкеліс күшінің моменті. 
Гайка табанындағы үйкеліс күшінің моменті
 
 
,
мұндағы 
- орташа диаметр; 
- кілттің диаметрі; 
- винт 
кіретін тесіктің диаметрі; - гайка табанындағы үйкеліс коэффициенті. 
Цилиндрлік немесе конустық беттердің 
ішкі жағындағы бұранда – ішкі бұранда деп аталады. Цилиндрлік немесе 
конустық беттердің сыртқы жағына жасалған бұранда – сыртқы бұранда деп 
аталады. 
Оң бұранда контурдың сағат тіліне бағыттас айналуынан пайда болады. 
Сол бұранда контурдың сағат тіліне қарама-қарсы айналуынан пайда болады. 
Метрикалық бұранда ірі немесе ұсақ адыммен орындалуы мүмкін. Ірі адымды 
метрикалық ойма 0,25-тен 68мм аралығындағы диаметрлерде 
қолданылады, ал уақ адымды 1-ден 600мм-ге дейінгі диаметрлерде. 
Ірі адымды бұранда жоғары беріктік қажет болғанда пайдаланылады. 
Ұсақ адымды бұранда жұмыс процессі кезінде дірілдеу, қозғалуы болмайтын 

бөлшектерде қолданылады. 
Бұранда сызуда пішіні мен кескініне тәуелсіз, шартты бейнеленеді. 
Сырықта бұранданы сыртқы диаметр (d) бойынша тұтас негізгі сызықпен, 
ішкі диаметр (d1) бойынша тұтас жіңішке сызықпен көрсетеді. Оны негізгі 
сызықтардан 0,8мм қашықтықта салады 
Көп таралған бұрандалы қосылыстарға: бұрандамалар, сомын, 
бұрамасұқпа, шұрып, құбырлардың бөлшектері жатады. 
Бұрандама деп аяқ жағына бұранда ойылған, қалпақшалы сырықты 
айтады. Машина жасауда бұрандама кең қолданылады, көбінесе 
алты қырлы қалпақшалы сомынды. Бұрандама, диаметріне қатысты 
өлшемдерінің шартты байланысы бойынша сызылады. Бұрандаманың L 
ұзындығы – жұмыс ұзындық. Ол есептеулерден шығады және МЕСТ 
кестесінен анықталады. 

Кілттік қосылыс
Кілттік қосылыстар біліктің хабқа(ступицей) қосылуына қызмет етеді (тісті 
доңғалақтар, шкивтер, жұлдызшалар және т.б.) және айналу моментін беру. 
Кілттер білік пен хабтың ойықтарына салынған. Байланыстар шиеленісті 
болуы мүмкін және кернеусіз. Кернеулі қосылыстар сына кілттерімен 
түзіледі, ұзындығы бойынша сына тәрізді, олардың жұмыс беттері жоғарғы 
және төменгі, ал бүйір жазықтықтарда алшақтық бар. Мұның бәрі біліктің 
иілу тербелістерін тудырады. Кілттер стандартталған, бірақ шектеулі 
қолдануды табады. 
Кернеусіз кілттік қосылыстар призматикалық түрде жүзеге асырылады және 
сегменттік кілттер. Призматикалық кілттер кең машина жасаудың барлық 
салаларында қолданылады. Дизайнның қарапайымдылығы және төмен құны-
қосылыстың негізгі артықшылықтары. Алайда, байланыс білікті әлсіретеді 
және үйіспенің беріктігі біліктің беріктігінен төмен және хабтар; берілетін 
жүктеме кілттер аймағында шоғырланған; байланыс кілтті ойыққа қолмен 
орнатуды қажет етеді 
Сегменттік кілттер ГОСТ 24071-80 және призматикалық сияқты, олар 
бүйірлік беттермен жұмыс істейді. Сегменттік кілттер үшін ойықтар біліктер 
дискімен өңделеді, ені бойынша калибрленген кескіштер дәлдік пен өнімділік 
призмаға қарағанда көбірек кілттер 
Сегменттік кілттермен қосылыстардың артықшылықтары: қарапайымдылық 
конструкциялар, өзара алмастыру және өңдеу. Тұрақты позиция біліктің 
терең ойығындағы кілттер оның қисаю мүмкіндігін болдырмайды. 
Кемшіліктері: біліктегі кілттің астындағы терең ойықтың қажеттілігі білікті 
әлсіретеді, ал аз кілттердің ұзындығы қосылыстың жүктеме қабілетін 
шектейді. Сегменттік кілттер екі негізгі параметрмен сипатталады ені b және 
дайындаманың ұзындығы d1. Кілттің биіктігі h=0,4 d1; ұзындығы l=l,=d1. 
Есептеусегменттік кілттер призматикалық сияқты жасалады. 

 ТІСТІ (
шлицті
) ҚОСЫЛЫСТАР 
Шлицті байланысы біліктерді хабтарға қосу үшін қолданылады тісті 
доңғалақтар, шкивтер, үйкеліс муфталарының дискілері. шлицті қосылысты 
шартты түрде көп қырлы қосылыс ретінде қарастыруға болады, 
Сплайндық қосылысты шартты түрде көп қырлы қосылыс ретінде 
қарастыруға болады,оның кілттер білікпен бірге жасалған. Артықшылықтары 
сплицев мен салыстырғанда қосылыстар кілттер: олар бар кіші радиалды 
өлшемдері, жоғары жүктеме қабілеті, бір-бірін алмастырады және 
қамтамасыз етеді жақсы орталықтандыру бөлшектер. Сурет. 8.17 
Берілетін жүктеме Шеңбердің ұзындығы бойынша бөлінген, қосылатын 
Контакт ауданы ұлғайтылған бөлшектер. Тісті қосылыстар қозғалмалы және 
қозғалмайтын болуы мүмкін. В тістердің профиліне байланысты түзу 
сызықтары бар қосылыстар ажыратылады (сурет. 8.17, а), эволюциялық 
(сурет. 8.17, г) және үшбұрышты тістер (сурет. 8.17, е). 
Тікелей профильдің негізгі параметрлері (ГОСТ 1139-80) : 
тістердің саны z (z = 6 2 20); Ішкі диаметрі d; сыртқы диаметрі D; 
қалыңдығытістердің санына және олардың биіктігіне байланысты 
стандартүш серияны қарастырады: біліктердің диаметрлері үшін жеңіл, 
орташа және ауыр 14-тен 125 мм-ге дейін. тістерді орталықтандыру сыртқы 
жағынан жүргізілуі мүмкін, ішкі диаметрлері мен бүйір беттері. Диаметрі 
бойынша орталықтандыру білік пен хабтың үйлесімділігін қамтамасыз ету 
үшін жасалады. Туралау үшін тістер арасындағы жүктемелер бүйір беттерде 
орталықтандырылады.