Жоспары 1.1 Кіріспе 1.2 Антикалық философияда 1.3 Орта ғасыр философиясында 1.4 Ренессанс философиясында 1.5 Жаңа дәуір философиясында 1.6 ХІХғ философиясында 1.7 Бейматериалық кеңістік ұғымы 1.8 Түркілердің уақыт-кеңістік ұғымы 1.9 Дәстүрлі қоғам және прогресс дәуірі 2.0 Cаяси кеңістік
Кіріспе Кеңістік пен уақыт материя болмысының ең жалпы да қажетті формасы ретіңде физиканың және басқа ғылымдардың негізгі категориялық ұғымы болып табылады. Бұл категориялық ұғымдар қалыптасқанша адамның дүние тануы, оның ішінде дүниенің кеңістігі мен уақытын танып білуі ұзақ тарихи даму жолынан өтті.
Ертедегі антик заманының ойшылдары кеңістік пен уақыттың табиғаты мен мәні туралы сол кезде-ақ ойлана бастаған еді: философтардың біреулері бос кеңістіктің немесе, олардың сөзімен айтқанда, болмыссыздықтың, мүмкіндігін теріске шығарса, ал енді біреулері бос кеңістікті жоққа шығарды. Мәселен, ертедегі Грецияның элей мектебінің өкілдері бос кеңістіктің болу мүмкіндігін теріске шығарды. Ал өз кезіндегі әйгілі дәрігер, әрі философ Эмпедокл бос кеңістіктің мүмкін еместігін жақтай отырып, сонымен қатар
қозғалыс пен өзгерістің шындыган мойындады. Балық суда жүзіп жүреді, ая бос кеністік жоқ деп тұжырымлады. Атомдык ілімнің негізін салушы Демокдит материя мен атом сияқты бос кеңістікте бар, өйткені ол атомдардын орын ауыстыруы, өзара қосылуы үшін қажетдеді,
Ньютонға дейінгі кезеңде кеңістік пен уақыт жайлы түсініктің дамуы, жалпы алғанда, көбінше стихиялык және қайшылықты сипатта болды. Ертедегі грек математигі Евклидтің математикалық "Бастамаларында" объектілердің кеңістік сипаттамасы тұнғыш рет қатаң математикалық формаға ие болды. Осы кездебір жақты және шексіз кеңістік жайлы геометриялық түсініктер туды.
Ертедегі грек астрономы К.Птоломейдің геоцентрлік системасы жаратылыстануда XV ғ. дейін үстемдік жасап келді. Ол система дүниенің бірінші универсалдык математикалық моделі болды. Ол модельде уақыт шексіз, ал кеңістік шекті деп, аспан денелерінің бәрі бір орында қозғалыссыз тұрған Жерді біркелкі айнала үшып жүреді деп түсіндірілді.