ОД=031--3=0 , ОД=18037--3=180

ОД=031--3=0 ,

ОД=18037--3=180 .

Тік дөңгелектің сол жағдайында өлшемге микроскоптың өлшем индексін қояды да, жіптер торының горизонталь түзету бұрандаларымен істеп, оның центрін жергілікті жердегі байқалатын нүктеге келтіреді. Тексеру үшін әрекеттерді қайталайды.

Тексеру тәртібі. Теодолиттің осін тіктеуіш жағдайға келтіреді де, тордың орташа горизонталь жібін жергілікті жердегі жақсы көрінетін нүктеге көздейді. Алидаданың жетекші бұрандасын бұрап, дүрбіні горизонталь бойынша айналдырады. Осы жағдайда жіп көзделген нүктенің бойында болу керек. Егер нүктенің бейнесі тор жібінің қалыңдығынан астам жылжыса, онда түзету жүргізіледі.

Түзету тәртібі. Окулярдың түзету бұрандаларын жабатын қалпақты шешеді де, шарт орындалғанша оны тормен бірге бұрайды. Сонан соң окулярды бекітеді.

г) Коллимациялық көздеуіштерді тексеру. Коллимациялық көздеуіштердің көздеу осі көру дүрбісінің көздеу осіне параллель болуы тиіс.

Тексеру тәртібі. Коллимациялық көздеуішті 50 м-ден астам арақашықтықта орналасқан жергілікті жердегі затқа көздейді. Егер заттың бейнесі көру дүрбісіндегі тордың центрінен көздеу аясынан 1/5 астам жылжыса, онда көздеуіштің орнын түзетуге ұсынады.

Түзету тәртібі. Көздеуішті дүрбінің корпусымен бекітетін төрт бұрандаларын сәл ғана босатады да, көздеуіштің азимут бойынша сәйкес бұруынан кейін оларды тағы да бұрайды.

д) Вертикаль дөңгелекті тексеру. Анықтама бойынша нольдік орын дегеніміз көру дүрбісінің көздеу осінің горизонталь жағдайға сәйкес вертикаль дөңгелегінен алынған өлшем. Вертикаль дөңгелекпен жұмыс істеу кезінде нольдік орын тұрақты болу тиіс. Есептеуді ыңғайлы жүргізу үшін нольдік орын аспаптың екі еселенген дәлдігінен аспауы керек.

Нольдік орынның тұрақтылығына көз жеткізу үшін жұмыстың алдында жергілікті жердегі бірнеше нүктелерді байқап, нольдік орнын анықтау қажет. Жұмысты жалғастыру үшін нольдік орынның мәнін анықтап отыру қажет. Нольдік орынның тұрақтылығы вертикаль бұрыштар өлшемдерінің дұрыстығын тексеру болып саналады.

Нольдік орынды нольге жақын мәнге келтіру. Тік дөңгелектің екі жағдайында (ОД мен СД) жергілікті жердегі бір нүктеге бағыттап, нольдік орынды есептейді. Есеп алудың алдында теодолит тұғырығының көтергіш бұрандаларымен бұрап, горизонталь дөңгелегінің алидадасындағы деңгей үлбірлеугін ноль-пунктке келтіреді.

Алдын ала ыңғайлы есептеу үшін ОД мен СД есептерді 90-тан артық болған жағдайда кіші шамаларға төмендегі ережемен келтіреді. Егер ОД немесе СД өлшемдер 90-270 арасында жатса, онда олардан 180 алынады, ал 270-360 арасында болса, онда 360 алынады.

Егер СД=140, ОД=17836 (кіші шамасына келтірейік, яғни ОД=17836- 180=-124) десек, онда

Көлбеу бұрыш есептеледі:

1. 
   Теодолитті қабылдау тексерулері;
   
2. 
   Теодолитті далалық тексеру және түзету
   

• 
  - қабылдау тексерулерінің
  
• 
  - далалық тексерулер
  

Қабылдау тексерулері аспапты алған кезде жүргізіледі. Құрылғыны қабылдау кезінде алдымен тексеру керек:

теодолиттің жинақтылығы;

құрылғыда механикалық зақым болмауы керек;

сонымен қатар, қабылдау тексерулеріне мыналар кіреді:

1. 
   Штативтегі теодолиттің тұрақтылығын тексеру;
   
2. 
   Масштабты микроскопты тексеру;
   
3. 
   Көру құбырының өрісіндегі сурет анық болуы керек;
   
4. 
   Жүрістің тегістігін тексеру.
   

• 
  Нүктеге дәлдеу;
  
• 
  Штатив басына көлденең жазықтықта бұрау күшін салу;
  
• 
  күш-жігерді алып тастаңыз және жіп торының жылжуын тексеріңіз
  
• 
  бар болған жағдайда ығысуы барынша бұранда бастары мен аяқтарының штатива.
  

микроскоп шкаласының және шеңбердің бір градустық бөлінуінің өлшемдерінің айырмашылығы-микроскоп шкаласының рені, r≤0,25 шкаланың бөлінуі.

Көру құбырының өрісіндегі сурет анық болуы керек

• 
  геометриялық фигуралардың құрылымы айқын болуы керек;
  
• 
  сурет кемпірқосақ реңктерімен боялмаған
  

• 
  қысқыш;
  
• 
  жетекші;
  
• 
  көтергіш;
  
• 
  фокустау;
  
• 
  түзету
  

Тексерулер-бұл құрылғының дизайнына қойылатын геометриялық жағдайлардың сақталуын анықтауға бағытталған әрекеттер.

Тексерулер теодолит осьтерінің дұрыс орналасуына көз жеткізуге мүмкіндік береді.

I-I-құрылғының Тік осі

II – II-Алидада ГК цилиндрлік деңгейінің осі

III – III-көру құбырының көлденең айналу осі

IV – VI-көру құбырының нысаналық осі

Аспапты юстирлеу (реттеу) – бұзылған шарттардың орындалуын қамтамасыз ету.

Тексерулер мынадай ретпен жүргізіледі

Негізгі

1. 
   Цилиндрлік деңгейді тексеру
   
2. 
   Жіп торын тексеру
   
3. 
   Коллимациялық жазықтықтың жағдайын тексеру
   
4. 
   Теодолиттің көлденең осінің жағдайын тексеру
   
5. 
   Нөлдің орнын тексеру
   
6. 
   Оптикалық нысананың нысаналық осі құбырдың нысаналық осіне параллель болуға тиіс
   
7. 
   Қашықтық өлшегіш коэффициентін тексеру
   

Цилиндрлік деңгейдің осі көлденең шеңберде құрылғының айналу осіне перпендикуляр болуы керек