Реферат тақырыбы: Нейрондар. Орталық жүйке жүйесін зерттеу тәсілдері

РЕФЕРАТ 
 
 
 
 
Тақырыбы: 
Нейрондар. Орталық жүйке жүйесін зерттеу тәсілдері 
Мақсаты: 
Нейрондар туралы түсінік қалыптастыру. Орталық 
жүйке жүйесін зерттеу тәсілдерін анықтау 
 
 
Орындаған
: Нұрғали Салтанат 107А 

ЖОСПАР 

КІРІСПЕ 
1.
Нейрон дегеніміз не? 

НЕГІЗГІ БӨЛІМ 
2.
Орталық жүйке жүйесі, тәсілдері 

ҚОРЫТЫНДЫ 
КІРІСПЕ 
Жүйке ұлпасының құрылымдық-қызметтік бірлігі жүйке жасушасы – нейрон. 
Нейрон - ақпаратты қабылдауға, кодтауға, беруге және сақтауға, басқа 
нейрондармен байланыс орнатуға және дененің тітіркенуге реакциясын 
ұйымдастыруға қабілетті арнайы жасуша. 
Функционалды түрде нейрон келесіге бөлінеді: 
1) рецептивті бөлік (нейрон сомасының дендриттері мен мембранасы); 
2) интегративті бөлік (аксон шоқысы бар сома); 
3) өткізгіш бөлік (аксоны бар аксон төбе) 
Ол негізгі денеден және өзектен тұрады. Жасуша денесінен көптеген 
талшықтар тармақтанады, оларды дендриттер деп атайды. 
Күшті және ұзын дендриттер аксондар деп аталады, олар шын мәнінде 
суреттегіден әлдеқайда ұзын. Олардың ұзындығы бірнеше миллиметрден бір 
метрге дейін өзгереді 
Аксондар нейрондар арасында ақпаратты беруде жетекші рөл атқарады және 
бүкіл жүйке жүйесінің жұмысын қамтамасыз етеді 
Нейрондардың түрлері және нейрондық байланыстар: 
Аффекторлы 

Олар сезім мүшелерінен миға ақпарат тасымалдаушылары. Нейрондардың 
бұл түрі ең ұзын аксондарға ие. Сырттан импульс аксондар бойымен мидың 
белгілі бір бөлігіне түседі, дыбыс - есту «бөліміне», иіс - «иіс сезу» және т.б 
Аралық
Аралық жүйке жасушалары аффекторлық нейрондардан алынған ақпаратты 
өңдейді және оны шеткі органдар мен бұлшықеттерге береді 
Эффектор 
Соңғы кезеңде эфференттер әрекет етеді, бұлшықеттер мен дененің басқа 
мүшелеріне интернейрондар командасын әкеледі 
Біздің миымызда шамамен 100 миллиард нейрон бар. Екінші жағынан, егер 
глиальды жасушалар туралы айтатын болсақ (нейрондарды қолдайтындар), 
олардың саны шамамен 360 миллиардқа дейін артады. 
Әрбір нейрон 1000-ға дейін басқа нейрондармен байланыс жасай алады. 
Алайда, зерттеуші Сантьяго Рамон и Кажаль айтқандай, нейрондық ұштар 
біріктірілмейді, бірақ шағын кеңістіктер бар (синапстық саңылаулар деп 
аталады). Нейрондар арасындағы бұл ақпарат алмасу синапстар деп аталады 
(Джабр, 2012) 
Нейронның денесіне қозу (хабар, сигнал) дендриттер арқылы келеді. 
Құрылымы мен қызметіне қарай нейрондар 3 топқа бөлінеді: 1) сезгіш (қозу 
шеткі мүшелерден орталық жүйке жүйесіне өтеді); 2) байланыстырғыш – 
қозуды сезгіш нейрондардан қозқалтқыш нейрондарға өткізеді; 3) 
қозғалтқыш – қозуды бұлшықеттер мен бездерге жеткізеді. 
Рефлекс (латынша «reflexus» – жауап қайтару) сыртқы және ішкі 
тітіркендіргіштерге орталық жүйке жүйесі арқылы ағзаның жауап қайтару 
реакциясы. Рефлекстер рефлекстік доға, қозу өтетін жолдар арқылы жүзеге 
асады. 
Рефлекстік доға рецептордан басталады. Рецепторлар (жұйке ұштары) әр 
түрлі тітіркендіргіштерді (ыстық, суық, қышқыл, дыбыс және т. б.) 
қабылдайды. Рецептордан сезгіш нейрондар арқылы қозу орталық жүйке 
жүйесіне өтеді. Қозу орталық жүйке жүйесінен қозғалтқыш нейрондар 
арқылы жұмыс атқаратын мүшелерге беріледі. Оны тізені жазу рефлексінен 
де байқауѓа болады. 
Рефлекстік доғаның барлық бөлімдері толыққызмет атқарса ғана рефлекс 
болады. Егер рефлекстік доғаның бір бөлімі зақымданса, рефлекс жойылады 
(болмайды). 

