Жалақы көрсеткіштерін есептеу жəне талдау

^∆Фсал. ^{= Ф}нақ. ^{- Ф}жос. ^{. ⎢1 (}

⎢_⎣

^qж

).K _⎥,

p _⎥⎦

мұнда, q_н - нақты шығарылған өнім көлемі;

q_ж - шығаруға жоспарланған өнім көлемі; р - салыстырмалы баға;

К - түзету коэффициенті.

Түзету коэффициенті не үшін қолданылады деген пікірдің тууы мүмкін. Егер өнім шығару жоспармен салыстарғанда бір пайызға артық орындалса, бұл коэффициент қолданылады жəне онда жоспарланған жалақы қорын қанша пайызға өсіруге болаты- нын көрсетеді. Бірақ, оның көлемі 0,6 пайыздан 1,0 пайызға дейін мөлшерде болады.

Жалақының даму немесе кему процестерін толығымен сипат- тау үшін статистиканың алдында тұрған міндеттердің бірі, оның орташа көрсеткіштерін жеке есептеу жəне өткен уақыттармен са- лыстыру болып табылады. Ол үшін статистикада мына орташа көрсеткішер есептеледі:

• 
  орташа сағаттық жалақы;
  
• 
  орташа күндік жалақы;
  
• 
  орташа айлық жалақы.
  

Жалақының орташа мөлшері деп жалақы қорының жұмыс уақытының бір бірлігіне шаққандағы келетін жұмыскердің жалақысын айтады. Оны есптеу үшін нақты жұмсалынған жалақы қорын шын мəнінде, нақты істелінген адам-сағатқа, адам-күнге бөлеміз немесе жұмыскерлердің орташа тізімдік санына, яғни мына формулалар бойынша есептейміз:

_{f =} ^ф немесе _f

Т

ф_с

c=

^Тадам - cагат

ф_с

= ;

^Та.с.

ф_к

^Ф_к Ф_а

_{f к}= _Т

адам к

=

^Та.к.

; _{f a} =

,

^S тіз

^мұнда, f ^{- орташа жалақы мөлшері;}

f _c^, f _к^, f _a ^{- жұмыскерлердің орташа сағаттық, күндік} жəне айлық жалақысы;

Ф - жалпы жалақы қоры;

^ф _с ^, ф_к ^{, ф} _а ^{- жұмыскерлердің сағаттық, күндік жəне айлық} жалақы қоры;

Т-жалпы жұмсалынған жұмыс уақыты;

Т_{а. с.}; T_{а. к.}- жұмыскерлердің нақты істеген адам-сағаттары мен адам-күндері;


^S тіз ^{- жұмыскерлердің орташа айлық (тоқсандық, жылдық)} тізімдік саны.
Жоғарыда көрсетілген негізгі үш көрсеткіш əрқашан да бір- бірімен тығыз байланыста болады жəне бірін-бірі толықтырып отырады. Осыған орай солардың өзара байланыстылығын мына формулалар арқылы сипаттаймыз:


^f _k = _c ^t;
f


_{f a} = _{f к }к,

мұнда, t - жұмыс күнінің орташа ұзақтығы, адам-сағат;

к - əр жұмысшының орташа істеген жұмыс күнінің саны, адам-күн.
Осы берілген белгілердің өзін жеке есептеп алуымыз тиіс жəне сол үшін мына формулаларды қолданамыз:

^Ta/c

t = ;

T


a / k
T

_к= a/ k _.

^S тіз
Енді осы көрсетілген көрсеткіштерді есептеу үшін нақты мы- сал келтіреміз жəне ол 5.1-кестеде берілген: