Реферат Тақырыбы: Қазақстан аумағындағы ежелгі тайпалар мәдениеті Орындады: Қабыл балнұр Қанатқызы
-тарау. Ерте орта ғасырлардағы Қазақстан тайпалары мен ұлыстарының мәдениеті
жүктеу/скачать 35,32 Kb.
|
| 1-тарау. Ерте орта ғасырлардағы Қазақстан тайпалары мен ұлыстарының мәдениеті
1.1 Қаланың өсуі Ерте орта ғасырлардағы (VI-XII ғғ.) Қазақстан территориясын мекендеген тайпалар мен ұлыстардың мәдениеті жазбаша, археологиялық және эпиграфиялық (құлпытастағы жазулар) деректерде баяндалады. Тайпалар мен ұлттардың мәдениеті VI – XII ғғ. өткен дәуірдегі тайпалар мен ұлыстардың мәдениетімен дәйекті түрде байланысып, табиғи, экономикалық және саяси жағдайларға байланысты әртүрлі дамыды. Мәдениеттің дамуына Қазақстан халқының Ұлы Жібек жолы бойында жүргізілген Қытаймен, Орта Азиямен, Еділ бойындағы Болгариямен, Киев Русімен сауда байланыстары ықпал етті. Бұл уақыт мәдениеті қалалардың өсуімен, қала өмірінің өрлеуімен сипатталады. Х-ХІІ ғасырларда Қазақстанда қалалардың қарқынды өсу процесі, қала өмірінің айтарлықтай жандануы болды. Қазақстан картасында бірқатар жаңа қалалар пайда болды – Қарачук, Қарнақ, Қаялық, Екі-Оғыз, Ашнас, т.б.Бір ғана Іле алқабында өткен кезеңдегі 10 қаладан басқа тағы 56 қала пайда болды. Шу, Талас аңғарларында, Сырдария бойында ондаған қалалық елді мекендер қалыптасты. Феодалдық қатынастардың дамуымен ортағасырлық қалалар өздерінің жоспарлау құрылымын өзгертті. Ежелгі бекініс қалаларының орнына қорғаныс қабырғаларының сақинасымен қоршалған бекіністі цитадельдер пайда болды. Орталық Азияның цитадельдері шахристан деп аталды, онда діни ғимараттар, базарлар, дворяндардың тұрғын үйлері болды. Қалалардың экономикалық маңызының одан әрі өсуімен төмен қарай қала маңы – кедейлер қоныстанған рабадтар пайда бола бастады. Қазақ қалаларының ең ірісі Отырар болды. VI - IX ғасырлармен салыстырғанда. оның ауданы бірнеше есе ұлғайып, рабадтармен бірге 200 гектарға жуық жерді алып жатыр. Қабырғалар Шахристанды ғана емес, Рабадты да қоршап алды. Шавғар ауданы Отырардан бір күндік жорық болатын. Бұл қазіргі Түркістанның аумағы. 11 ғасырда Шавғар ыдырап, аудан орталығы Ясы қаласына көшірілді, онда 12 ғасырдың аяғында Қожа Ахмет Ясауи кесенесі тұрғызылды. Содан бері қала діни орталыққа айналды. Қазақстанның оңтүстігіндегі ірі қалалардың ішінде Испиджаб, Сығанақ болды. Испиджаб қирандылары қазір Шымкентке жақын жерде орналасқан. 10-12 ғасырларда Испиджаб транзиттік сауда орталығы ретінде белгілі болды. Сығнақ қыпшақ бірлестігінің орталығы болған, оның орнында қазір Сунақ ата қонысы. Тараз Жетісудың саяси, экономикалық және мәдени өмірінің ірі орталығы болды. Тараз уезінде Талас, Аса және басқа да өзендердің бойында қалалар мен елді мекендер – Құлан (Луговое), Меркі, Аспара, Баласағұн және т.б. тізбектер созылып жатты.Құлан 7 ғасырдағы ірі орталық болды. Аспара Чуйчка алқабындағы ең атақты қала болды. Іле өзенінің аңғарында Қаялық, Талхиз, Екі-Оғыз және т.б қалалар болды. Сонымен, жазбаша да, археологиялық материалдар да, сәулет ескерткіштері де қала мәдениетінің дамығанын айғақтайды. жүктеу/скачать 35,32 Kb. Достарыңызбен бөлісу:
|