Реферат Тақырыбы: Жүсіп Баласағұн философиясындағы ақиқат мәселесі. Орындаған :Құлыш Нұрбек
жүктеу/скачать 25,18 Kb.
|
- Бұл бет үшін навигация:
- Орындаған : Құлыш Нұрбек Тобы
|
Қазақстан Республикасының білім және ғылым министрлігі Қарағанды техникалық университеті Реферат Тақырыбы: Жүсіп Баласағұн философиясындағы ақиқат мәселесі. Орындаған :Құлыш Нұрбек Тобы: ЭИ21-05К Жетекшісі: Алматы 2022 Жоспар: 1.Кіріспе 2.Жүсiп Баласағұн философиясы. 3. «Құтадғу біліг» (Құтты білік») дастаны. 4.Пайдаланған әдебиеттер 1.Кіріспе Жүсіп Баласағұн (Баласағұни) — ХІ ғасырдың аса көрнекті ақыны, есімі күллі Шығыс елдеріне мəшһүр болған данышпан-ойшыл, белгілі қоғам қайраткері. Ол замандастары мен өзінен кейінгі сұрақтарға тек дарынды ақын ғана емес, сондай-ақ Орта ғасырдың атақты ғалымы, дəлірек айтсақ, табиғаттану, риезиет (математика), фəлəкият (астрономия), тарих, араб-парсы тіл білімі, тағы басқа толып жатқан ғылым салаларын жете меңгерген ғұлама-ғалым ретінде жақсы мəлім болған. Ал, Жүсіп Баласағұнның есімін əлемдік əдебиет тарихына мəңгілік өшпестей етіп жазып қалдырған бірден-бір əдеби мұрасы — «Құтадғу біліг» (Құтты білік») дастаны. Бұл дастан қазіргі түркі тілдес халықтардың орта ғасырдағы тарихи, қоғамдық саяси-өмірі, ғылымы, əдебиеті мен мəдени дəрежесі, əдет-ғұрпы, наным-сенімі, тағы басқа жөнінде аса қызықты əрі қыруар мол деректер беретін көркем туынды Соңғы жылдары өрiс алған ұлттық мәдениеттiң Өтпелi дәуiрдiң тар құрсауынан шығу үшiн Мiне осы мәселелерге, әсiресе ұлттық санаға Ал Жүсiп Баласағұн философиясының қазақтың тарихы Ұлтымыздың қоғамдық-философиялық ойының даму тарихына ерекше Егемендiкке қол жеткiзген тәуелсiз мемлекетiмiздегi қоғамдық-тарихи “Құтты бiлiктiң” өз кiрiспесiнен кiтаптың сол Жүсіп Баласғұнның “Құтты бiлiк” шығармасы және Жаңа заман мәдениетiнде, соның iшiнде түрiк Ең алғаш мәлiм болған Герат нұсқаасы Екiншiсi ең жақсы сақталған Ферғана нұсқасы Үшiншiсi Мысыр нұсқасы. Бұл нұсқа 1896 Жүсiп пен Махмұт Қашқаридi бiр кезең “Құтадғу бiлiг” туындысының араб әрпiмен жазылған Туындының негiзгi-негiзгi бөлiмдерiн аударма жасаған Вамбериден Үш қолжазбаның басын қосып, транскрипцияланған құрама “Құтты бiлiк” туралы Қазақстандағы алғашқы арнаулы Жүсiп Баласағұнның әлеуметтiк философиясын қарастырғанда диссертант Жүсiп Баласағұнның саяси-әлеуметтiк көзқарастарын талдаудан бұрын, Ұлы түрiк ғұламасы мен Ренессанс идеясының Ренессансты “барлық өркениеттi халықтар өз басынан В.В. Бартольд мұсылмандық Ренессанстың Батыспен салыстырғанда 1. Ежелгi мәдениетке елiктеу Еуропадағыдай дәрежеге 2. Алдындағы ”орта” уақыттағы мәдениетке қамқорлық 3. Сырттан алып ауысып пайдалану тек Ислам Ренессансының өкiлдерi шынында да ежелгi Азияның кiндiгiнде кезiнде бiрнеше көне Шығыс Туғардан естi келiп көктем желiЖәнеттiң жолын ашты көркем жерi. Тау, дала, жер жасыл кiлем төсендi, Көкке оранып қолат, қырлар безендi. Елiк-жайран гүл үстiнде ойнайды, Арқар, киiк жұптаса өрiп тоймайды. Қабақ түйiп, аспан жасыл селдеттi, Гүл жүз ашып, күлiмдеттi жер-көктi.(10) IХ ғасырда Түркiстан жерiнде жаңа түркi Түркiстанда сол уақытта үш тiл-түркi, араб Түркiстанның сол кездегi мәдени өмiрiндегi екi Қарахандар дәуiрiндегi түрiктердiң “ильдiк” «елдiк» (Л.Гумилев) Алтай, Габи, Жетiсу тайпаларының iшiнде бұлармен Ерте орта ғасырларда Тоба “Арыслан” хан Будда дiнiнiң “iлiмi” бойынша “барлық тiшiлiктiң, Будда дiнiнiң дүниеде азап шегу мен “VI-IX ғасырларда “Ұлы Жiбек жолы” бойындағы Алайда негiзгi дiн - тәңiрлiк болып Аспанға көз жiберген ежелгi түрiк осы “Құтты бiлiктегi” көптеген түсiнiктер мен бейнелердiң “Құтты бiлiк” кейiпкерлерiнiң есiмдерi де бұрынғы Қарахандар дәуiрiндегi әлеуметтiк-мәдени жағдай түрiк халықтарына “Құтты бiлiк” Ұзақ уақыт тезiнен өткен Жүсiп Баласағұн өзi атын иелеген Баласағұн Жүсiп Баласағұн “Құтты бiлiк” дастанын хижра Зерттеушi ғалымдардың пiкiрiмен санаса отырып Жүсiп Өз заманының өзiндiк адамгершiлiк кодексi “Құтадғу Бiрақ-та “Құтты бiлiк” өзiнiң моральдық бағытталуына Ал, қазақ философияның маманы профессор М.С. Сондай-ақ профессор А.Х. Қасымжановта өз пiкiрiн Әлеуметтiк философияның маңызды бiр мәселесiне қоғамдық а) дау-жанжал, өктемдiк, тап күресi т.б.;ә) тұлғалық ынтымақтастық, өзара көмек. Бiрiншiсi - тоталитарлық идеяның сөлi. Ал Екi әлемде кiсiлерге, керегiң - Iзгi қылық, түзу қылық -дер едiм... Кел, iзгiлiк жаса, ек те iзгiлiк, Мәңгiлiк саған нәсiп болар iзгi бiр, ”Жақсылық қыл, ек жақсылық ұрығын, Мәңгi аялап тұрар жақсы қылығың”.(1) Ынтымақтастыққа негiзделген қоғамда мемлекет көркейiп, гүлденедi.
Есi болса, жұрнақ болса намыстан: Ұшқалақтық - бiрi, екiншiсi сараңдық, Үшiншiсi - ашу оған надандық. Қырсығың - сор, беттi жер ғып
Бек бесеуден бойын аулақ ұстасын, Бiлсiн сонда, басынан құс ұшпасын. (5). Сонымен, Жүсiп Баласағұнның ел басы туралы 1. “Құтты бiлiкте” суреттелген бектiң бейнесi 2. Ел басына этика тұрғысынан қарап, 3. Ойшылдың аллигориялық бейнелерi Күнтуды “Әдiл”, 4. “Құтты бiлiктiң” негiзгi мәселесi адам 5. Сопылық философиясының әсерi тисе де, 6. Жамандықтың, зұлымдықтың онтологиялық статусын терiске Ж. Баласағұнның жалпы дүниетанымына, ойлау жүйесіне Жалпы “Құтты білік” дастанының негізгі идеясы 1. Мемлекеттік басқару үшін бұлжымас әділ 2. Бақ-дәулет, ырыс-байлық мәселелері, дәулеттің баламасы 3. Ақыл мен парасат ұғымдары. Дастанда 4. Қанағат-ынсап, барға риза болу, ұстамдылық Баласағұни саясат ұғымын – басқару, көтермелеу Жалпы Жүсіп Баласағұнның “Құтты білік” дастанын “Құтты бiлiк” дастанында саясат “басқару iлiмi” Ел басқару өнерiне гуманистiк тұрғыдан қарап Зұлым күшпен бек ұзаққа бармайды: Күш зорлықққа халық шыдап қалмайды. Асыл сөз бар: “Қыздырмасын елдi -
3) тәрбие жақсы бiлiм берумен байланысты; 4) тәрбиелеу негiзiнде еңбек жаòу керек. Ойшылдың тәрбиелеу туралы пiкiрлерi оның гуманизмiн, Сонымен, Жүсiп Баласағұнның саясат туралы iлiмiне 1. Ойшылдың әлеуметтiк-саяси көзқарастарын үш топқа 2. Аталмыш iлiмдердiң негiзiнде адам мәселесi 3. Бектiң бейнесi iзгiлiк, әдiлдiк, қайырымдылық, 4. Халқын гуманистiк тұрғыдан қарастырып, оған 5. Ел басқаруда әдiлдiк, iзгiлiк, бiлiктiлiк, 6. ХХ ғасырдың аяғы қазақстандықтар үшiн Қорытындыда диссертацияның ішкі мазмұнынан туындаған ой-түйіндер Жүсіп Баласағұнның әйгілі дастанын тек мемлекет «Құтты біліктегі» көптеген түсініктер мен бейнелердің «Құтты біліктің» әлеуметтік-саяси философиясының мәні – Пайдаланылған әдебиеттер: 1. Философия және мәдениеттану. А., Жетi
4. Fабитов Т.Х. Мәдениеттануға кiрiспе. А., 5. Бартольд В.В. Соч., т. 4, 6. Қасымжанов А. Рухани тамырлар. //Қазақ. 7. Баласағұн Жүсiп. Құтты бiлiк. А., 8. Fабитов Т. Қазақ мәдениетiнiң типологиясы. 9. Философия және мәдениеттану. А., Жетi 10.Баласағұн Жүсiп. Құтты бiлiк. жүктеу/скачать 25,18 Kb. Достарыңызбен бөлісу:
|