С. Б. Балшыкеев
жүктеу/скачать 1,13 Mb. Pdf көрінісі
|
- Бұл бет үшін навигация:
- «Дәлелдемелердің»
- 1.2 Діншілдік наным мен білім
| а)
ғарыштық (Платон, Аристотель) – Қҧдайдың болмысы басқа себептермен тҥсіндірілмейтін Алғашқы себептердің болуымен дәлелденеді; б) теологиялық (Фома Аквинский) – Қҧдайдың болмысы табиғаттағы ӛздігінен пайда болмайтын мақсатқа лайықтылықтың, ҥйлесімділіктің, келісушіліктің болуымен дәлелденеді; в) онтологиялық (Ансельм Кентерберийский) – Қҧдайдың барлық ҧлтта болатын Қҧдай туралы тҥсініктің болуымен дәлелденуі; г) адамгершілік (И. Кант) – Қҧдайдың болмысы парасатты ӛмір бақытпен мадақталмаған кезде – адамгершілік кӛзі тек Қҧдай болып табылу шартындағы адамгершілік фактілерінен туындайды; д) психологиялық (У. Джемс) – Қҧдайдың болуы діндар адамдардың дҧға тілеуі кезінде туындайтын тікелей эмоциялық кҥйзелістердің, «Қҧдаймен қарым-қатынас орнатудағы діни тәжірибенің» болуымен дәлелденеді. 12 «Дәлелдемелердің» әрқайсысы не теориялық, не деректер жиынтығы жағынан да кіршіксіз саналмайды, мҧны материалистік және атеистік ойлаушы ғалымдар ҥнемі пайдаланды. Осылайша, Қҧдайдың болмысы дәлелденбеуі де, жоққа шығарылуы да мҥмкін емес: егер алғашқысына қол жеткізілсе, онда барлық ойшыл адамзат қорқыныш пен қапалану сезіміне толығып Қҧдіретті кҥшке бағынды. Егер де бҧл Кҥштің мағынасыздығын дәлелдеу мҥмкін болса, онда сол адамзаттың ӛзі де тізесінен тҧрып Қҧдайды тарихи мифология, ӛткен мәдениеттің естелігінің игілі етуші еді. 1.2 Діншілдік наным мен білім Бір нәрсеге немесе біреуге сену адам тіршілігінің бастауы мен мазмҧны болып табылады. Сенім сезімтал қабылдаулар мен тиімді ойлар арқылы танымның аяқталатын жерінен басталады және бҧл мағынада наным білімге тепе-тең келмейді. Діншілдік нанымның кӛптеген анықтамалары бар. Олардың ішінен бірнешеуін келтірейік. 1. Діншілдік наным – «діни ілім іспеттес, яғни, кез-келген адамның ҧстанатын діни кӛзқарастары жҥйесі»; нақтылық пен шындылық теориялық және практикалық дәлелдеулерсіз қабылданатын қиялдағы немесе нағыз нысандарға, қҧбылыстарға (және оған байланысты рухани жағдайы) арнайы қатынасы 10 . 2. Діншілдік наным – «ғажайып әлемнің болуына ойланбастан кӛз жеткізу (қҧдайлар, рухтар, әзәзілдер және т.б.); кез-келген діннің ерекше сипаттамасы» 11 . 3. «Қҧтқарушы діншілдік наным – бҧл жанның кҥрделі әрекеті, ол ақыл-парасат әрекетінің Христостың ӛз кҥнәсін ӛтеудегі ерлігін тҥсінуді, оған деген махаббат сезімдері мен оның билігіне толық берілу еркіндігі әрекетін қамтиды» 12 . 4. «Діншілдік наным дегеніміз - ӛзіндік жеке тҧлға актісі, бҧл кезде адам басқа тҧлғаның сӛздері мен дәлелдеулеріне ешбір кҥдіксіз сеніммен қарайды» 13 . 5. Діншілдік наным – «кҥтілетін нәтижені жҥзеге асыру және елеусіз нәрсеге сенімділікпен қарау» 14 . Байқауымызша, «діншілдік наным» терминінің әртекті тҥсіндірмесі оның нақты мағынасын табуын қиындатады. Атеистік әдебиетте «діншілдік наным» термині оның діни мазмҧны контексінде ерекше тҥсіндіріледі. Сонымен қатар, адамның ақпаратқа қатысты жеке ӛз тағдырын ӛзі шешу ретінде тҥсіндірілетін нанымы діни және діни емес мазмҧнда болуы мҥмкін. Нақты ӛмірде «діншілдік наным» тҥсінігі «білім» тҥсінігімен тікелей байланысты, сонымен қатар, бірі екіншісіне қарама-қайшы қойылады. Мҧндай қарама-қайшылық қаншалықты орынды? Білім –практикамен сӛзсіз дәлелденген және тексерілген кез-келген ақпарат. 13 «Діншілдік наным» тҥсінігі жорамалданған, толық дәлелденбеген, ӛткені мен келешегі туралы сӛз болған жағдайларда қолданылады. Діншілдік нанымның ерекшеліктері қандай? жүктеу/скачать 1,13 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|