Реферат Тақырыбы: Қазақстан аумағындағы ежелгі тайпалар мәдениеті Орындады: Қабыл балнұр Қанатқызы
-тарау XIV - XV ғасырлардағы Қазақстан мәдениеті
жүктеу/скачать 35,32 Kb.
|
колоквиум
| 2-тарау XIV - XV ғасырлардағы Қазақстан мәдениеті.
2.1 Материалдық мәдениет Моңғолиядан кейінгі кезеңде мәдени өмір күрт өзгерістерге ұшырады. Моңғол ақсүйектерінің арасында билік басына келгеннен кейін көп ұзамай отырықшы халыққа қатысты екі бағыт анық белгіленді. Кейбіреулер отырықшы өмірге қарсы болды, оларға бүкіл жерді малдың жайылымына, ал отырықшы аудандардың бүкіл халқын көшпелілерге айналдыру қажет болып көрінді. Дворяндардың тағы бір тобы орталықтандырылған мемлекет құруға ұмтылды, сондықтан отырықшы аймақтардың халқын жан-жақты қолдады. Қазірдің өзінде 13 ғасырдың аяғында, деректерге қарағанда, көптеген қалалар мен отырықшы егіншілік аудандары қайта жанданды. Соның арқасында Мавераннахр мен оңтүстік-батыс Жетісуда қала өмірі жанданды. Алайда Жетісу аумағында климаттың өзгеруіне байланысты егіншілік біртіндеп жартылай көшпелі және отырықшы мал шаруашылығына жол берді. Қалпына келтірілген қалаларда теңге сарайлары ашыла бастады, олардың міндеті бірдей салмақтағы және нәзік күміс теңгелерді соғу болды. Монета соғу тегін болды, яғни. Кез келген жеке адам ақшасын тиынға айырбастау үшін ақша сарайына ақшасын әкеле алады. Керуен саудасы айтарлықтай кеңейді. Батыс Қазақстан мен Еділ алабында жаңа қала орталықтарының пайда болуы Азиядан Еуропаға баратын керуен жолдары орталығының шоғырлануына әкелді. Керуен жолдары абаттандырылды. Сауда жолдарына құдықтар қазылды, керуен сарайлар салынды. Орталықтандырылған мемлекеттің пайда болуы сауданы қауіпсіз және пайдалы етті. Қала өмірінің гүлденуі сәулет өнерінің дамуына әкелді. Ислам діні мемлекеттік дін ретінде қабылданғаннан кейін қалаларда мешіттер, медреселер, сарайлар салына бастады, жаңа архитектуралық стиль пайда болды. Әсіресе Орталық Қазақстанда байыған монументалды діни ғимараттардың құрылысы кең өріс алуда. Қаракеңгір өзенінің аңғарында исламға дейінгі дәстүрлі қыпшақ үлгісінде салынған Жошы хан мазары бар. Одан алыс емес жерде XIV-XV ғасырдың басында салынған Алаш хан мазары орналасқан. Бұл ғимарат осыған ұқсас бірқатар ғимараттарға үлгі болған – Қайып ата, Талмас ана, Жұбан ана, Болған ана, Дүзен, Ерден, т.б. Көшпелі халықтың киім-кешектері мен баспаналарында ерекше өзгерістер жоқ. Дәстүрлі киіз үйлер мен арбалар әлі де бар. Отырықшы аудандарда бұл жерде одан әрі өзгерістерге ұшыраған отырықшы тұрғын үйлердің ортаазиялық түрі таралуда. Тұрғын үй бір бөлмелі болды, іргетасы кірпіштен қаланған. Қабырғалардың ішінде ағаш жақтау болды. Көшпелі киіз үй бұл түрдегі баспананың бастапқы негізі болды. Үш қабырғаның бойында үстел мен төсек орнын ауыстыратын әмбебап жиһаз қызметін атқарған суфа – кербез биіктік болды. Қабырғалардың бірінде пеш бар, оның мұржалары суфаның астынан өтіп, үйді жылытатын. Осылайша, XIV - XV ғасырларда. қыпшақ-қазақ тайпаларының материалдық мәдениетінің дамуы жаңа серпін алды. Сол кезде қаланған іргетаста XV-XVIII ғасырлардағы қазақтардың төл мәдениеті кейін өсті. жүктеу/скачать 35,32 Kb. Достарыңызбен бөлісу:
|