ДАМУ БАРЫСЫНДА ДЕНЕ БІТІМІНІҢ ӨЗГЕРУІ

тыс байқалады. Аяқ және кол бастары томпиған және созылған болып келеді. 
Іші үлкен, ілгері шығып түрады.
Кішкене бала түрі (типі). Бірінші дөңгелектену немесе бірінші толыксу кезе- 
ңіне (1— 3 жас) тән. Бет биіктігімш түлға үзындығының аяқ-колдарға Караганда 
шартты басымдылығы сақталады. Бірақ индекстер аяқ ұзындығының созылуы- 
ның басталғанын көрсетеді. Аяк-қолдар өзінің цилиндр тәріздес түрін сақтап 
калады. Бірак дистальды бөлігі проксимальды бөлігіне Караганда айкын кіші- 
рейеді. Қолдары санның жогарғы 1/3 бөлігінің шетіне немесе санның ортасына 
жетеді. Тұлғаның формасы цилиндр тәрізді болып, кеуде мен іштің айырмашы- 
лығы әлі айкындалмайды. Бірақ іштің шығып тұруы коп білінбейді. Іш көлде- 
нең сызығы айкын білінеді. Бет рельефі терец емес, бет піиііні дөңгелек, мүрын 
бет томпағынан шамалы шығып түрады.
Бірінші өсу өзгерісі кезеңіндегі бала (орта есеппен 4— 7 жас). Шел майы 
кабатының азаюы, бұлшык ет массасы арытуы айкындалады. Сондықтан, аяқ- 
қолының дөңгелектенуі азайып, сан мен сирақтың, иық пен білектің диаметрін- 
дегі айырмашылығы жаксы білінеді. Бұлшык ет рельефі біліне бастайды. Тұлға 
цилиндрлік түрін жоя бастап, кеуде мен іш айкындалады. Іш көлденең қырты- 
сы жойылады. Бет рельефі айтарлықтай тереңдеп, төмедгі жак мөлшері арытып, 
өзіндік бет пішіні пайда болады.
Екінші толы қсу кезеңіндегі бала түрі (типі). Дене ұзындығының бірінші 
созылуының арыту кезеңінің кейбір токырауымен сәйкес келеді. Бүл кезеңде 
денесі қайтадан толықсиды, бірак бірінші толықсу кезеңінен айырмашылығы 
сыртқы пішіні мен деде бітімінің жыныстық өзіндік ерекшеліктері айқын білі- 
неді. Қыз балалардың жанбасы кеңейіп, май жинауы арытып, айкындалады.'Ер 
балаларда бүлшық ет массасы арытып, иықта, балтырда, олардың рельефі айкын­
далады. Қыз балаларда қолын түлга бойымен жіберіп тұрғанда арасында бос 
аймақ (мықын пайда болады) аныкталады.
Екінші өсу өзгерісі кезеціндегі бала түрі (типі). Қолымед аягының карқынды 
өсуіне байланысты деде пропорциясында айтарлықтай өзгерістер аныкталады. 
Біраз уақытта жасөспірім қолы ұзарып, үзынтүраға ұқсайды. Біраз уакытқа сал- 
мақ қосуы калыс калып, тері асты шелмайы азаяды. Дедедің орталық нүктесі, 
денесінің созылу фазасы басталғанша, симфиздан айтарлықтай төмеддейді. Бүл 
созылу кезеңінде жыныстык айырмашылык элементтері тереңдей түседі. Қыз ба­
лаларда жанбас мөлшері қарқынды еседі. Ер балаларда иық еді одан әрі үлкейіп, 
бұлшық ет рельефі одан әрі арытады. Бұл өзгерістермед катар, жыныстык жетілу- 
дің басталуы, сырткы пішініне екінші реттік жыныстық даму белгілері косылады.
Мектеп ж асындагы балалардм ц деде бітімінің белгілерін талдау баланың 
конституция түрін шамамен аныктаудың негізі болуы мүмкін. Ол үшін 
соматоскопиялык тәсілмед қаңкасының, бұлшық ет, май тканьдарының, кеуде 
қуысының, жонының (аркасының), ішінің формасын, эпигастральдык бүрыштың 
мөлшерін анықтау қажет.
Кеуде 
куы сы ны н түрін (формасын) конус, цилиндр тәрізді немесе басылған 
деп бағалайды. Арканы басылған, тіке, бүкірейгед деп сипаттайды. Ішті ішіне 
тартылган, тіке немесе томпайған (дөңес) деп бағалайды. Эпигастральды бүрыш 
— үшкір, тіке, доғал болады. Аяқтың түрі — калыпты, 0-тәріздес, Х-тәріздес 
болады. Қаңқаның, бұлшык ет және шел майының орналасуы мүмкін болатын
53

үш сипатпен шектеледі: азайған (1 ұпай), қалыпты (2 үпай), артық (3 ұпай).

жүктеу/скачать 1,51 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: