Реферат тақырыбы : "Өлшеуіш приборлар"
жүктеу/скачать 1,86 Mb.
|
| Негізгі бөлім
2.1 Штангенциркуль. Штангенциркуль — сыртқы және ішкі өлшемдерді, сондай-ақ тесіктердің тереңдігін жоғары дәлдікпен өлшеуге арналған әмбебап құрал. Штангенциркуль негізгі милиметрлік шкала орналасқан штангіден тұрады. Штангенің бір ұшында қозғалмайтындай қатты бекітілген кеуек бар. Кеуектің өлшеніш беті штангенің бойлық жақтарына перпендикуляр. Штангеде кеуетері бар қозғалмалы рамка орналасқан. Винт арқылы рамка 4 шкала 5 Нониус сызғышы бекітілген. Кеуектің үстінгі жағы белгі салуға, ал төменгі жағы сыртқы және ішкі өлшемдерді өлшеуге арналған. Қыспалы винт 3 рамканы штангіде керекті орында ұстауға арналады. Қозғалмалы кеуектің тетікті өлшегенді қысылу күшін реттеуге және берілген өлшемге құрылдың бекітілуін жеңілдету үшін микрометрлік винт пен гайкадан, қамыттан 6 және қыспалы винттен 7 тұратын арнайы құрылғы қолданылады. Микрометрлік винт рамамен қосылған. Гайка қамыттың қуысында орналасқан. (1-сурет) 1-сурет. Штангенциркульда өлшеу дәлдігін 10-20 ретке дейінгі арттыратын бөлігі нониус деп аталады. Нониус-әртүрлі өлшеу құралдары мен құралдарына орнатылатын, негізгі шкаланың бөліну үлестерінің санын дәлірек анықтауға қызмет ететін көмекші шкала. (2-сурет) 2-сурет. Нониустың жұмыс істеу принципі. Тұтас бөлік, әдетте, нониустың нөлдік бөлінуінің көрсеткіштерімен анықталады, ал бөлшек бөлігі негізгі шкаланың бөлінуімен дәл сәйкес келетін (қызыл нүктемен қоршалған) нониустың бөлінуінің нөмірімен анықталады.Нониустың нөлдік белгісінің жағдайы бойынша өлшеулерді орындау кезінде Nmain негізгі шкаласының бөліністерінің бүтін саны, ал нониус белгілерінің негізгі шкаланың белгілерімен ең жақсы сәйкес келуі бойынша —Nnon нониусының бөліністерінің саны анықталады. Өлшенетін шаманың V мәні негізгі шкаланың бөліну санының оны бөлу бағасына көбейтіндісінің және нониус үшін тиісті өнімнің формула бойынша қосындысы ретінде анықталады: Нониустағы 1-ден 6-ға дейінгі сандар сәйкесінше 0,1 мм-ден 0,6 мм-ге дейінгі өлшемдерді білдіреді. Нониустың жұмыс принципін ең алғаш рет Абу Али ибн Сина ойлап тапқан. Сызықтық нониус дегеніміз масштабты линейканың бойымен қозғала алатын бөліктері бар шағын линейка. Нониустың m бөлігі негізгі масштабтың (m -1) бөлігіне сәйкес келеді.( 3-суретті қараңыз). 3-сурет.
Негізгі масштабтың бөлігінің құны белгілі, ол а - ға тең болсын (әдетте, а=1мм).Нониус бөлігінің құнын х деп белгілейік.
Сызықты нониус штангенциркуль конструкциясында қолданылады. Штангенциркуль құрамына (4-суретті қараңыз) LA аяқша бекітілген миллиметрлік масштаб М (прибордың шкаласы) енеді. Масштаб бойымен N нониус қозғала алады, ал онымен екінші аяқша LB мен F білтемеше байланысқан. Штангенциркульді қозғалатын бөлігінің C қысқыш винті бар. Егер А мен В аяқшалары тиісіп тұрса, онда шкала мен нониус нөлдік бөліктері сәйкес келеді. Дененің сыртқы өлшемдерін білу үшін оны А және В аяқшаларының ортасына орналастырып, аяқшаларды затқа тиіскенше қозғаймыз. Бұдан кейін қозғалатын аяқшаны С қысқышпен бекітіп, шкала бөліктерін санаймыз. Бүтін миллиметрлер саны тікелей прибордың шкаласынан нониустың нөлдік бөлігіне дейінгі аралықпен анықталады, ал миллиметрдің бөліктері жоғарыда айтылғандай нониуспен анықталады. Ішкі өлшемдер үшін LL аяқшаларды, ал тереңдікті өлшеу үшін F білтемешені қолданады. Штангенциркульді нониусы n = 10, 20, 50 бөлік болатындай етіп дайындайды. 4-сурет.LA-қозғалмайтын аяқша, LB-қозғалатын аяқша, C-қысқыш винт, N-нониус, M-масштаб. Штангенциркульдің түрлері өте көп. Түрлеріне байланысты олар әр түрлі қызмет атқарады: жүктеу/скачать 1,86 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|