Реферат Тақырыбы: Микроскопиялық саңырауқұлақтардың морфологиялық қасиеттері
жүктеу/скачать 49,28 Kb.
|
Реферат Микробиология
| Лизосомалар
Бір қабатты қабықшалармен қоршалған майлы заттардың тамшылары. Клетканың ортасында немесе полюстерінде орналасқан. Саңырауқұлақ жасушаларында бір немесе бірнеше ядролар болуы мүмкін. Олар тұқым қуалайтын функцияларға жауап береді. Ядроның пішіні дөңгелек немесе ұзартылған. Әрбір ядро тығыз дәндер мен жіңішке фибрилдерден тұратын ядрошықтары бар екі қабатты кеуекті нуклеомембранамен қоршалған. Ядроларда хромосомалардың бөлігі ретінде ДНҚ болады. Анастомоздар арқылы ядролар бір жасушадан екіншісіне ауыса алады. Саңырауқұлақ жасушаларында көптеген қосындылар бар: волютин, гликоген, липидтер, пигменттер, миелоидты түзілістер, органикалық қышқылдардың тұздары, аминқышқылдары және т.б. Гликоген эндогендік тыныс алу үшін жауап береді, ал волютин энергетикалық процестерге қатысатын резервтік қоректік зат ретінде қызмет етеді. Айта кету керек, тіршілік процесінде саңырауқұлақ жасушаларында әртүрлі зат алмасу өнімдері - антибиотиктер, ферменттер, токсиндер, витаминдер және т.б. Микроскопиялық саңырауқұлақтардың барлық көптеген морфологиялық элементтері екі топқа бөлінеді: мицелий және споралар. Олар әртүрлі пішіндер мен өлшемдерде келеді. Саңырауқұлақтардың түрін анықтауда маңызды дифференциалдық белгі ретінде споралар мен мицелиялардың морфологиялық айырмашылығы қызмет етеді. Мицелия Бұл тар дөңгелек түтік, оның диаметрі микромицеттер арасында бір микроннан бірнеше микронға дейін өзгереді. Тармақ түтікшелері – мицелийді құрайтын гифалар жуан, әлсіз тармақталған және жіңішке, жоғары тармақталған болып ажыратылады. Біріншісі мицелия түзеді, негізінен субстратқа таралады, екіншісі - одан қоректік заттарды сіңіру үшін субстраттың қалыңдығында. Мұндай дифференциация әсіресе кейбір паразиттік саңырауқұлақтардың мицелийлеріне тән, бірақ сапрофиттер арасында да жиі кездеседі. Мысалы, Rhizopus және кейбір басқаларында бұтақсыз және күшті өсетін ерекше столондар бар. Көп тарамдалған кезде мицелий гифалары бір-бірімен жанасып, жасушалар арасында бірігулер – анастомоздар құра алады. Егер олардың саны көп болса, мицелий өзіне тән торлы түрге ие болады. Анастомоздардың дамуы көп жасушалы мицелийі бар әртүрлі саңырауқұлақтарда байқалады. Олардың арқасында жасуша ядросын бір жасушадан екіншісіне ауыстыруға және гаплоидты мицелийден диплоидтыға өтуге болады. Бірақ көп жағдайда олар вегетативті функцияларды орындайды және қоректенудің жетіспеушілігінен көптеген формаларда дамиды. Мицелия жасушаларының ұзындығы бірнеше микроннан ондаған, ал сирек жүздеген микрондарға дейін жетеді. Мицелия қалай дамиды? Спорадан ұрық түтігі шығып тұрады, ол ұзарады, содан кейін спораны қамтитын ортаңғы бөліктен қалқа арқылы бөлінеді. Содан кейін өсу түтіктері одан әрі ұзарып, дистальды немесе апикальды жасуша және проксимальды немесе ішкі бөлікке бөлінетін жаңа перде алады. Кейіннен апикальды жасуша ұзарып, қайтадан бөлінеді, біріншіге қарағанда екінші, жас ішкі жасушаны бөледі. Бұл жалғасуда. Бұл процесте ішкі жасушалар тек ұзарады, олардың көлденең бөлінуі сирек кездеседі, бірақ олардан бүйірлік тармақтар дамиды. Ішкі жасушаның дистальды ұшында цилиндрлік пішінге ие болатын бүйірлік шығыңқы пайда болады, содан кейін оны өндіруші жасушадан қалқа арқылы бөлінеді. Содан кейін жаңа жасуша бүйір тармаққа айналады, негізгісі сияқты өсіп, тармақталуы. Негізгі гифа бойындағы тармақтардың дамуына байланысты олар егде және дамыған, негізге жақын болған сайын олардың тармақталуы - акропетальды тармақталуы жатады. Септатты емес мицелийдің дамуы жалпы бірдей жолмен жүреді, бірақ көлденең бөлімдер түзілмейді. Өсу гифалардың ұштарында болады, онда мол протоплазма жиналып, бүкіл люменді толтырады, ал одан да артқы бөліктерде орталық вакуольдердің айтарлықтай дамуы байқалады. Біртекті ортада, мысалы, қоректік желатиннің бетінде мицелийдің гифалары (клеткасыз да, көп жасушалы да) біркелкі және радиалды түрде өседі, осылайша мицелий шетінен өсетін шеңбер тәрізді болады. Ондағы орталық бөлік ең көне, тіпті кейде өлі, ал шеткі бөлігі - ең жас. Мицелия дамуының типтік деп атауға болатын жалпы біркелкілігіне қарамастан, кейбір жағдайларда макроскопиялық көріністе де, жалпы өсу үлгісінде де, микроскопиялық құрылымда да бірқатар ерекше белгілер байқалады. Мицелийдің макроскопиялық көрінісін ең алдымен ауа гифалары анықтайды. Кейбір жағдайларда олар субстраттың ең бетінде және ішінара оның ішінде қалыптасады, содан кейін мицелия субстратқа басылған жалпақ шеңбердің көрінісіне ие болады; басқа жағдайларда, сонымен қатар, ауаға көтеріліп, мицелийге, мысалы, субстраттың үстіне көтерілген мақта жүніне біршама ұқсастық беретін азды-көпті гифалар дамиды. Ылғалдылыққа, қоректенуге және т.б. байланысты бір саңырауқұлақ үшін өсу схемасы әртүрлі болуы мүмкін. Дегенмен, саңырауқұлақтардың бірқатар формаларының өзіндік ерекшеліктері бар, мысалы, ағашты бұзатын ауа мицелийінің қалыптасуы. Мицелийдің түсі көбінесе қар-ақ, бірақ жасына қарай ол әртүрлі реңктерде қоңыр болады. Бұл пигменттің жасуша қабырғаларында және, әдетте, жасушаның ішінде тұндыруымен байланысты. Нағыз мицелий және псевдомицелий бар. Соңғысы жеке жасушалардың бір-бірімен байланыспауымен және ортақ қабықшасының болмауымен сипатталады. Мұнда нағыз бұтақтанудың орнына жасушалардың ағаш тәрізді орналасуы байқалады. Субстратқа қосылу және одан қоректік заттарды алу үшін эволюция кезінде кейбір саңырауқұлақтар осы үшін арнайы әзірленген органдарды құрады: саңырауқұлақтарды анықтау кезінде ескерілетін ризоидтар мен аппрессориялар. Ризоидтар тамыр тәрізді, ал аппрессориялар мицелийдің қысқа, кеңейген, кейде лоб тәрізді өсінділері. Өсімдіктерді паразиттендіретін саңырауқұлақтар кейде мицелийдің ерекше тармақтарын - гаусторияны түзеді, олар өсімдік жасушаларына тікелей еніп, саңырауқұлақтардың қоректенуін қамтамасыз етеді. Гаусториялар типтік мицелийдің өсуімен салыстырғанда олардың өсу сипатының күрт өзгеруімен сипатталады, бұл тірі иесі жасуша протоплазмасының әсерімен түсіндіріледі. жүктеу/скачать 49,28 Kb. Достарыңызбен бөлісу:
|