Реферат тақырыбы: Жыраулар поэзиясындағы арулар суретінің ерекшелігі Орындағын: Ахметова а тексерген: Даутұлы Т

Тақырыбы: Жыраулар поэзиясындағы арулар суретінің ерекшелігі

Орындағын: Ахметова А
Тексерген: Даутұлы Т


Мазмұны
1. Кіріспе
1.2. Жыраулар поэзиясы туралы түсінік
2. Негізгі бөлім
2.1.Ару деген кім?
2.2. Жыраулар поэзиясындағы арулар суретінің бейнеленуі
3. Қорытынды.
4. Пайдаланылған әдебиеттер

Кіріспе
Ежелгі заманнан бастап, өздеріңізге мәлім, Ордада ханның қасында әр уақытта ақылшы жыраулар болған. Жыраулар — халық поэзиясын жасаған ақылғөй даналар. Олар заманының өздері куә болған елеулі уақиғаларын, тарихи кезеңдерді жырға қосқан…Жыраулар поэзиясына дейінгі әдебиет халык жасаған ауыз әдебиеті деп аталды. Жыраулар поэзиясы Қазақ хандығы құрылғаннан бастап (XV ғасыр) өріс алды. XV ғасырда Асан Қайғы, Казтуған жыраулар өмір сүрді.
Жырауларды халык, қадір тұтқан. Ел толқыған кезде, бүліншілік шыққанда немесе ел шетіне жау келғен кездерде ақыл, кеңес сұрайтын болған. Мұндай кезде жырау жұртшылықты абыржымауға шақырып, оларға күш-қуат беріп, істің немен тынатыны жайлы болжамдар айтып отырған. Жыраулар поэзиясы ХV-ХVII ғасырлар аралығын қамтиды.Жырау деген атау «жыр» сөзінен шыққан.
Жыраулар өз шығармаларын ақыл-нақыл, өсиет түрінде айтқан. Олардың толғауларының негізгі тақырыптары — туған жерді, елді сүю, Отанды қорғау, елді бірлікке шақыру, адамгершілік қасиетті насихаттау.
Негізгі бөлім
Әйел адамның таңғажайып сұлулығы аттың жалы, түйенің қомындағы запыранды заманда да жыраулардың жырына, ақындардың сырына айналған. Қызға қырық үйден тыйым салған дана қазақ қашан да қыз баласының қадірін білген. Оған XVI-XIX ғасырлар тудырған жырау, ақындардың жауһар жырлары куә.
Қазақтың жасқа да, қартқа да мәлім «ару» деген әдемі сөзі бар. «Ару» сөзін көбі «әдемі, көрікті» деген сөздермен ғана байланыстырып жатады. Негізінде, бұл сөздің мәні тереңде, ол «ар» сөзімен астасып жатыр екен. Бабалардан қалған
«Батыр болған бабамнан ел қорғауды үйрендім,
Ару болған анамнан ар қорғауды үйрендім» деген кереметтей қанатты сөзді еске түсіріңізші!
Ар қорғау деген не? Бұл – намысыңды қызғыштай қору, ұятыңды ұстай білу деген сөз. Әйгілі Доспамбет жыраудың:
«Алғаным Әли ағаның қызы еді,
Нақ арудың өзі еді
Маңдайы күнге тимеген
Желке шашын өрмеген
Серпіліп адам бетін көрмеген»
деген жыр жолдары соны білдіреді. Өзін намыс пен ұяттың өкілі ретінде сезініп, соған сай бола алған қыз ғана арулық деңгейге жетеді. Сондай-ақ, «ар» сөзі иман, ождан, абырой, тектілік сөздерімен қатар аталады. Сонымен қатар Доспамбет жырау:
Зерлі орындық үстінде,
Ал шымылдық ішінде 
Тұлымшағын төгілтіп,
Ару сүйдім, өкінбен.

Абылайды хан билеген заманда дүние-мүлік бөлісуде Абылайдың өзіне енші боп тиген қалмақ қызынан Қасым туғандығын хабарлайды. Абылайдың сол ұлына құтты болсын айта барғандар атынан Бұқар жырау, сондағы қанды жорықты, ондағы Абылай қасында болған Қабанбай, Бөгенбай, Жәнібек, Тілеуке, Қылышбек, Сатай, Бөлек, Наурызбай, Қаумен, Дәлет, Жәпек, Сеңкібай, Шойбек, Таңсық, Қожа, Мәмбет, Молдабай, Есенқұл батырлардың есімдерін атай келіп, Қасымның шешесінің сонда қолға түскен тұтқын қыз «бөліске түскен олжаның» ең негізгісі, басы екенін аңғартады. Одан әрі жырау:

1. 
   Қазақ әдебиеті. Энциклопедиялық анықтамалық. — Алматы: «Аруна Ltd.» ЖШС, 2010 жыл
   
2. 
   Жұбанов А. Ғасырлар пернесі. Алматы, 1975, 13-б.
   
3. 
   Ерзакович Б.Г., Қоспақов З.Қ. Қазақ музыка фольклорының тарихнамасы. А., 1986, 3-б.
   
4. 
   Уәлиханов Ш. Таңдамалы.2-бас., «Жазушы», Алматы, 1985, 164-б.
   
5. 
   Әуезов М. ХІХ менХХ ғасыр басындағы қазақ әдебиетінің оқу кітабы. Алматы. 1933 ж.