Географиялық кедергілер
Табиғи кедергілер, мысалы, таулар мен өзендер, көшпелілердің қозғалысын реттеуде маңызды рөл атқарды. Бұл кедергілер қауіпсіздік қамтамасыз етіп, көшпелі тайпалардың арасындағы байланыстарды ұйымдастыруда әсер етті. Көшпелілер тауларды және өзендерді бойлай орналасқан жолдарды пайдаланып, сауда-саттық пен мәдени алмасуды жүзеге асырды.
Табиғи-географиялық факторлар көшпелілердің қалыптасуы мен дамуына негізделген алғышарттарды қамтамасыз етті. Географиялық орналасу, климаттық жағдайлар, жергілікті флора мен фауна, су ресурстары және географиялық кедергілер – осының бәрі көшпелілердің өмір салты мен мәдениетіне терең әсер етіп, олардың қоғамының дамуына мүмкіндік берді.
3. Әлеуметтік-мәдени факторлар
Көшпелілердің қалыптасуында әлеуметтік-мәдени факторлар маңызды рөл атқарды. Бұл факторлар олардың қоғамын, мәдениетін, дәстүрлерін, әлеуметтік құрылымын және дүниетанымын қалыптастыруда әсер етті.
3.1. Экономикалық факторлар
Көшпелілердің экономикалық жүйесі негізінен мал шаруашылығына негізделді. Мал – олардың негізгі байлығы, азық-түлік, киім, баспана, көлік және сауда үшін қажетті ресурстардың көзі болды. Көшпелілер мал өнімдерін (сүт, ет, тері) өндіру және өңдеу барысында арнайы дағдылар мен технологияларды дамытты.
Экономикалық тұрғыдан алғанда, көшпелілердің қоғамы қарым-қатынастар мен сауда негізінде құрылды. Көшпелі тайпалар өзара сауда жасап, шетелдік тауарлармен алмасу арқылы экономикалық байланыстарды нығайтты. Бұл сауда байланыстары оларды бір-бірімен ғана емес, басқа халықтармен де байланыстыра отырып, мәдени алмасуды жүзеге асырды.
3.2. Әлеуметтік құрылым
Көшпелілердің әлеуметтік құрылымы тайпалар мен руларға бөлінді. Бұл құрылымда әр түрлі әлеуметтік рөлдер болды, соның ішінде:
Тайпаның басшысы (аке, хан) – көшпелі қоғамда жетекші рөл атқарды, саясатты және әскери стратегияны басқарды.
Батырлар мен жауынгерлер – көшпелілердің қорғанысын қамтамасыз етті, сонымен қатар көшпелі халықтардың ішінде беделді орынға ие болды.
Достарыңызбен бөлісу: |