Рефлекстік доға 5 бөлімнен тұрады: 1) жүйке ұштары – рецепторлар 
(латынша «receptor» немесе «recіpіo» – қабылдаймын, қабылдаушы); 2) 
сезгіш нейрондар (қозуды орталық жүйке жүйесіне өткізеді); 3)жүйке 
орталығы (орталық жүйке жүйесі); 4) қозғалтқыш нейрондар; 5) 
тітіркендіруге жауап қайтаратын мүшелер (бұлшықеттер және т. б.) 
НЕГІЗГІ БӨЛІМ 
Орталық жүйке жүйесі (ОЖЖ) - бұл ми мен жұлыннан тұратын жүйке 
жүйесінің бөлінуі. Оның көптеген және әр түрлі функциялары бар, олардың 
арасында қаңқа бұлшық еттерінің қозғалысын бақылау және ойлаумен 
байланысты функцияларды қолдау 
Жүйке жүйесі екіге бөлінеді: орталық жүйке жүйесі (ОЖЖ) және 
перифериялық жүйке жүйесі (ОЖЖ). Орталық жүйке жүйесі ми (ми, мишық 
және ми діңінен тұрады) мен жұлыннан тұрады, ал перифериялық жүйке 
ағзаны қамтамасыз ететін барлық жүйкелерден тұрады. 
жұлын бұл мидың органдармен байланыс құралы. Бұл біздің ағзамыздың 
сенсорлық рецепторларынан барлық ақпаратты алады және оны құрайтын 
көтеріліп тұрған сенсорлық талшықтар арқылы миға бағыттайды. 
Өз кезегінде, ми бүкіл денеге қозғалтқыш нұсқауларын жібергенде, оны 
жұлынның төмен түсетін қозғалтқыш талшықтары арқылы орындайды. 
Ми - бұл бас сүйегінің ішіне салынған желатинді масса. Ол миллиондаған 
нейрондардан және триллиондаған глиальды немесе тірек жасушалардан 
тұрады, олар сигнал беруде ешқандай рөлі жоқ, бірақ бірдей маңызды. 
Ересек адамда бұл органның салмағы 1,3-тен 1,5 кг-ға дейін болады. 
Ми үш негізгі бөлікке бөлінеді: ми, мишық және ми өзегі, біз бас сүйек деп 
білетін сүйек қуысына енген. 
Мидың бас сүйегі мен беті арасында ми қабығы деп аталатын үш қабықша 
бар, оларда ол қап сияқты. 
Ми қабығының арасында орналасқан ми оны жұмсартып, толығымен 
шомылатын сұйықтық түріне ілініп, ми асқазан сұйықтығы немесе ми 
асқазан сұйықтығы деп аталады. Бұл сұйықтық миға ауырлық күшінің әсер 
етуін болдырмауға қосымша, оны қоректік заттармен қамтамасыз етеді және 
зат алмасуының қалдықтарын жояды. 
Ол жарты шарлар деп аталатын екі жартыға бөлінеді, олар сәйкесінше сол 
және оң жарты шарлар деп аталады. Екі жарты шар бір-бірімен нейрондық 

аксондардан тұратын корпус каллозумы деп аталатын талшықты бөлікпен 
байланысқан. 
Жұлын - бұл мидан түсетін және жұлын бағанасында қорғалатын немесе 
қамтылатын (жұлын немесе жұлын каналы деп те аталады) жүйке 
құрылымдарының жиынтығы. 
Ол бас пен бетті қоспағанда, миды денемен байланыстырады. Ересек 
адамдарда оның ұзындығы 43-тен 45 см-ге дейін және жүйке шоғыры бүкіл 
денеге таралады