Реферат тақырыбы «Қазіргі заманғы Қазақстанның үшінші модернизациясын жүзеге асырудағы философияның рөлі».«Үңгір аллегориясы: қазіргі оқылуы»
«М.Хайдеггер онтологиясының негізгі ұғымдары»
жүктеу/скачать 30,89 Kb.
|
| 4. «М.Хайдеггер онтологиясының негізгі ұғымдары»
Мартин Хайдеггер (нем. Martin Heidegger, 1889 жылы 26 қыркүйек－1976 жылы 26 мамыр) — неміс ойшылы, қазіргі заман батыс философиясында ең ықпалды философтардың бірі, экзистенциализм, феноменология, деконструкция, герменевтика, постмодернизм, саясаттану теориясы, психология и теология салаларына айтарлықтай үлес қосқан ғұлама. Ол Құрлықтық философия дәстүріне мұрагерлік етіп, өз ғұмырында таңдаулы, әрі таласқа толы еңбектер жазды. Әсіресе оның «Болмыс және уақыт» (1927) еңбегі ХХ ғасырдағы танымал бірегей туындылардың бірі есептеледі. Онтология (гр. ontos – болмыс, logos – ілім) – философия ғылымының саласы әлемдегі заттардың фундаменталды мәні табиғатын айкындаумен айналысатын философияның бөлімі. Жалпылық негізін, болмыс принциптерін, оның құрылымы мен заңдылықтарын қарастырады. Философиялық онтологиялық теорияның мысалдары - Платонның «түрлер» теориясы немесе ғылыми теориялармен жалпы негіздердін қандай түрлері белгіленеді деген сұраққа жауап іздейтін жақында пайда болған ғылыми реализм теориясы. Онтологиялық дәйектер сондай-ақ, социологиялық теорияның анық немесе анық емес ерекшелігі, мысалы, Дюркгеймнің «әлеуметтік фактілер» концепциясы, Вебердің (немесе символдық интеракционизмнің) индивидуалды факторларға көңіл бөлуі, Маркстың материализмі және оның өндіріс тәсілдері мен өндірістік қатынастарға басты назар аударуы. Онтология терминін алғаш енгізген (1613) неміс философтары Р.Гоклениус пен Х.Вольф. Бұл философтардың пікірінше Онтология адамның шынайы дүниемен байланысын түйсікпен емес материалды болмыстан бөлек тұратын ақыл-парасат, абстракциялық рух арқылы таниды. Олар Онтология бүкіл дүниенің (оның ішінде субстанция, кеңістік пен уақыт, т.б.) негізі мен мәнін болмыстағы алуан түрлі құбылыстардың себебін, дамуын түсіндіретін бірден-бір ғылым деп санады. Мартин Хайдеггердің мақаласында фундаментальды онтологиясына, оның мазмұнында диалектикалық логика элементтерінің болуына талдау жүргізіледі. Егер диалектикалық логиканы түпкі және шексіз өзара қарым-қатынас туралы ілім ретінде анықтаса, онда іргелі онтологияда түпкі орнына мән қоюға болады, ал шексіз орынға − Хайдеггер болмыс (Seyn) деп атайды. Болмыс оған қатысты трансцендентті болса да, мәнсіз. Мәннен болмысқа өту логикасы ерекше диалектикалық терістеу арқылы анықталады, ол привация деп аталады. Привация уақыт өте келе экзистенциальды уақытты бір біріне қарама-қарсыға алып келеді. Біруі екіншісіне ауысу сәті онтологияда бейболмыс сияқты. Болмыс - уақытты белсендірудің нәтижесі. Уақытты терістеу болмыстың терістеуінен кейін Хайдеггер диалектикасын дәстүрлі терминологияда болмыстың диалектикасы және ештеңе ретінде көрсетуге болады. Алайда, ол Гегель диалектикасынан принципті түрде ерекшеленеді, онда болмыс және бейболмыс абстракцияға толық ұқсастыққа дейін, бір-бірімен қандай да бір айырмашылықтарды жоғалтумен жеткізіледі. Қазіргі философияда, философияның алдыңғы тарихындағыдай, болмыс мәселесі негізгі мәселе болып табылады. Барлық басқа философиялық мәселелердің мағынасы мен маңызы бар, өйткені оларға болмыстың көрінісі түседі. Болмысты іздей отырып, философия ғылым, дін, өнер алдында өзінің ерекшелігін қорғайды, болмыстың ашылуы мүмкін өмірдің ерекше тәсілі ретінде ойлаудың ерекше сипатын ашады. Болмысты іздеу-бұл шағын, тар кәсіби адамдар тобының кәсібі емес, адам іздеу, М. Хайдеггердің сөзімен айтқанда, оның үйі, яғни олардың баспанасыздығы мен жетім қалуын жеңу. Болмысты іздеу-бұл адамның айналасындағы әлемнің мағынасыздығын жеңе алатын, өмірінің басты міндеті болып табылатын, "болмыстың шопаны" болып табылатын болмыстың қажетті және ажырамас бөлігі сияқты сезінетін, тамырларын іздеу. Бұл ізденістер адам өмірінің негізі болып табылады. Парменидтер заманынан бері өткен ғасырлар ішінде көп нәрсе бар деп түсінілді –ойлау, идеялар әлемі, Құдай, материя және т.б. болмысты түсіну, оған қол тигізу, болмыстың күзі адамды өзгертеді,оны эмпирикалық өмірдің мағынасыз хаосынан шығарып, өзін-өзі таныту. Болмыс дегеніміз не? Адам табиғатының мәні неде? Адам болмыспен қалай байланысты? Адамның өзіндік ерекшелігі қандай? - бұл мәселелер ХХ ғасыр философтарының онтологиялық мәселесінде маңызды орын алады. Алғашқы рет пайдаланылатын философиялық рефлексия үлгісі ретінде Хайдеггер "Софист" Платон диалогын атап өтеді, онда тұтас емес, біртұтас болмыстың жетіспеуі бейболмысқа әкеледі деп айтылады. Хайдаргердің міндеті-уақытты оңалту, оған болмысқа орын беру. Болмыс деңгейінде ойшыл жою, уақыт теңдігі (бейболмыс) жойылады, оның орнына бірінші жағдайда бейболмысқа қарағанда мүлдем басқа мағынасы бар бейьолмыс қойылады. Кез келген жағдайда болмыс уақыттың субстанциясы ретінде әрекет етеді. жүктеу/скачать 30,89 Kb. Достарыңызбен бөлісу:
|