Реферат Тақырыбы: Қазақстан аумағындағы ежелгі тайпалар мәдениеті Орындады: Қабыл балнұр Қанатқызы
жүктеу/скачать 35,32 Kb.
|
- Бұл бет үшін навигация:
- 3-тарау XV - XVII ғасырлардағы Қазақ хандығының мәдениеті. 3.1 Материалдық мәдениеттің дамуындағы өзгерістер
| 2.2 Рухани мәдениет
XIV - XV ғасырлардағы рухани мәдениеттің гүлденген кезеңі. - қыпшақ тіліндегі жазба әдебиетінің гүлденген кезеңі. Өкінішке қарай, сол кездегі әдеби ескерткіштер бізге жеткен жоқ. Оларда діни шығармалар мен иран және араб тілдерінен аудармалар, сондай-ақ танымал шығыс аңыздарының рұқсат етілген нұсқалары басым болды. Бізге жеткен алғашқылардың бірі – 1310 жылы жазылған Н.Раб-ғузидің «Қисса Рабғузи». Негізгі мазмұны оғыз-қыпшақ тілінде енбеген, араб-парсы халқының арасында кең тараған аңыздар мен әңгімелер. Таяу және Орта Шығыс. Мұнда халифалар, пайғамбарлар туралы аңыздар, космогониялық мифтер, өлеңдер мен жырлар бар. «Қисса Рабғузидегі» көптеген сюжеттер кейін қазақ халық ертегілеріне ауысты. Бұл еңбек төңкеріске дейін Қазан, Ташкент баспаларынан бірнеше рет басылып, қазақтарға кеңінен тараған. 1341-1342 жылдары қыпшақ тіліне аудармасы жасалған Әзірбайжан ақыны Низамидің «Хосроу мен Ширин» поэмасы Шығыста өте танымал болды. Оның авторы – Өзбек хан сарайында тұрған Құтып. Аударма сөзбе-сөз болмағандықтан, поэманың оқиға желісі мен композициясын пайдалана отырып, Низами Құтып оны өз өлеңдерінде баяндап, қыпшақ халқының мақал-мәтелдері мен нақылдарына қаныққан. (Бірдеңе айтқанда абайлап сөйлеңіз); (Арыстанның жүзі түлкіге ұқсамайды); (Әр сөз сапта жақсы, мақал бар) «Көп сөз – есек үйір»). Өлеңнің түпнұсқасы бізге жеткен жоқ, 1338 жылы Мысырда өмір сүрген қыпшақ ақыны Берке Фатих ибн Эдгу қайта жазған бір ғана тізімі сақталған. Алғаш рет «Хұсрау-Шырын» 1961 жылы поляк ғалымы А.Зайончковскийдің қолынан шыққан. Қыпшақ әдебиетінде 1353 жылы екі тілде – қыпшақ және парсы тілінде жазылған Конрат тектес Хорезмидің «Мухаббат-нама» поэмасы маңызды орын алады. Жырдың екі нұсқасы белгілі: бірі араб тілінде, екіншісі ұйғыр әліпбиінде. 3-тарау XV - XVII ғасырлардағы Қазақ хандығының мәдениеті. 3.1 Материалдық мәдениеттің дамуындағы өзгерістер XV-XVII ғасырларда. Көшпелі мал шаруашылығы негізінен қазақ отбасының өмірін қамтамасыз етті. Ол қазақтарға азық-түлік, киім-кешек пен аяқ киімге қажетті материалдар, киіз үйдің жабдықтары мен безендірілуі, көшіп-қону үшін көліктер берді. Әскери жорықтар мен ұрыстарда жылқы таптырмайтын болды. Көшпелі малшылар үй шаруашылығымен, негізінен мал шикізатын өңдеумен айналысты. Олар киіз, кілем, киім-кешек, аяқ киім, былғары ыдыс-аяқ, әбзелдер, т.б. жасады. Қазақтардың шаруашылығы негізінен табиғи күйінде қалғанымен, қала тұрғындары мен егіншілер өндірген тауарлар мен өнімдерге айырбастау үшін өнімдердің артық болуын қамтамасыз етті. Көшпелі малшылар қалалардың базарларына мал айдап, тері, жүн, олардан жасалған бұйымдарды, сондай-ақ қырлы қару-жарақтарды, негізінен қайыңнан жасалған ағаш бұйымдарын, атап айтқанда, арбаларды, османдарды және ыдыстарды жеткізіп берді; тон, тон, бас киімдер сатты. Айырбасқа малшылар алуан түрлі тауарлар: мақта және жібек маталар, керамикалық және металл бұйымдары, дайын маталар мен тері бұйымдары - халаттар, шәлілер, бас киімдер, аяқ киімдер, ат киімдерінің бөліктері, сондай-ақ әртүрлі тұрмыстық ыдыстар, қару-жарақ, зергерлік бұйымдар алды. асыл металдардан жасалған. , айна және т.б. Түркістан қалалары мен оазистерінің этникалық жағынан араласқан отырықшы егіншілікпен айналысатын халқы даланың мал шаруашылығымен айналысатын халқымен үнемі экономикалық және мәдени қарым-қатынаста болды. Әсіресе Түркістан жері Қазақ хандығының құрамына енгеннен кейін хандар өз ордасы мен әскерімен қалаларда жиі өмір сүрді. XV-XVII ғасырдың екінші жартысында, Қазақ хандығы дәуірінде Оңтүстік Қазақстанда қала өмірі дами берді. Сырдарияның оң жағалауы мен оның салалары Ясы болды(Түркістан), Отырар, Сайрам, Сауран, Сығнақ, Иқан, сол жағалауында – Аркук, Өзгент, Аққорған, Құджан, Қаратаудың солтүстік беткейінде – Созақ, Құмкент, т.б. Ірі және кіші қалалардың қала тұрғындарының шаруашылық өмірінде ауыл еңбегі маңызды рөл атқарды. Қалалардың жартылай аграрлық сипатын зерттеушілер археологиялық материалдар мен жазба деректерге сүйене отырып атап көрсетеді. Қалалар бақшалар мен бақшалармен, бақшалар мен жүзімдіктермен, егістіктер мен жайылымдармен қоршалған. Егіншілік пен мал шаруашылығымен алыс-жақын ауылдардың тұрғындары ғана емес, қала тұрғындарының өзі де айналысқан. Қалалардың әрқайсысы суармалы егіншілік дамыған, астық және басқа да ауылшаруашылық өнімдерінің өнеркәсіптік өндірісі бар кең байтақ егіншілік аймағының орталығы болды. XV-XVII ғасырларда. Қазақтардың материалдық және рухани мәдениетінің негізгі белгілері – тұрғын үй түрлерінде, оның әшекейлері мен ыдыс-аяқтарында, киім-кешек пен тағамда, салт-дәстүрлер мен әдет-ғұрыптарда, көркемдік қолөнер мен ауызша халық шығармашылығында бекітілді. Олар Қазақстан аумағында өмір сүрген бұрынғы тайпалар мен ұлыстардың мәдени құндылықтарын органикалық түрде қабылдады. жүктеу/скачать 35,32 Kb. Достарыңызбен бөлісу:
|