Реферат тақырыбы: Көшпеліліктің қалыптасуының алғышарттары: табиғи
Алтын орданың Мамлюк мемлекетімен этносаяси және
жүктеу/скачать 88,37 Kb.
|
бека реф (4` (1)
- Бұл бет үшін навигация:
- 3.Сырдарияның орта ағысы бойындағы өңірлер мен қалалар үшін Мәуреннахрлық билеушілермен күрестер.
| 2.Алтын орданың Мамлюк мемлекетімен этносаяси және
елшілік байланыстары Алтын Орданың сыртқы саясаттағы жетістіктерінің 1-І Египеттің Мамлюк провинциясымен 1 жарым ғасырға созылған Берке тұсында басталған тұрақты саяси және дипломатиялық қатынастардың орнауы болды. Тарихи дамуы жағынан да, географиялық орналасуы жағынан да бір-бірінен алшақ жатқан елдер арасындағы тығыз және ұзақ мерзімді одақтар сол кездегі жаһандық тарихи маңызы бар оқиғалармен байланысты болғанына күмән жоқ. Хронологиялық тұрғыдан алғанда, екі мемлекеттің саяси өмірінде болған тарихи оқиғалар арасында параллелизм де бар: алтын ордада Жошының үшінші ұлы Берке, мемлекеттің тамаша билеушісі болған, алғаш рет ислам дінін қабылдаған, Сыртқы саясатқа Қол жеткізген.Қарақорымның орталық үкіметіне тәуелсіз Және Мысыр жерінде Қыпшақтардың Байырғы Байбарлары билікті өз қолына алып, Халифатты Батыстан Крест Жорықтарына, моңғолияны шығыстан жаулап алуға қарсы қалпына келтірді. аббасидтер әулеті, ол мұсылман мемлекетінің қорғаушысы болды және сирия, Палестина, Хиджаз, солтүстік африка және кипр жерлері есебінен египет мемлекетінің шекарасын кеңейтті. Бұл екі держава мемлекет көптеген жылдар бойы әскери-саяси одақтар құрды және көптеген факторлар екі ел арасында тұрақты қарым-қатынас орнатуға түрткі болды. C. Закировтің пікірінше, екі мемлекеттің дипломатиялық қатынастарының тарихында Мысыр мәмлүк мемлекеті қуатты Алтын Орданың қолдауына «аса мүдделі болған», сонымен қатар, Жошы ұрпақтарының Хулагулық Иранға қарсы күресі жалғасын тауып жатқан жағдайда ғана бұл әскери-саяси одақтастық өз маңыздылығын жоғалтпайтын еді дейді Алтын Орданың мәмлүк мемлекетімен одақтастығы әскери-саяси тұрғыда көрінеді, себебі екі елде бір-бірінің көмегінде әрі қолдауында аса мүдделі болған , мысалы Алтын Орданың Хулагулық Иранға қарсы күрес кезінде 3.Сырдарияның орта ағысы бойындағы өңірлер мен қалалар үшін Мәуреннахрлық билеушілермен күрестер. Сыр бойында оғыз заманында өмiр сүрген атақты қаланың бiрi Жанкент тек қана астана және оғыз әкiмдерiнiң қысқы резиденциясы емес, ол Сырдария сағасындағы iрi сауда орталығы да болған. Сырдария бойымен Орта Азия қалаларынан мұнда Ибн-Хаукальдың куәлігі бойынша, бидай және астық тиелген кемелер келіп тұрған. Сыр өңiрiнiң қалаларына байланысты археологиялық және этнографиялық материалдарды қолдана отырып ежелгi цивилизациямен, егiншiлiк мәдениетiнiң ошағы болғандығы дәлелденді.Сырдария бойындағы оғыз-қыпшақ қалалары: Сауран, Сығанақ, Янгикент, Жент, Узгент, Баршикент т.б. керуен жолдарында орналасып, егiншiлiк пен қала мәдениетiнiң орталықтары болған Ақ Орда – Қазақстан аумағында монғолдардан кейін құрылған алғашқы мемлекет. Ақ Орданың аумағы Жайық өзенінен Батыс Сібір ойпатына дейін, Сырдарияның орта және төменгі ағысы аралығын алып жатты. Орталығы – Сығанақ қаласы. Ақ Орда 14 ғасырдың екінші ширегінен бастап Алтын Ордадан біржолата бөліне бастады. 14 ғасырдың екінші жартысынан бастап Алтын Ордада аласапыран төңкеріс басталды. 60-жылдары Сарай қаласында бір жылдың ішінде 4 хан ауысқан. Осы тартысты пайдаланған Ұрұс хан билікті қолына алып, мемлекетті нығайтты. Әмір Темір Тоқтамысты пайдаланып, Ақ Орда мен Алтын Орданы басып алуға тырысады. Ұрұс хан мен баласы Тоқтақия қайтыс болғаннан кейін Әмір Темір Тоқтамысты Ақ Орда тағына отырғызды. 1395 жылы Әмір Темір Тоқтамыстың орнына Ақ Орда тағына Қойыршақ оғланды (Ұрұстың баласы) хан етіп қойды. Ақ Орда ханы Барақ Сырдария бойындағы қалаларды қайтару үшін әрекеттер жасады. Әбілхайыр Шайбани Ақ Орданың біраз жерін жаулап алып, өз хандығын құрды. Ал Ұрұс хан ұрпақтары 15 ғасырда Ақ Орда жерінде Қазақ мемлекетін құрды. Орыс хан Ақ Орданың Сырдария маңындағы аймақтарда егін және қала шаруашылықтарын дамытуды қолдаған. Ал сыртқы саясаты негізінен Әмір Темірдің шапқыншылық жорығына тойтарыс беруге бағытталды. Бұл мақсаттарды жүзеге асырудың аса тиімді де басты шарасы – ішкі феодалдық қырқыстарды жойып, бір орталыққа бағынған мемлекет құру еді. Бұл дәуірдегі ауыр апат – Шыңғыс тұқымынан тараған сұлтандар мен ханзадалардың хан тағына таласқан ішкі феодалдық қырқысы болатын. 1375-1376 жылдары Орыс хан Сырдария жағасына қайтуға мәжбүр болды, ал онда Ақ Орданың оңтүстік шегінде Орта Азияның билеушісі Әмір Темір өзінің агрессиялық қимылдарын өрістетіп жатқан болатын. Темірдің әскери көмегіне сүйенген Тоқтамыстың 1374-1375 жылдардағы Орыс ханға қарсы алғашқы жорығы сәтсіз аяқталды, Ақ Орда әскерлері Тоқтамыстың әскерлерін талқандады. Тек төртінші жорық кезінде Орыс ханның және оның баласы Тоқтақияның қайтыс болуы Әмір Темір мен оның қолшоқпарларының жеңіске жетуіне мүмкіндік берді. 1377 жылы Орыс хан қайтыс болғаннан кейін Ақ Орда иелігі оның баласы Темір Мәлікке көшті. Осы кезде Тоқтамыс Әмір Темірге сүйеніп, Темір Мәліктің әскерін талқандап, өзін 1379 жылы Ақ Орданың ханы деп жариялайды. 1380 жылы Тоқтамыс Сарай – Берке мен Еділ маңындағы басқа да қалаларды, Қырым мен Мамай ордасын басып алды. Ақ Орда мен Алтын Орданы билігіне алған Тоқтамыс бұрынғы жебеушісі Темірдің енді өзіне қарсы шықты. 1395 жылы Тоқтамыс Темірден күйрей жеңіліс тауып Сібірге қашып кетті, оны 1406 жылы Сібір ханы Шәдібек өлтірді. Ақ Орда Әмір Темірдің боданына айналды. 1423-1424 жылдары Орыс ханның немересі Барақ өзінің бақталастарын жеңіп шығып, Ақ Ордада хандық билікті өз қолына алады. Бұл кезде, Ақ Орданың басты қаласы Сығанақ, сондай ақ Сырдың орта ағысындағы қалалар Темір әулетінің қолында еді Қолданылған әдебиеттер/ сайттар: http://emirsaba.org/ http://e-history.kz/ 1. Жұмағұлов Қ.Т., Абдимомынов Н.Т. Алтын Орданың халықаралық сауда - экономикалық қарым - қатынастары (ХІІІ-ХІV Ғғ.). – Алматы: Қазақ университеті, 2016. – 223 б. http://www.semanticscholar.org/ жүктеу/скачать 88,37 Kb. Достарыңызбен бөлісу:
|