Реферат Тақырыбы: Сілекей гликопротеиндері:құрылымымен қызметі. Тістердің сүйек тініндегі коллаген ақуыздарының рөлі
жүктеу/скачать 20,92 Kb.
|
|
Қазақ Ресей Медициналық Университеті Реферат Тақырыбы:Сілекей гликопротеиндері:құрылымымен қызметі.Тістердің сүйек тініндегі коллаген ақуыздарының рөлі Орындаған:Оспанова Аяжан Тексерген:Токтамысова Айман Факультет:стоматология Курс:2 Тобы:205-А Алматы 2023 Жоспары
Сілекей құрамы 6-бет Сілекей бездері 6-7 беттер Сілекей қызметі 7-бет Кіріспе Адам ағзасындағы ауыз қуысы бастапқы бөлім болып табылады,әртүрлі түрлерін қамтитын ас қорыту жолдары тіндердің өзіндік морфологиялық, қызметтік және зат алмасу ерекшеліктері. Ауыз тіндері мен сұйықтықтары ас қорытуда ғана емес, сонымен қатар процестерде де маңызды рөл атқарады реттеу, байланысты бүкіл ағзаны қорғауда иммуноглобулиндердің және басқа да қорғаныс факторларының түзілуі және секрециясы. Ауыз қуысы мен қызыл иектің сұйықтықтарының құрамы толығымен көрсетеді ағзада болып жатқан процестерді сәтті қолдануға болады,зертханалық диагностикада классикалықты толықтыратын немесе алмастыратын қан сынақтары. Ауыз сұйықтығының даусыз бірқатары бар қанға қарағанда артықшылығы: инвазивті емес және оны алудың қолжетімділігі сілекей диагностикасының кең перспективаларын ашады. Тарту сонымен қатар сынама алудың қарапайымдылығы, қайталанатын сынама алу мүмкіндігі физиологиялық жағдайларда биоматериал және толық қауіпсіздік қашан бұл пациенттің және медициналық қызметкерлердің денсаулығы үшін маңызды. Соңғы жылдары іргелі және клиникалық биохимия дамуымен ғана байланысты емес, қарқынды даму үстінде зертханалық тәжірибеге көптеген жаңа әдістерді енгізу зерттеулер, зертханалық технологияны жетілдіру, сонымен қатар баламалы қанды ақпараттық пайдалануды негіздеу биологиялық сұйықтықтар, сондай-ақ инвазивті емес әдістерді енгізу диагностика Осыған байланысты ауыз қуысының сұйықтығын зерттеу болып табылады биохимиядағы басым бағыттардың бірі. Сілекей (лат. saliva) – бұлыңғыр, түссіз сұйықтық, қуысына бөлінетін сілекей бездерінің секрециясын білдіреді. Сілекей ауыз қуысының шырышты қабығын ылғалдандырады, артикуляцияны жақсартады, дәм сезімін қабылдауды қамтамасыз етеді, майлайды. Сілекейдің құрамы Сілекей - рН 5,8 - 7,6, құрамы бар тұтқыр сұйықтық бұл оның бөліну жылдамдығына байланысты өзгереді. Сілекейдің 99-99,4% судан тұрады. Қалған 1 –0,6% – минералды және органикалық заттар. Бейорганикалық сілекейдің компоненттері аниондармен ерітілген макроэлементтер түрінде болады - хлоридтер, фосфаттар, бикарбонаттар, тиоцианидтер, йодидтер, бромидтер, сульфаттар, сонымен қатар катиондар Na+. K+. Са2+ Mg2+. Сілекейде микроэлементтер анықталады: Fe, Cu, Mn, Ni, Li, Zn, Cd, Pb, Li, т.б. Барлық минералды макро және микроэлементтер жай иондар түрінде де, құрамында да кездеседі.қосылыстар – тұздар, белоктар және хелаттар. Сілекей мен ауыз қуысы сұйықтығының құрамы. Сілекей — сілекей бездерінен ауыз қуысына бөлінетін секрет. Сілекей шығару өзектерінен алынған сілекей, аралас сілекей немесе ауыз қуысы сұйықтығы деп бөлінеді. Соңғысының айырмашылығы, секркттен басқа, құрамында олардың өмірге қажетті өнімдері, десквамирленген эпителий, сілекей денешіктері (лейкоциттер) қызыл иек эпителиіне бекуі арқылы ауыз қуысын мигрирлейтін микроорганизмдер болады. Сонымен қатар, онда тағам қалдықтары болуы мүмкін. Ересек адамдарда тәулігіне 1500 мл шамасында сілекей бөлінген. Бірақ секреция жылдамдығы әр түрлі факторлардың әсеріне байланысты бірдей мөлшерде емес: ересек жаста (55 – 60 жастан кейін сілекейдің бөлінбеуі баяулайды), нерв қоздырғыштары, тағам тітіркендіргіштері. Тұтқырлық – көлемі өзгерген және сілекейдің сақтау шамасы бойынша ол біртіндеп төмендейді. Сілекейдің өзектен алынғаннан кейін, дереу Осфальд әдісі бойынша өлшенген тұтқырлығы 1,2 – 2,4 бірлік құрады. Сілекей тұтқырлығы жоғары адамдарда тістерінің кариеспен зақымдануы интенсивті. Сілекейдің буферлі жылдамдығы қышқылдар мен сілтілерді нейрализациялауға бейім және бейкарбонатты, фосфатты, белокты жүйелермен анықталады. Сілекейдің буферлі жылдамдығы факторлардың әсер етуімен өзгереді. Осылайша, көмірсумен диетаны ұзақ уақыт ағымда қолданғаннан сілекейдің буферлі жылдамдығы төмендейді, ал жоғары белокты диетаны сақтау – оны жоғарылатады. Көптеген әдебиеттердегі мәліметтер бойынша сілекейдің буферлі жылдамдығы жоғары адамдарда тістердің кариеспен зақымдануы аз кездеседі деп жазылған. Сілекейдегі сутегі ионының концентрациясы, рН – ауыз қуысы сұйықтығында қышқылдардың болуымен анықталады. Тістердің тіс жегісімен зақымдануы сілекейдегі сутегі иондары санының көбеюімен байланысты. Сілекей құрамындағы органикалық заттарды 2 топқа бөледі: 1)Сілекейге қан сарысуынан түсетін (аминоқышқылдар, мочевина); 2)Бездермен синтезделетін (амилаза, гликопротеидтер, муцин, А классының иммуноглобулині және т.б.). Сілекейдегі ферменттердің ішінде ең алдымен ауыз қосында көмірсуды жартылай гидролиздейтін, оларды декстранға, мальтазаға айналдыратын альфа – амилазаны бөлуге болады. Сілекейдің құрамында фосфатаза, липаза, лизоцим, гиалуронидаза, калликрейн, лептидаза, РНК – аза, ДНК – аза ферменттері бар. Фосфатаза (қышқылды және сілілі) фосфор мен кальций алмасуына қатысады. Гиалуронидаза мен калиикреин тіс эмалі мен тіндердің өткізгіштік деңгейін өзгертіп отыратын ферменттер болып табылады. Сонымен бірге олар ауыз қуысының кілеегей қабаты мен тістердің қатты тіндерінің гомеостазын қалыпты жағдайда ұстап тұру процесінде маңызды роль атқарады. Сілекей 99,42% судан, 0,58% органикалық және органикалық емес заттардан тұрады. сілекей дегі органикалық емес компоненттердің ішінде кальций тұздары, фосфаттар, біріккен калий мен натрий, хлоидтер, бикарбонаттар, фторидер, роданиттер қатысады. сілекей де кальцийдің құрамы (1,2ммоль/л) қан сарысуына қарағанда төмен. Кальцийдің көп бөлігі ионизирленген жағдайда табылады, ал қалған бөлігі – фосфаттармен біріккен жағдайда немесе белоктармен байланысты. Оның РН – төмендеген кезде ауыз қуысы сұйықтығында гидроксиапатиттердің ерітілуі интенсивтілігі ұлғаяды. Ауыз қуысы сұйықтығында органикалық компоненттер көп мөлшерде кездеседі. Оның құрамында протеиндер, көмірсулар, бос аминоқышқылдар ферменттер, витаминдер және т.б. заттар бар. Негізгі органикалық зат болып ақуыз табылады. Сілекейде ақуыз мөлшері 0,8 — 3,0 г/л. құрайды. Ауыз қуысы тіндерін қалыпты жағдайда ұстап тұруда маңызды роль атқаратын ферменттер, гликопротеиндер, муцин сілекей безінде синтезделеді.. Сілекейдің мөлшері мен сапасы негізінен мына факторларға байланысты болып табылады. Сонымен бірге, сілекей тістің ғана күйіне емес, жалпы ауыз қуысының күйіне де әсері көп. Зерттеулерге қарағанда ауыз қуысына келіп түскен қатты көмірсулы тамақтағы глюкоза концентрациясы сілекейде төмендейді, алдымен тез, одан соң ақырындайды. Бұл жерде сілекейдің бөліну жылдамдығы маңызды роль атқарады. Сілекейдің бөліну жылдамдығы көмірсулардың тездеп ыдырауына жәрдемдеседі. Бірақ, одан фторидтер бөлініп қалмайды, олар ауыз қуысының жұмсақ және қатты ұлпаларымен бірнеше сағат сақталып байланысып тұрады. Сілекейдегі фторидтердің мөлшеріне қарай ондағы де- және реминералдану баланстарының арасындағы тепе- теңдік минералдану жағына ығысып, тісті тіс жегісіне сақтауға жағдай туғызады.Сілекейдегі фтор мөлшерінің аз болған жағдайында да бұл механизм осылай жұмыс жасайды. Сілекейдің глюкозаны жойып жіберу қасиеті тіс жегісінен сақтайтыны бір ғана механизім емес, сонымен бірге оның қышқыл және сілтіні бейтараптайтын, буферлік қасиетінің де маңызы өте зор.Сілекей қалыпты жағдайда тістің ұлпасының негізін құрайтын қосылыстар, кальций, фосфор иондары және гидроксиапатиттерге бай болып келеді.рН төмендегенде, сілекейдегі кальций, фосфор және гдроксиапатиттер мөлшері басында азайып, одан соң мүлдем жоғалады. Тіс жегісінен сақтау механизмдерінің біріне тіс кіреукесінің бетіне сілекей қабықшасы қабатының пайда болуы да әсер етеді. Бұл қабықша ауыз қуысына түскен қышқылдың тіс кіреукесіне тікелей әсер етуінен ғана сақтап қоймай, кальций мен фосфордың оның бетінен жойылып кетпеуіне жағдай Кіші сілекей бездері – барлық кілегей қабаттарда орналасады. Таңдай бездері артқы бөлімде көп және жұмсақ таңдайдың бағыты бойынша олардың саны көбейеді. Тілдің түбірінде, валик тәрізді еміздікшеде серозды бездер, ал басқа жерлерде – кілегей бездер орналасады. Сілекей бездері Сілекей бездерін кіші және үлкен сілекей бездері деп бөледі. Жұпты үлкен сілекей бездері – құлақ маны, төменгі жақ асты, тіс асты және кіші сілекей бездері – ерін, ұрт, тіл ас қорыту бездері болып табылады. жүктеу/скачать 20,92 Kb. Достарыңызбен бөлісу:
|